Güney azərbaycan folkloru I kitab təbriz, Yekanat və Həmədan ərazi­lərindən

NARXATIN
Bir nənə ilə bir qızı var idi. Qızın adı Narxatın idi. Nənə bir divə aşiq olub gətirib salmışdı otağa. Bir gün açar qalmışdı evdə. Qız gedib otağı açar, görsün nəmənə var. Açar görər bir dana divdi. Açarları gətirər qoyar yerinə. Axşam nənəsi gələr gedər divi görsün. Divə deyər:

– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, ağa div gözəl!

Div deyər:

– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, Narxatın gözəl!

Deyər:

– Sən Narxatını harada gördün?

Deyər:

– Gəlmişdi buraya.

Arvad qızını çıxardıb ötürər eşiyə. Qız da gedər, gedər görər axşam oldu. Bir qapı açıqdı, gedər ora. Gedər dolanar, görər heç kəs yoxdu. Adam-zad yoxdu. Oturmuşdu, gördü yeddi dana oğlan gəldi. Demə, yeddi qardaş imişlər.

Deyərlər:

– Qız, sən burada neyləyirsən, haradan gəlmisən?

Deyər:

– Nənəm divə aşiq olmuşdu. Div məni görüb, nənəm məni ötürüb eşigə. Da, getməyə bir yerim yoxdu. Gəlmişəm buraya.

Qardaşlar deyirlər:

– Lap yaxşı, sən də bizim bacımız!

Hər gün oğlanlar gündüz gedirlər işə, axşam bacılarıynan yeyib, içirlər. Bir gün arvad divin yanına gəlib deyir:

– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, ağa div gözəl!

Div deyər:

– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, Narxatın gözəl!

Deyər:

– Vay küçük oğlu, Narxatını eşigə ötürdüm, əl çəkmədin?

Div deyər:

– İndi gedib yeddi qardaşlara bacı olub.

Arvad bu yol divin yanından çıxar gələr. Narxatın da saqqızı çox sevirmiş. Bir az saqqız alar gətirər, buna zəhər vurar, gələr, bu yol Narxatın olan yeri tapar, qapını döyər, qız gedər qapıya görər nənəsidi. Nənəsi hər nə eylər ki, aç qarını, qız açmaz. Bu yol nənəsi saqqızı qapının altından ona uzadıb deyər:

– Saqqız almışdım sənə, götür apar çeynə!

Qız saqqızı götürüb gəlir hovuzun başına. Saqqızı çeynər, amma saqqız zəhərli idi. O yıxılıb orada, hovuzun başında qalır. Axşam qardaşlar gəlib qapını döyür, görürlər ki, açan olmadı. Fikirləşirlər ki, bu da bizə bacı olmadı. Ev-eşigimizi də götürdü apardı.

Duvardan aşıb gəlib görürlər bacıları hovuzun başında yatıb. Görürlər ki, bu ölüb, zəhər veriblər. Həkimə-zada aparır­lar. Həkim deyir:

– Da əlac olmaz, zəhər veriblər.

Bu yol bunlar gəlib fikirləşərlər ki, bacımızı necə quylu­yaq? Bir xurcun götürərlər, bir tayına qızıl doldurarlar, bir tayına da bu qızı qoyarlar. Salarlar atın üstünə, ötürərlər çölə, bu qız, bu da pul!

Padşah çıxmışdı şikara, görər bir atın üstündə bir xurcun qızıl, bir də qız var. Götürər padşah bunu aparar. Min könüldən ölüyə vurular. Həkimlər deyər:

– Yeddi hovuz süd ver doldursunlar. Bunu, bu yol basarlar bir hovuza, bir az qalar, ordan o biri hovuza. Axırda yeddinci hovuza salıb götürərlər. Qız bir az ayılır, düzəlir. Narxatın dirilir. Padşah bunu alır. Bir ildən sonra Narxatının bir cüt oğlu olur.

Uşaqlar bir az böyümüşdü, gündə gedərdilər padşaha salama.

Yenə bir gün Narxatının nənəsi gedir divin yanına. Deyir:

– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, ağa div gözəl!

Div deyər:

– Nə sən gözəl, nə mən gözəl, illah ki, Narxatın gözəl!

Deyər:

– Vay, mən Narxatını öldürdüm də, əl çəkmədin.

Deyər:

– Ölməyib, indi padşahın arvadıdı, bir cüt də oğlu var.

Bu nənə, bu yol durar gələr, az gələr, çox gedər, gələr bu padşahın evini tapar. Deyər ki, mən Narxatının nənəsiyəm.

Bir gün qalar, qız deyər padşaha:

– Mən nənəmdən qorxuram, saxlamayın burada!

Padşah deyər:

– Qız, nənəndi da! Nəyindən qorxursan?

Gecə bu yol yatmışdılar. Qızın nənəsi durar uşaqların iki­sinin də başını kəsər. Pıçağı da gətirər qoyar Narxatının cibinə. Səhər olar görərlər ki, bu uşaqlar padşaha salama gəlməyib. Padşah adam göndərər ki, uşaqlar gəlməyib. Gələrlər, görərlər uşaqların başın kəsiblər. Da, Narxatın da bilməz ki, pıçağı da qoyublar cibinə. Bu yol Narxatının nənəsi deyər ki, hamının cibini axtarın, hər kimin cibindən qanlı pıçaq çıxsa bilin o kəsibdi. Hamının cibini axtararlar. Heç kimdən pıçağ çıxmaz. Bu yol deyərlər ki, axı Narxatının da cibini axtarın.

Deyərlər niyə? Ana da balasının başını kəsər?

Padşah deyər:

– Axtarın!

Axtararlar. Bunun cibindən qanlı pıçaq çıxar. Padşah qızın gözlərini çıxartdırar, uşaqların da ölüsünü verər bunun qucağına, onu şəhərindən xaric elər.

Bu gedər pirə, yer tapar, gedər pirdə ağlar, ürəyi pis olar. Yuxuda görər ki, bir nəfər gəlir. Buna deyir:

– Yenə ağlayırsan?

Deyər:

– Da niyə ağlamayım? Bir cüt uşağımın başını kəsiblər, padşah özümün gözlərini çıxartıb, gəlib qalmışam burada.

Yuxuda görən adam əlini çəkər bunun gözlərinə, uşaqla­rı­nın da başına, bir ovuc torpaq tökər, deyər:

– Dur ayağa, sənə heç nə olmayıb!

Bu, bu yol yuxudan ayılar, görər uşaqları pirin eyvanında oyan-buyana qaçırlar, özünün də gözləri düzəlib. Baxıb görər ətəyindəki torpaq da olub cəvahirat, qızıl. Durar bu yol uşaq­larını da götürər gedər çöldə bir dam düzəldər. Cəvahiratı da xərclədikcə azalmırdı. Nə qədər idi, elə o qədər də qalırdı.

Narxatın uşaqlarını qoyar məktəbə. Uşaqlar bir az böyü­müşdü, dərs oxuyurdular. Götürər çöldə bir imarət saldırar nə gözəllikdə, yüz dəfə padşahınkından artıq. Bir kərpici qızıldan, bir kərpici gümüşdən.

Uşaqlar çıxarmışlar çöldə-zadda oynarmışlar. Padşah oraya şikara-zada gedəndə uşaqları, imarəti görərmiş. Gündə buradan keçəndə deyərmiş:

– Vəzir, bu imarət görəsən kimindi, bu cür düzəldiblər?

Padşah uşaqları çox sevirmiş. Gəlib keçəndə dindirərmiş ikisini də. Narxatın uşaqlara tapşırmışdı ki, padşah sizi dindi­rəndə, sarmaşın ona ki, gəl, gedək bizə.

Bir gün padşah keçəndə, uşaqlar ondan əl çəkmir. Padşah deyir:

– Axı, sizin eviniz hardadı?

Deyərlər ki, bəs o imarət bizimdi.

Uşaqlar çox deyər, padşah getməz. Keçib gedərlər. Vəzir deyər:

– Qibleyi-aləm sağ olsun! Gərək gedəydin. Uşaqlar məyus oldu. Bu dəfə desələr gedək.

Yenə bir də padşah ordan keçəndə, bu uşaqlar əl çəkmədi ki, gedək bizə, gedək bizə!

Vəzir deyər:

– Qibleyi-aləm sağ olsun! Ürəklərini sındırmağa dəyməz. Gedək, ayaq üstə baş vuraq.

Gedərlər padşahla vəzir. Padşah görər ki, balam, yaxşı imarətdi, qəribə dəsgahdı! Bir az oturarlar, durar bunlar getsin. Uşaqların anası öyrətmişdi: “Qızıl çay qaşığını aparın salın padşahın başmağının içinə”.

Bunlar durarlar getməyə, uşaqlar deyir:

– Axtaracayıq!..

Hamını axtararlar. Padşahın başmağının içindən qaşıq çıxar. Narxatın da durmuşdu pərdə dalından qulaq asırdı.

Vəzir deyər:

– Oğlan, padşah da oğurluq elər?

Narxatın deyər?

– Bəs ana da balasının başını kəsər?

Vəzir deyər:

– Bu nə sözdü?

Bu vaxt Narxatın pərdə dalından eşiyə çıxıb deyər:

– Bəs bunlar sənin oğlanlarındı, mən də sənin arvadın Narxatınam.

Açar başının qəziyyəsini nağıl elər padşaha. Padşah onun nənəsini tapıb öldürər, o divi də. Yeyər, içər, mətləbinə yetişər.