GüNÜMÜz tüRKÇESİyle evliya çelebi seyahatnamesi

Patka Gölü menzili

Yani Latincede Ördek Gölü demek olur bir küçük abıhayat göldür, ama gerçekten de ördeği gayet çoktur. Bütün kalabalık asker bu göl etrafında konup yiyip içip eğlendiler. Bu göl ke­narında dururken hemen Üstürgon tarafından 40-50 pare bal­yemez topların atıldığı duyulup derhâl Sadrazam göç borula­rı çaldırıp bu Patka Gölü kenarından kalkıp 12 saatte kuzeye doğru dağlar, dere ve tepeler, ormanlar ve susuz yerleri geçer­ken 40-50 kadar adam o şiddetli sıcaklarda susuz helak olup derdi belâ çekerek,

Dolu gemi gibi ibret verici Üstürgon Kalesi'nin özellikleri

1073 (1663) tarihinde Uyvar gazasına giderken bu Üstürgon jv-_aı_esi'nin kaç kere İslâm eline girdiği ve kaç kere kâfirlerin is-•ı _ettiği yukarıda yazılıdır. Ancak şimdi Patka Gölü'nde top­ların sesi duyulup oradan acele ile bu kadar adam susuz çatla-viP gelinmesinin aslı meğer daha önce Ustolni-Belgrad altında rjyvar yardımına giden Kambur Mustafa Paşa ve Hüseyin Paşa gösteriş ve azametleriyle 87 bin asker ile Üstürgon altına var­dıklarında kale halkı bu askeri veziriazam sanıp top atmışlar. Top seslerinin işitilmesinin aslı o imiş.

Sonra hemen Sadrazam Üstürgon altında konunca bin pare zahire gemilerini burada bulup 10 gün konaklamak ferman olup bütün İslâm askerine 6 aylık umum zahiresi verilip İslâm ordusu içi öyle bolluk oldu ki tüm hayvanlar ve insanlar taze _can buldular.

Sadrazam hemen o gün tekrar Tuna üzerine büyük bir köp­rü yapılmasını emredince bütün zahire gemileri üzere köprü yapmaya başlandı. Ancak geçmiş senelerde Üstürgon'dan bir top menzili uzak yerde köprü yapılıp Uyvar gazasına gidildi. Fakat şimdi Üstürgon Kalesi altından köprü kurulup karşı ta­rarda Ciğerdelen Kalesi'ne dayandı, gayet sağlam ve dayanıklı köprü oldu.

Daha önce biz İslâm askeri ile Raba Nehri çenginde iken Nemse kâfirleri Leve Kalesi'ni İslâm elinden alıp ve 3 ay önce aldığı Litre Kalesi'ne asker koyup kalabalık ordu ile gelip Ciğer­delen Kalesi'ni yakar, köprüyü harap eder 10 gün 10 gece Üs­türgon Kalesi'ni topa tutar, sonra İslâm askerinin Raba'dan dön­düğünü duyup Komaran kalelerine firar ederler.

Sadrazam bu gelişte Üstürgon Kalesi'nin ve Ciğerdelen Kalesi'nin bu şekilde top ile yıkıldığını görüp köprüyü acele­ce tamamlayıp Üstürgon ve Ciğerdelen Kalesi'ni imaret etme­ğe başladığı sırada bu hakir o gün dostlarımızla bazı şeyler alıp Vişigrad Kalesi'ni seyretmeye doğu tarafına 6 saatte gidip, Grad tacı yurdu, yani sağlam Vişigrad Kalesi'nin özellikleri

Latincede Vişe (—) (—) derler, grad kale demektir. Nem­se dilinde ismi (—) (—), Macarcada adı (—) (—) dır, ama halk arasında bozulmuş söylenişiyle Vişigrad derler. Menûçehr


108

109

evlâtlarından Grand Ban yapısıdır. Hatta Grand Ban İskend» tacını Acem diyarından birlikte getirip bu kale içine saklam₁₅. tır. O taç sebebiyle bu kale imar olup büyük şehir olur.

Daha sonra nice kraldan krala geçip sonunda 951 [I5441 tarihinde, Sultan Süleyman zamanında Budin Veziri Yak ya Paşazade Mehmed Paşa başına derya gibi asker toplay_1D Budin'den [28b] balyemez toplar getirip bu kaleyi döve döv_e yıkıp aşağı kaleyi aman ile fetheder, bütün kâfirler yukarı iç kaleye kapanıp cenge devam ederler.

Sonunda Serdar Mehmed Paşa yukarı kaleye top çekmeye başlayınca kâfirler bu hâli görüp korkularından 10. günde bu kaleyi vere ile verip anahtarları serdara teslim ederler. Kâfirl_er kaleden çıkarken İskender tacını hisar içinde unutup yine kale­ye girip tacı almak isterler. Yeniçeriler kâfirleri yine kaleye ko-mayıp tekrar cenge başlayınca yeniçeriler bütün kâfirleri kı­lıçtan geçirirler. Kaptanını Serdar Mehmed Paşa yeniçeri elin­den güçlükle kurtarıp kale anahtarlarıyla kaptanı saadetlü Sü­leyman Han'a müjde gönderir. Vişigrad Kalesi bu şekilde fet-holup hâlâ Süleyman Han yazımı üzere Budin Eyaleti'nde Üs-türgon Sancağı toprağında voyvodalıktır ve Üstürgon niyabeti­dir. Müftüsü, nakibi ve kethüdayeri yoktur, ama Budin yeniçe­risi serdarı, kale dizdarı ve 300 adet hisar eri vardır. Vişigrad Kalesi'nin şekli

Tuna Nehri kenarında göklere doğru yükselmiş bir kırmı­zı yalçın kanara heybetli kaya üzerinde beşgen şekilli bir yont­ma taş, savaş kalesidir. Budin, Eğri, Kanije ve Ustolni-Belgrad ovaları ve serhadlerinde benzeri meğer Şikloş Kalesi ve Üs­türgon Kalesi ola, böyle bir sarp ve yüksek bir hisardır. Sanki Tuna Belgrad'mın iç kalesi gibi Tuna kenarında bir burunda ya­pılmış bir şeddadi sağlam sur ve dayanıklı hoş bir kaledir.

İç kalesinin kuzey tarafa bakan bir küçük kapısı var ki gökyüzüne doğru baş uzatmış kapıdır. Aşağı hisar varoşun­dan bu kapıya bir okçu ok yetiştirmemişlerdir. Ta bu derece yüksek bir kaledir. Gerçi bir kapıdır, ama üç kat dolama demir kapılardır.

Hisar içinde 70 kadar şindire tahta örtülü evleri, Süleyman Han'ın bir küçük camii, tahıl ambarlan, cebehaneleri, 7 adet

slam kulesi ve beden dirsekleri vardır. Başka han, hamam ve

j pazarları yoktur. Eskinin ustası bu iç kalenin Tuna tarafın­dı sert bir kayayı oyup aşağı Tuna Nehri'ne inecek bir su yolu

İŞ ki ibret vericidir. Ama hâlâ suları sarnıçlardır ki yağmur ıvtından toplanır. Yine de ileri gelenler her zaman saka bey-dirleriyle aşağı Tuna'dan taşıyıp içerler.

Bu kale Süleyman Han ile Mihaç'ta cenk eden Lagos Kral'm 1 azinegâhı idi, zira sarp kale olmak ile bütün hazine ve İsken­der tacı burada durur idi.

Sonra bu kale fetholup İskender tacını bu kaleden kal­dırıp Budin Kalesi'ne koyup 3 sene durdu. Taç ilk başta İskender'indir, ondan Enûşirvan'a geçen taca Osmanlı malik olur. Daha sonra Süleyman Han Nemse ile dost olup İskender tacını Nemse çasarına hibe eyleyip Zirin ve Beganoğulları elin­den nice yüz pare kaleleri alır. Süleyman Han Sigetvar Kalesi'ni fethederken merhum olur. Hâlâ taç Nemse çasarları elinde kal­dı. İnşaallah Gorona tacı şekli yerinde anlatılır. Vişigrad Varoşu'nun şekli

Aşağı hisarı Tuna kenarında çevresi sarp, sağlam kaledir. Her tabyaları birer çeşit İskender Seddi'dir ve (—) adet kapısı var. Ve 3 Müslüman mahallesi ve 2 adet kefere mahallesi var­dır. Tamamı 450 adet bahçeli, geniş, tahta örtülü evlerdir, ama kârgir yapılı haneleri azdır.

Ve (—) adet mihraptır. (—) Camii (—) (—) (—) Geri kalan­lar mahalle mescitleridir. 1 medresesi, 3 adet sıbyan mektebi, 2 adet derviş tekkesi, 1 adet misarfir hanı, 1 adet hamamı ve 50 kadar dükkânı vardır.

Bu varoşun etrafı bağ, bahçe ve gül-i gülistandır ve halkı gayet şahbaz, cesur ve yiğitlerdir. Hatta gazileri gemilere binip bu kalenin karşısında İpol Nehri ve Gara Nehri suları içine ge­milerle girip ta Leve Kalesi ve Novigrad Kalesi altlarından esir alırlar, bir alay mücahit gazi yiğitleri vardır.

Vişigrad Kalesi şehrengizinin tamamlanması
(1,5 satır boş)

Bu kaleyi de seyredip atlara çul ve oğlanlara Macar kebele­ri alıp oradan yine batı tarafa 6 saatte bağlar ve bahçeler içinde gelip tekrar Üstürgon Kalesi'ne girdik. O gün Üstürgon köp-

110

111

rüsü tamam olup vezir emri ile bütün İslâm askeri karşı taraf geçti. Yine tüm askere umum zahiresi verilip ol gece orada y_a tıldı.

Allah'ın hikmeti Şafiî vaktinde bütün İslâm askeri rahat uykusunda iken Tuna Nehri'nde bir top ve tüfenk sesleri du-yulunca asker içinden bir Allah Allah sesleri yükselip iki taraf. tan cenge [29a] başladılar. Meğer hileci kâfirler gece ile 12 adet pür-silâh ateşli firkateler ile karanlık gecede gelip İslâm asker­lerinin çadırlarını Tuna kenarında toplayıp nice at ve adam öl­dürüp ve yaralayıp kaçmaya başlarlar. Su akıntısı ile gelmele-ri kolay ama su ile baş yukarı çıkmak zor olup bütün kâfirler küreğe girip ribaça vurarak kaçarlarken Allah'ın hikmeti zor­lu rüzgâr bu kâfir firkatelerini karşılayıp bir kırat gidemedik­lerinde hemen Sadrazam Üstürgon kaptanı firkatelerine asker doldurur ve diğer gemileri yine asker ile doldurur. Gemileri karadan insan deryası ipler ile ve atlar ile çekerek gitmede ve yine Üstürgon tarafı karasından Kambur Mustafa Paşa ve Def­terdar Hüseyin Paşa sahi toplar ile kâfiri kovmada.

Beri İslâm askeri tarafından Seydî Ahmed Paşazade Meh-med Paşa askeriyle ve diğer gaziler ile kâfirlere yetişip sava­şın başında Seydîzâde Mehmed Paşa bir dar boğazda kâfirlerin önünü aldı. Kâfirler Tuna'dan, Mehmed Paşa karadan cenk ede ede kâfirlerin iki firkatesini alıp kâfirleri suya dökülünce Üs­türgon kaptanı de firkateleriyle kâfire yetişti, ol an "Allah Al­lah" deyip kâfire girişti. Öte taraftan Kambur Paşa ve Hüseyin Paşa, beri taraftan Seydîzâde Mehmed Paşa ve Tuna içre Üstür­gon kaptanı, bütün asker yere gelesi kâfirleri Tuna Nehri orta­sında ortaya alıp bir anda 12 parça kâfir gemilerini 1.600 kadar kâfirleriyle fethettiler, başaşağı edilmiş haçlı bayraklarıyla ge­mileri Üstürgon altına getirdiler. Sadrazam huzurunda şenlik­ler olup paşalara ve Tuna kaptanlarına hil'at-i fâhireler verildi. Gemileri Üstürgon altında limana bağlayıp bütün kâfirleri Üs­türgon zindanında hapsetmek ferman olundu.

Ondan sonra, Sadrazam Ciğerdelen Kalesi imaretine Kay-seriyeli Dilâver Paşazâde'yi memur edip ardından göç borula­rı çalınıp Ciğerdelen sahrasından kalkıldı. Geçen sene kırdığı­mız kâfir leşleri içinden İslâm askeri geçerken gördük ki bütün

, _r kuruyup iskelet olmuş, bütün derileri kemiklerine yapış-

çakıl taşı gibi Ciğerdelen ovasında dizin dizin, sürü sürü , L yatarlar. Merhum Kadızâde İbrahim Paşa ile kâfire sekiz u _v edip kâfirleri kırdığımız savaş meydanına vardık, orada da Vfir leşleri tepe tepe, yığın yığın olup yatarlardı. Ama bir yıl-, _Derı bunları ne kurt, ne kuş ve ne böcekler yemeyip hemen 1 unlar da iskelet olarak kalmışlar. Ölen atlarımızı bir yere yığ-ııstık, onlar da taptaze durur gibi dururlardı. Bütün şehit olan dostlarımızı bir yere defnetmiştik, onları da ziyaret edip ruh­ları içil"¹ bir Yâsin-i şerif okuyup sevabını ruhlarına bağışladık. Oradan 6 saatte,

Babya Gölü menzili

Geçen sene konulup bir küçük göl olduğu yukarıda anlatıl­mıştır. Oradan 5 saatte,

Uyvar Kalesi menziline varırken Abaza Hüseyin Paşa ve Uyvar Paşası Kurd Paşa, Sadrazam'ı karşılamaya çıktı, Uyvar Kalesi o kadar top şenlikleri etti ki diller ile anlatılmaz. Uyvar halkı İslâm askerlerini görünce taze can buldular.

4 bin araba yükü zahireyi Uyvar eminine teslim edip mah­zene koydular. Yine arabalar bir kere daha Üstürgon'dan za­hire getirmeye gittiler ve ertesi gün yine o kadar tahılı Uyvar Kalesi'ne getirdiler. Meğer kıtlıktan Uyvar halkının hâlleri peri­şan olmuş imiş.

Hemen tedbirli Sadrazam bütün İslâm askerinin devele­ri, katarları ve arabalarını tekrar Üstürgon Kalesi'ne gönder­di. Toplam üç sefer Üstürgon'dan zahireler taşıyıp Uyvar gani­met oldu. Üç sefer de bütün develer, katırlar ve seyishaneler ile odun taşıtıp odunlar Uyvar'm içinde ve dışında dağlar gibi yı­ğıldı.

Neve Kalesi ve Litre Kalesi seferi görüşmesini bildirir

Herkesin ortak görüşüyle bu iki kaleyi kâfirlerden tekrar almak için sefer mühimmatı görülüp cebehaneler ve 40 adet balyemezler hazır olup sabahleyin Sadrazam Litre Kalesi'ne ve Hüseyin Paşaların ikisi ile Kaplan Paşa da Leve Kalesi üzere hazır oldu. Tuğlar gitmek üzere iken hemen sabahleyin 1074 se­nesi Saferinin 29. günü [2 Ekim 1663] Nemse çasarı tarafından, İslâm ordusu içinde sanki hazır imiş gibi, kâfirlerin üçüncü de-

112

113

fada yine elçileri gelip candan gönülden barış isteyip çasardan mektuplar ve ricanameler getirdi. Sadrazam divanında ricac_t mektupları okundu,

"El-aman ey güzide-i Âl-i Osman, elim memleketim ha­rap olup Alman diyarına kadar mamur ülkem kalmadı. Her ne muradınız var ise sulhu öylece kabul edeyim" diye bol bol y_al. varmış ve,

"Üç seneden beri haracımı ve hediyelerimi [29b] padişa­hıma vereyim" diye ahd-i amanlar yazıp bir vakar sahibi, söz ustası bir tedbirli kâfiri rehin göndermiş ve Litre Kalesi'ni alan başpapazları İsa yeminli kâğıtlar göndermiş.

Sonra bütün İslâm ordusunun seçkinleri yine bir yere gelip danışıp görüşüp "Leve Kalesi'ni ve Litre Kalesi'ni yine bize ve­rin" denildiğinde uyanık kâfir,

"Vallahi o iki kaleler bizim dinimizin ulusu başpapazımı­zın haslarıdır. Onların yerine size iki üç kale verelim, hemen sizinle tek sulh edelim. Biri Seçan Kalesi, biri Hollok Kalesi ve biri bu Buyak Kales'ni verelim, bunları mamur edin ve içlerine bolca askerinizi koyun" dediler.

Nice çeşit tartışmalardan sonra mecburen Leve Kalesi ve Litre Kalesi yerine Seçan Kalesi, Germat Kalesi, Diregel Kale­si, Hollok Kalesi ve Buyak Kalesi, bu 5 adet seçkin ve dayanık­lı kaleleri, daha önce Tatar Hanzâde, Kaplan Paşa ve Eğri Veziri Filibeli Pirinççi Mehmed Paşa fethedip boş kalmış idi. Sonunda Sadrazam'ın ve herkesin hüsn-i rızalarıyla bu 5 adet kale Leve ve Litre kalelerine bedel alınıp kabul olundu. Ancak bir şartla ki o da, Uyvar Kalesi fethi senesinde yağmalayıp yaktığımız 34 pare kale ve Kanije yılı Yenikale altında yakılıp yağmalanan 32 pare kalelerdir,

"Bu toplam 66 adet kaleleriniz ki yakmışızdır, onlar yapıl­mayıp boş harap, yerde yatsın ve imar etmeyesiz" denildiğinde kâfirin elçisi,

"Öyle olsun" diye sulhu kabul etti. Elçi de birkaç şey rica etti.

"Evvelâ bizim Vak Suyu kenarında Pojon toprağımızda Geceb-Uyvar adında bir geçit kalesi yapalım, rıza verin" dedi. Sadrazam Uy varlıdan ve Üstürgonludan sorup,

"Mahzuru var mıdır?"

"Bizim toprağımızda değildir, ola" deyince tüm serhadli,

"Hayır kendilerinin Pojon toprağındır" dediler. Sadrazam buyurdular ki,

"Keşf olunup kendi topraklarında ise ona diyecek yoktur, yapsınlar" diye keşfe adam gitti. O gün kendi topraklarında ol­duğu haberi geldi ve izin verildi.

Ve yine elçi rica etti ki,

"Erdel Vilâyeti'nde Varat Kalenize yakın Sekelhit adlı bir kale vardır. Her zaman orada bizim Nemse ve Macar katanala-rı toplanıp sizin Varat'ı ve Yanova'mzm etraflarını vururlar, bil­etin sulha aykırı iş ederler, yine sulhumuz bozulur. Hemen o Sekelhit Kalesi'ni yıkalım" diye elçi rica edince hemen serhad-

liler,

"Makul, makul"ü basıverdiler.

Hemen bu kemter kulun kararı kalmayıp bu kadar divan­da,

"Sulha aykırı iş olur korkarız diye suret-i haktan görünüp öyle bir sağlam kaleyi yıkmak isterler. Zira bizim Varat Kalemiz yakınındadır, belkim onu da fethedeyiz ve Orta Macar'ı ve Er­del Vilâyeti'ni o Sekelhit sebebiyle elimize alayız diye kâfirler bu düşünceyle sulh arasında bu Seykel Kalesi'ni yıktırmak is­ter" deyince hemen Sadrazam,

"Âferim Evliyam, berhordar ol, o kale Erdel'indir, sizin olsa yıkın der idim, ama o dursun" diye Sadrazam Sekelhit Kalesinin yıkılmasına izin vermeyip kaldı. Hemen yine elçi:

"Bizim ve sizin, iki taraftan elçilerimiz ve elçileriniz mu­azzez ve mükerrem varsın gelsin, bizden ve sizden elli adam­dan fazla çeteci ve poturacılar çıkmasın, bizim ve sizin askeri­niz kalelerimize ve kalelerinize top çekilmesin, her sene dost­luk mektupları ve hediyelerimizi padişaha gönderelim" dedi.

Hep bu ricaları kabul olup elçi tam 40 yıllık sulh isteyince veziriazam bu sulha razı olmayıp:

"Ya biz sizinle kırk sulh edip ya kiminle Âl-i Osman cenk etsin," deyip elçiyi kırk sulh sözü için kovdu.

Hele Veziriazam güçlükle 22 yıla 22 madde onların ricası ve 22 madde Osmanlı'nın ricası, yukarıda kararlaştırılan mad-

114

115

deler gibi iki taraftan 22 yıla ve 22 maddeye sulh kabul olu du. İlkbaharda kâfirlerin büyükelçisi padişaha çıkıp ertelerim mek şartıyla âlem padişahına bu 5 adet kalelerin anahtarlardı Sadrazam telhisi gidip elçi Sadrazam yanında rehin kaldı. SaH razam tarafından Canpoladlı Bekrî Hasan Ağa çasara elçi ulak gitmeye hazır olup Uyvar'ın bazı mühimmat ve bazı levazıma», larmı görünceye kadar 20 günde Sadrazamın telhisi vardı. Ge­len hatt-ı şerifte saadetli padişah öyle yazmış ki,

"Yüce atam Süleyman Han sulhundan fazla haraç [30a] ve-rirse ve Uyvar Kalemden, Kanije Kalemden ve Çavka Kalem­den içeri ta Raba Nehri'ne kadar on ikişer saat yer hudut verir­se sulhum sulhtur ve illâ yok derse evvelbaharda derya gibi or­dumla kalkıp Alman dağlarında av kuş avlayıp elini vilâyetini harap edip Yanık Kalesi'ni muhasara edip ta Beç'e ve Prag'a ka­dar üstüne asker çekerim, vaktine hazır olsun" diye gelen fer­man elçi huzurunda okununca akıllı elçi,

"Baş üstüne Rum padişahı ne ki murad edindi daha faE-la haraç ve daha fazla hudut verelim, hemen dostluk edelim" deyip gelen mektubu Canpoladlı Hasan Ağa'ya verip o da Po-jon Kalesi üzerinden çasarın Beç Kalesi'ne varıp mektubu kra­la verdi. O da "Duydum ve uydum" diye Sadrazam'a 3 günde mektupları gelip Sadrazam sevindi.

Uyvar Kalesi altında rehin elçi ile Belgrad'a dönülen konakları bildirir

Uyvar Kalesi altından bütün İslâm ordusu ile kalkıldığın­da Uyvar Kalesi "Varın sıhhatle" diye çok top şenlikleri edip kâfirin elçisi hayretler içinde kalıp Uyvar'dan kıbleye doğru 6 saatte,

Babya Gölü kenarı menzili

Oradan kalktık. Bu mahalde Sadrazam bir incelik edip kâfirin rehin elçisini geçen sene kırdığımız kâfirlerin leşleri içinden geçirdi. Elçi bu kadar bin ölünün çakıl taşı gibi yattığı­nı görünce göğsüne eliyle haç eder işareti edip gözlerinden si­cim gibi kanlı yaşlar aktı. Oradan,

Üstürgon [Estergon] Kalesi menzili

Köprü üzerinden Sadrazam geçtikten sonra elçi geçerken Üstürgon Kalesi, altından üstünden ol kadar top şenlikleri etti

• kale döven topların sesleri uzaklara doğru yayılınca elçi par­laklarını ısırıp,

"İşte Osmanlı iki kaleye maliktir, biri Budin biri bu t"t türgon'dur" deyip bir iç yakıcı ah çekti. Oradan 6 saatte,

Kızılbisar Kalesi menzili, oradan 4 saatte,

Budin Kalesi: 932 (1526) yılında fetholup yine Yanoş Kral'a dışlandığı yukarıda yazılıdır. Bu menzilde Can Arslan Paşa, ı eve Kalesi'ni kâfire veren Çatrapatra Ali Paşa, Leve Yeniçeri Ağası Halil Ağa ve Erdel krallığına talip Halil Gabor kefere Bu-Hin altında katledilip Erdel Kralı Abobi Mihal vezir fermanı ile Frdel diyarına gittiler. Burada da Budin, Peşte, Gers-İlyas ve Ba­ruthane kaleleri elçiye rağmen üç nöbet top şenlikleri, pak ve silâhlı derya gibi asker alayları göstermişlerdir ki anlatılmaz.

Oradan kalkıp 2 saatte Hamza Bey Kalesi menzili ve 2 sa­atte Ercin Kalesi'ni geçip 4 saatte Penteli Kalesi, bu menzilde Veziriazam'ın bir sekbanı yine bir sekbanın bir kölesini ayartıp kaçtı. Yakalanınca yolsuz olduğu için köleyi çalan herifi bir ağa­ca iyice sarıp kurşuna tuttular ve pis götlek oğlanı kasap gibi parça parça ettiler.

Bu mahalde Koca Gürcü Mehmed Paşa'ya Budin Eyaleti ve­rilip Budin'e döndü.

Oradan 3 saatte Cankurtaran menzilini geçip 5 saatte Föt-var Kalesi, oradan 5 saatte Pahşa Kalesi, oradan 4 saatte Yeni Palanka Kalesi'ni geçip 10 saatte Segsar Kalesi, oradan 4 saat­te Bat Ösek Kalesi, oradan 5 saatte Seçoy Kalesi, 9 saatte geçip 8 saatte Mihaç Kalesi, oradan 8 saatte Birnivar Kalesi, oradan 5 saatte Darda Kalesi'ni geçip bir saatte Büyük Ösek Kalesi. Bunda Kasım ulufesi elçinin gözü önünde verilip kâfir hayret içinde kaldı. Yine o an elçiye ve Tatar Hanzâde'ye büyük ziya­fetler olup Ahmed Giray Sultan'a Sombor Vilâyetinde kışlasına gitmek ferman olundu. Bütün vezirler, vekiller, beylerbeyiler, sancakbeyleri ve bütün ocak halkına kışlalar verilip gittiklerin­de ancak Sadrazam divan erbabı, yeniçeri, topçu ve cebeci ocağı askeriyle ve kendinin 8 bin askeriyle kaldı. Sonra Ösek'ten kal­kıp 5 saatte Val Kalesi altında konuldu.

Titel (?) kenarında dört köşe bir palanka ve içinde bir eski kilise olup 4 mil kuşatır bir küçük gölü ve çeşit çeşit balıkla-


116

117

rı vardır. Bu gölün genişliği 3 mil olup Tuna'dan toplanm_a abıhayat göl olduğu yukarıda ayrıntılı olarak yazılmıştır ki tek­rara gerek yoktur. Oradan 5 saatte,

Vulkovar Kalesi: Yine Hindî Baba Tekkesi'nde fukaraya bir kurban edip ziyaret ettik.

Oradan 5 saatte Sotin Kalesi'ni geçip 3 saatte Tovarnik Ka-leşi, oradan 3 saatte mamur Mitroviçse Kasabası, oradan 5 sa­atte Voyka Köyü, oradan 5 saatte cihat yurdu Belgrad'a büyük bir alay ile girerken Tuna kenarındaki kulelerden sektirme top­lar ve yukarı kaleden balyemez toplar atılıp pek çok şenlikler olup herkes konaklarında konup tam 4 ay yiyip içip eğlendik.

Daha sonra 1075 yılı Ramazanının [17 Nisan 1665] bayram gününde Der-i Devlet tarafından Rumeli Eyaleti pâyesiyle elçi Kara Mehmed Paşa bir zengin, ihtişamlı kimse, Nemse çasarı-na elçi gitmek için name-i hümâyûn ile Belgrad'da Sadrazam'a alayıyla gelip buluşunca Sadrazam,

"Bak-a paşa, sen bu kıyafetinle Alman kralına elçi mi git­sen gerek. Tez kapunu, [30b] tabilerini ve adamlarını mükel­lef ve mükemmel edip Yenikale altında ölen Kıbleli Paşa'nin, Raba Nehri'nde şehit olan İsmail Paşa ve Yeniçeri Ağası Sa­lih Paşa'nin, Budin'de ölen Serdar Ali Paşa'nin, Budin'de katlo-lunan Can Arslan Paşa ve Çatrapatra Ali Paşa'nin, diğer bey­ler, beylerbeyilerin kalan eşyalarından silâhları, zırh-ı zireh-külâhları, cebehane, altın ve gümüş kap kaçakları, mükel­lef çerge ve otaklarmı mîrîden satın alıp padişah onurunu ye­rine getirip Nemse kralı vilâyetine muhteşem donanımınla gi­dip 400-500 kese harcamaktan korkmayasm. Yine sana Cenâb-ı Allah onun kat kat karşılığını verir. Askerin içinde her sınıftan pak, temiz ve becerikli ağalar götür. Sen bostancı ocağında ye­tiştiğinden Nemse sınır boylarının durumunu bilmezsin. Hâlâ bizim yanımızda Melek Ahmed Paşalı Evliya derler, bir âlem seyyahı ve insan dostu kimsedir, onu da götür. Zira o serhadle-rin durumunu o kimse pek bilir, onu da götür ve basiret üzere olup hemen hazırlığını gör" diye Sadrazam elçi paşaya bu şe­kilde pek çok uyarı ve nasihatlerde bulundu. Hemen ertesi gün elçi paşa Hacı İshak Ağa ve Sadrazam Kethüdası İbrahim Ağa ile danışıp Sadrazam'ın fermanı üzere şehit olan vezirlerin eş-

_al_alından 370 keselik âlet, edevat, silâh ve eşya aldı ki anlatıl­maz. O gün Sadrazam hakiri huzuruna çağırıp,

"Evliyam, bugünkü gün sen lazım oldun. Elçi paşa ile jslemse kralına gidersin. Tez hazır ol" deyince "Emrin başüs-tüne" deyip bir kese guruş harcırah, bir samur kürk, iki at, bir köle ve Eğri yeniçerisi ağasının mukarreri emrini ve Eğri Paşası Mehmed Paşa mukarreri emirlerini ihsan edip,

"Eğri'den Budin'de elçi paşaya yetişip Nemse'ye birlikte erit" dedi. Elini öpüp dışarı çıktım, İbrahim Kethüda efendimi­zin de elini öptüm.

"Evliyam, işte Beç Vilâyeti'ni görmedin, tekmil-i seyahat edersin, ama şu bizim Halhali Derviş Ahmed'i bile götür" de­yince,

"Sultanım, gideceğimiz yer kâfiristandır. Derviş Ahmed ise bir harabâtî candır. Olmaya ki kâfiristanda bir sarhoşluk edip elçi paşamızın adına bir kötülük getire" dediğimde,

"Aferin Evliyam, iyi dedin. Hemen gidi âşık öyle bir çirkin davranışta bulunursa, kes yakasını al başından sikkesini. Bir iyice azarlayıp zabt u rabt ile hemen Derviş Ahmed'i ve Baba Türabî'yi bile götür" dedi.

"N'ola, dedim. Devlet sahibinden Eğri ağalığı ve paşa mu­karrerin alıp bu kadar ihsanlar etti" dediğimde hemen İbrahim Kethüda efendimiz samur kafası kürküyle birer kat elbise, pür-silâhıyla bir at ve bir sanatlı namusiyeli çadır, yüz altın ve diğer bakır kap kaçaklar ile Eğri ağalarına ve paşasına,

"Evliyamın gönlünü hoş tutmaya gayret edesiniz" diye tembihli mektuplar yazıp İbrahim Kethüda efendimizin kâtibi Selim Efendi, Haylî Çelebi, Kapucular Kethüdası Köse İbrahim Ağa, Ordu Mollası Ünsî Efendi, Sadrazamın kardeşi Musta­fa Bey efendim, Çavuşbaşı Mahmud Ağa ve Defterdar Ahmed Paşa efendilerimiz "Evliyam Beç'e gider" diye her biri birer he­diyeler ve çeşit çeşit eşyalar ihsan edip bir mükellef ve mükem­mel adam oldum, Allah'a şükür ve hamd olsun.

Yine o gün elçi paşa hakiri çağırıp tembihledi:

"Evliya Çelebi, benimle Nemse çasarma gitmeye hazır ol" deyip hakire masraf için bir kese verdi ve kölelerimin yedisine de ellişer adet riyal guruş verdi. Hakir,

118

119

"Sultanım, devletlinin fermanıyla Eğri'ye gidip size EiV serhaddinde iş görmüş adamlar getirip Budin'de buluşuruz" deyip el öptükten sonra bütün ileri gelen efendilerimizle bulu. şup kamusuyla "Beç'e gideriz" diye vedalaşıp ve nice ihsanları, nı inamlarını alıp bismillah ile, Belgrad'dan Eğri Vilâyeti'ne, oradan Ungurus Vilâyetinde Nemse kralına gittiğimiz konakları bildirir

1075 [1665] bayramının dördüncü günü 4 hizmetçimle yol_a çıkıp diğer hizmetçilerimi ve kılavuzlarımı ağırlığımla elçi paşa yanında koyup 6 adet menzil beygirleriyle Belgrad'dan Sava Nehri'ni geçip Allah'a tevekkül ettim deyip,