Hacı Əhməd-Cabir Hacı İsmayıl oğlu

Mürəkkəb zülallar – proteidlər zülalsız hissənin kimyəvi təbiətindən asılı olaraq fosfoproteidlər, qlikop­roteidlər, lipo­proteidlər, xromoproteidlər və nuklep­roteidlər qrupuna ayrılır. Fos­foproteidlərdə fosfor tur­şusu, qlikoproteidlərdə karbo­hid­ratlar, li­pop­ro­teidlərdə yağ, nukleproteidlərdə isə həyat üçün vacib sayılan ribonuklein və dezoksiribonuklein turşuları vardır.

Vitaminlər – insanların qidalanmasında əsas qida mad­dələrinə (karbohidrat, yağ, zülal və mineral mad­dələr) nisbətən cüzi miqdarda tələb olunan müxtəlif kimyəvi tərkibə və quru­luşa malik olan bioloji fəal üzvi birləşmələrdir. Hazırda 30-dan çox vitamin mə­lumdur. Vitaminlər həllolma qabiliyyə­tinə görə 2 qrupa bölünür:

1. 
   Suda həll olan vitaminlərə B₁, B₂, B₆, PP, B₃, B₁₂, B₉, H, C, P, B₁₅ və başqaları aiddir.
   
2. 
   Yağda həll olanlara isə A, D, E, K vitaminləri aid­dir.
   

Əsas vitaminlərlə yanaşı ərzaq məhsullarında vitaminə­bənzər maddələrdən orot və lipoy turşuları, xolin-xlorid, ubixi­non, U vitamini, polidoymamış yağ turşuları (linol, linolen, araxidon) da vardır. Bu maddələr vitaminlərə xas olan bütün xassələrə malik olmasalar da, gündəlik qidanın tərkibinə mütləq daxil edilməlidir.

Vitamin C – askorbin turşusu – əsasən bitki mənşəli məh­sullarda olur. Gündəlik tələbat 70-100 mq-dır. Ağbaş kələmdə 25-60, kartofda – 5-50, pomidorda – 20-40, limonda – 55, it­burnu meyvəsində – 450 mq% C vitamini vardır. Çatışmadıqda əsəb sistemi pozulur, yuxusuzluq və həddən artıq hissiyyat ya­ranır.