Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B
Javobgarlik markazlarining turlari. Xo’jalik yurituvchi subektlarda javobgarlik markazlari bo’yicha boshqaruv hisobini tashkil etishda ushbu markazlarning turlari mohiyatiga alohida e’tibor qaratish zarur.
Korxonada bo’linmalar bo’yicha boshqaruv hisobini samarali tashkil etish uchun ularni quyidagi belgilarga muvofiq tasniflash lozim:
– vakolatlar va javobgarlik hajmiga ko’ra;
– markaz bajaradigan funktsiyalar bo’yicha.
Vakolatlar va javobgarlik hajmidan kelib chiqqan holda javobgarlik markazlarini xarajatlar, sotish, foyda va investitsiyalar markazlariga bo’lish maqsadga muvofiqdir.
Xarajatlar markazi – bu faqat xarajatlarning maqsadli sarflanishiga mas’ul bo’lgan korxonaniig bo’linmasidir (ishlab chiqarish tsexi, konstruktorlik byurosi va h.k.).
Korxonani bunday markaz doirasida boshqarish maqsadida ishlab chiqarish xarajatlarini rejalashtirish, me’yorlashtirish va hisobini tashkil etish amalga oshiriladi (13.3-chizma).
Asosiy va qo’shimcha mehnat xarajatlari, ajratmalar
Brakdan yo’qotishlar
Kalkul-yatsiya moddalari bo’yicha xarajatlar guruhlari
Xomashyo, materiallar, yarim tayyor mahsulotlar
Texnologik maqsadlar uchun yoqilg’i va energiya
Umumishlab chiqarish xarajatlari
Mashina va uskunalarni asrash va ishlatish xarajatlari
Tsex boshqaruvi xodimlarini asrash va boshqa xarajatlar
Xarajat-larning kelib
chiqish joylari
Ishlab chiqarish zvenolari
Ishlab chiqarish brigadalari
Ishlab chiqarish bo’linmalari
Ishlab chiqarish tsexlari
