Günəşin və küləyin övladları adlanan

ÇADIR

Çadır daha çox maral sürüləri ilə hərəkət edənlər üçün əsas yaşayış yeridir.Bu həm də açılması və daşınması asan olan evdir.Çadırın qurulması üçün ən ideal yer suya və yanacağa çixişi olan,yağışlı havadan qorunan,və hətta torpağı insanlar qarşı ədalətli olan yerdir.Çadır düz yerdə qurulduqdan sonra ona üz çəkilir.Çəkilən üz toxunma da olur.Çadırın ən yuxarısında çadırı saxlayan dirəklər görüşən yerdə tüstüdən qorunmaq üçün nəfəslik vardır.

EVLƏR TƏBİİ MATERİALLARDAN HAZIRLANIR.
Ənənəvi gamme və turf-hut Sami ərazisində bol olan daşdan,fıstıq ağacından və torfdan hazırlanır.Gammenin müxtəlif formaları mövcüd olmuşdur:ov və balıqçılıq-dağlarda istifadə üçün,və yay ayları üçün sahil evləri.Evin xarici divarları küləkdən asılı olaraq əyilən iri ağac gövdələrindən hazırlanılırdı.Tozağacı və söyüd ağacı da bu konstruksiyaya əlavə olunurdu.Bu tozağacının zil səslərinin və hürüşmələrin səsini eşitdirmirdi.Torf qatı çadırın xarici üzündən çəkilir.Torrf evlərinin fərqliliyi onalrın 2 otaqlı ola bilməsidir.Beləki,bu otaqlar koridor vasitısilə birləşir.Biri insanlar üçün,digəri heyvanların saxlanması üçün istifadə olunur.Gammenin tikmək üçün ən uyğun yer erkən yazın qarı əritdiyi sahələrdir.

Sami evləri İniut və Eskimos evlərinə çox bəzənsələr də,həmçinin həm məişət,adət,həm də coğrafi uyğunlaşma fərqləri vardır.İqlu adlanan iniut evləri içəridən qarla bərkidilir və adətən günbəz şəkilli olur,mərkəzi hissəsində kudluk adlanan neft lampası bütün gecələri yanıq qalmalıdır.Yay çadırları isə karibu və dəniz pişiklərindən,balina qabırğasından,çay ağaclarından düzəldilir.

Bu evlər digər səmərəli cəhətlərindən biri insanın səhhətinə faydalı olmalarıdır.Samilər digər Skandinaviyalı qonşuları kimi daha çox ürək xəstəliklərindən əziyət çəkirdilər,baxmayaraq ki,onlar 80 yaşlarında belə fiziki cəhətdən çox aktiv idilər.Onlar müalicə üsuları limi bu güdə ənənəvi ev üsullarından da istifadə edirlər.

Bu fərqlərə baxmayaraq,onların hər biri bu gün müəyyən dərəcədə öz aktuallığını itirib.Bu gün bu evlər yalnız məzuniyyət keçirtmək üçün və bəzən maral sürülərinin keçidi zamanı istifadə olunur.

Milli Geyimləri

Milli Sami geyimləri Sami koftası və jaketi adlanan geyimlərdən ibarətdir.Bəzi yerlərdə,məs. Karasyok və Kautokeino kimi bu geyimləri yaşlı insanlar gündəlik geyim kimi istifadə edir.Lakin bir çox yerlərdə bu sadəcə müxtəlif bayramlarda və seremoniyalarda geyilən geyimlərdir,tarixlərinin bir hissəsidir.Coğrafi aspektlərdən asılı olaraq milli paltarların dizaynı,rəng harmoniyası,hətta kəmərlərin və papaqların dekorasiyası belə dəyişkəndir.

Bu gündə tikilən geyimlər keçmişdə maral dərisindən hazırlanan əsas tarixi formaya əsaslanır.Maral ovu zamanı qadınlar onların dərisindən daha səmərəli istifadə üsulunu axtarırdılar.Və qadınlar maral dərisindən hazırlanan Pesk üstlüyünü fikirləşdilər.Bu geyimi hazırlamaq üçün hər bir geyimə 6 maral dərisi tələb olunurdu.Qadın peski kişi peskinə nisbətən daha uzun olurdu.

Qədim Samilər maral dərisinin keyfiyyətinə böyük əhmiyyət verirdilər.Belə ki,onlar inanırdılar ki,bu dəridə onun nə zaman və hansı yaşda ovlandığı haqqında məlumat gəzdirilir.Həmçinin dərinin tipi onun uşaq və ya yeniyetmə geyimləri,ya pesk ya da uzun üstlük(plaş),ya da SKALLER kimi tanınan ayaqqabı üçün istifadə olunacağını müəyyənləşdirirdi.

Gakti-milli geyimin bir hissəsidir.Bu geyim də digərləri kimi daha çox təntənəli günlərdə geyinilir.Gaktinin rəngi,bəzək tikişləri və istifadə olunan bijuteriyaları geyinən insanın evil olub-olmaması,insanın hansı bölgədən olması barədə məlumat verir.Qədim zamanlarda Samilər Gaktini maral dərisindən tikirdilər,bu günki gündə müasir Samilər yundan,pambıqdan və ipəkdən istifadə edirlər.
Milli geyimlərin içində ən məşhuru KAUTOKEİNO KOFTA(GAKTİ) adlanan geyimlərdir.Bu geyimlər həmçinin İsveç və Finlandiya Samiləri tərəfindən də istifadə olunur.Bu geyim növləri rəngli qaytan və lentlərlə bəzədilir.Kişilər maral buynuzu və gümüş düymələrlə bəzədilən,qadınlar isə ya toxunma ya da sadəcə dəridən kəmər taxırdılar.Əgər qadının kəmərində ortasında gümüş kvadrat vardırsa,deməli o qadın evlidir.Kişilər ipək,qadınlar isə şal taxırlar.Bu da KAUTOKEİNO geyimlərini daha original və maraqlı edir.