13.10-chizma. Relevantlik darajasining approksimatsiya chizig’i bilan o’zaro bog’liqligi
Ushbu chizmadan ko’rinib turibdiki, to’g’ri chiziqli o’zgaruvchan xarajatlar bilan egri chiziqli o’zgaruvchan xarajatlar ma’lum darajada alohida, ma’lum bir nuqtada esa bir tekisda harakat qiladi va keyinchalik yana ajralib ketadi. Mana shu chiziqlar qo’shilgan oraliq relevantlik darajasi, deb ataladi.
To’plamlar (tenglamalar) usuli yordamida zararsizlik nuqtasi (rentabellik ostonasi)ni aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalaniladi.
Yalpi tushum — O’zgaruvchan xarajatlar — Doimiy xarajatlar = Foyda Formula ko’rsatkichlari hisob-kitobini quyidagicha yoyib chiqish mumkin:
(Bir birlik mahsulotning bahosi x Bir birlik mahsulotning miqdori) — (Bir birlik mahsulotga qilingan o’zgaruvchan xarajatlar x Bir birlik mahsulotning miqdori) — Doimiy xarajatlar = Foyda Sotishlarning zararsizlik (kritik) nuqtasini aniqlashda quyidagi formuladan foydalaniladi:
Sotilgan mahsulot Doimiy xarajatlar birligiga to’g’ri keladigan = ----------------------------------------------- kritik nuqta Baho x Shu birlik mahsulotning o’zgaruvchan xarajatlari Marjinal daromad usuli tenglamalar usulining turlaridan biri hisoblanadi. Bunda zararsizlik nuqtasi (rentabellik ostonasi) quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Doimiy xarajatlar Zararsizlik nuqtasi = ----------------------------------------- Marjinal daromad normasi Chidamlilikning marjinal zahirasi — bu mahsulot (ishlar, xizmatlar) sotishdan olinadigan haqiqiy tushumning sotishni zararsizligini ta’minlovchi ostonaviy tushumdan oshib ketishini ko’rsatuvchi kattalikdir. Bu ko’rsatkich quyidagi formula bilan topiladi:
Chidamlilikning (Haqiqiy tushum - Ostonaviy tushum) marjinal = ------------------------------------------------------------ zahirasi Haqiqiy tushum x 100 % Zararsiz sotuv vaqtida mahsulot bahosini aniqlash uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin:
