1 – QISM 1. 1 – topshiriqni bajarish tartibi haqida ko‘rsatmalar.
Nazorat topshiriqlari №1 qismning maqsadi statistik to‘plamni shakllantirish va ko‘rsatkichlar orasidagi bog‘lanishlarni statistik usullari yordamida tahlil qilishdan iboratdir. Statistik tadqiqotni soddalashtirish maqsadida ilova 1 da 54ta korxonalarning hisobot ma’lumotlari keltirilgan. Ulardan haqiqiy manba sifatida foydalanish mumkin esam, chunki axborotlar bir muncha qayta ishlangan. Har bir talaba 20 ta korxonani quyidagi variantlarga asoslanib ajratib olishi va ularni hamda 1-topshiriqqa tegishli savollarni o‘z daftariga ko‘chirib olishi kerak. Nazorat ishining variantlari korxonalarning tartib raqamlariga asoslanib quyidagicha shakllantiriladi
Nazorat ishining varianti
Muayyan variantga kiritiladigan korxonalarning tartib raqamlari
Korxonalar soni
1
1 dan 20 gacha
20
2
6 dan 25 gacha
20
3
11 dan 30 gacha
20
4
16 dan 35 gacha
20
5
21 dan 40 gacha
20
6
26 dan 45 gacha
20
7
31 dan 50 gacha
20
8
1 dan 10 gacha va 26 dan 35 gacha
20
9
1 dan 10 gacha va 31 dan 40 gacha
20
10
1 dan 10 gacha va 36 dan 45 gacha
20
11
1 dan 10 gacha va 46 dan 55 gacha
20
12
6 dan 15 gacha va 26 dan 35 gacha
20
13
6 dan 15 gacha va 31 dan 40 gacha
20
14
6 dan 15 gacha va 36 dan 45 gacha
20
15
6 dan 15 gacha 41 dan 50 gacha
20
16
11 dan 20 gacha va 26 dan 35 gacha
20
17
11 dan 20 gacha va 31 dan 40 gacha
20
18
11 dan 20 gacha va 36 dan 45 gacha
20
19
11 dan 20 gacha va 41 dan 50 gacha
20
20
1 dan 15 gacha va 26 dan 30 gacha
20
21
1 dan 15 gacha va 31 dan 35 gacha
20
22
1 dan 15 gacha va 36 dan 40 gacha
20
23
1 dan 15 gacha va 41 dan 45 gacha
20
24
1 dan 15 gacha va 46 dan 50 gacha
20
25
13 dan 22 gacha va 33 dan 42 gacha
20
26
13 dan 22 gacha va 42 dan 51 gacha
20
27
23 dan 32 gacha va 43 dan 52 gacha
20
28
22 dan 31 gacha va 42 dan 51 gacha
20
29
24 dan 33 gacha va 45 dan 54 gacha
20
30
17 dan 36 gacha
20
Eslatma: statistik to‘plamni shakllantirayotganda quyi va yuqori korxona tartib raqamlari qo‘shib olinadi.
Shunday qilib, statistik tadqiqot uchun har bir variant 20 ta korxonadan tarkib topadi.
Barcha o‘rganilayotgan 54 ta korxonalarning boshlang‘ich hisobot ma’lumotlari quyida keltirilgan:
Kor-xona ra-qami
Asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymati, mln. so‘m
O‘rtacha ro‘yxatdagi ishlovchilar soni, kishi
Yalpi mahsulot qiymati mln.so‘m
Kor-xona ra-qami
Asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymati, mln. so‘m
O‘rtacha ro‘yxatdagi ishlovchilar soni, kishi
Yalpi mahsulot qiymati mln.so‘m
1
2
3
4
1
2
3
4
1
300,0
40
400,2
29
200,2
26
300,0
2
100,0
10
100,4
30
600,1
27
900,0
3
600,5
75
900,6
31
200,8
26
300,4
4
500,3
67
900,1
32
400,1
49
600,0
5
200,4
36
400,7
33
500,3
61
700,5
6
900,0
90
1200,5
34
800,2
84
1000,2
7
800,4
86
1000,2
35
400,3
47
500,5
8
200,0
24
300,8
36
100,2
16
200,1
9
400,5
43
400,0
37
300,4
38
500,2
10
500,0
64
600,1
38
600,1
63
700,4
11
800,6
88
700,0
39
700,5
79
800,7
12
200,5
29
300,0
40
500,7
59
700,2
13
300,8
44
300,5
41
800,3
85
1000,9
14
600,5
69
600,0
42
500,2
54
600,5
15
300,2
38
400,0
43
400,4
48
500,3
16
100,9
27
200,5
44
200,2
26
300,8
17
400,8
56
500,9
45
300,5
37
400,1
18
400,1
49
600,0
46
800,2
98
1200,4
19
600,8
74
900,4
47
600,4
66
700,7
20
500,7
63
700,5
48
300,1
35
500,2
21
800,1
95
1200,1
49
200,0
24
300,3
22
500,3
69
800,3
50
500,0
56
600,7
23
400,4
52
600,4
51
500,0
60
900,1
24
200,8
30
400,5
52
700,0
80
1000,2
25
300,2
46
400,0
53
400,0
48
600,2
26
700,4
82
900,6
54
200,5
38
500,0
27
500,6
58
600,0
55
600,0
78
900,2
28
300,0
40
400,8
56
500,6
68
600,8
1. 2 – topshiriq bo‘yicha talabalar quyidagi masalalarni yoritishi lozim.
Top-shiriq mavzu-sining tartib soni
Mavzu bo‘yicha bajari-ladigan ishlar
Masala va ishning mazmuni
Darslikdan o‘rganish talab qilinadigan fan mavzusi
1
1.1
Statistik tadqiqot uchun statistik kuzatish birligi va ob’ektini aniqlang
Statistik ma’lumotlarni to’plash nazariyasi va amaliyoti
1.2
Statistik kuzatish dasturini ishlab chiqing
«
1.3
Statistik kuzatishning shakli,usuli va turini aniqlang
«
2
2.1
Taqsimlash qatorining turi va mohiyati
Statistik tasniflash, taqsimot va guruhlashning mohiyati va turlarini bayon eting
2.2
Asosiy fondlar qiymati bo‘yicha korxonalarning taqsimotini tuzish uchun variantalar soni va oraliq chegarasini aniqlang
Taqsimot qatorlari
2.3
Sizga tegishli variant bo‘yicha korxonalarning asosiy fondlariga qarab taqsimotini tuzing hamda taqsimot qatorining muhim absolyut va nisbiy ko‘rsatkichlarini (variantalar chegaralari, korxonalar soni (chastota), variantalarning takrorlanish tezligi (chastost), ularning jamlama soni va takrorlanish tezligi, variantaning zichligi) hisoblang
«
2.4
Taqsimot qatorining gistogrammasi, poligoni, kumulyatasi va og‘masini shaxsiy EHM yordamida chizing. Axborot texnologiyasidan foydalanish tartibini batafsil bayon eting
Statistik ma’lumotlarni jadval va grafiklarda tasvirlash
2.5
Taqsimot qatoriga asoslanib asosiy fondlarni konsentratsiyalash va markazlashtirish ko‘rsatkichlarini (Jini koeffitsienti) hisoblang, ularni Lorens egri chizig‘i orqali tasvirlang
«
2.6
Iqtisodiy tahlil maqsadida tuzgan taqsimot qatoringizdagi guruhlarni yiriklashtirib 4 ta guruhga keltiring. Har qaysi guruhni korxonalar soni, yalpi mahsuloti, asosiy fondlar qiymati, ishlovchilar soni orqali ta’riflash uchun tegishli ko‘rsatkichlarni hisoblang.
Statistik jamlash va guruhlash
2.7
Tuzilmaviy guruhlash natijalari asosida to‘plamning korxonalar soni, asosiy fondi, yalpi mahsuloti va ishlovchilar soni bo‘yicha tuzilmaviy nisbiy ko‘rsatkichlarni hamda tuzilishni umumlashtirib ta’riflovchi ko‘rsatkichlarni hisoblang. Olingan natijalarni qiyosiy tahlil qiling
Tasviriy statistika ko’rsatkichlari
2.8
Har bir guruh uchun va jami bo‘yicha mehnat unumdorligi darajasi, fond bilan qurollanish va fond qaytimi kabi intensivlik nisbiy ko‘rsatkichlarini hisoblang. Ularni birinchi guruh ko‘rsatkichlari bilan taqqoslab, guruhlar aro solishtirma nisbiy ko‘rsatkichlar (absolyut va nisbiy moyillik hamda elastiklik ko‘rsatkichlari)ni hisoblang. Ularni tahlil qiling va chiziqli hamda ustunli diagrammalar orqali tasvirlang
Statistik ko‘rsatkichlar, jadval va grafiklar
2.9
Bu ko‘rsatkichlar uchun ichki guruhiy, guruhlararo hamda umumiy dispersiyalar hisoblang, ular asosida emperik korrelyatsiya koeffitsientini aniqlang. Dispersion tahlil natijalarini muhimlik jihatidan Fisher mezoni orqali narxlang
Statistikada variatsiyani baholash usullari va dispersion tahlil asoslari
2.10
Yuqorida bayon etilgan analitik guruhlash natijalarini jadval va grafiklar shaklida ifodalang
Statistik ma’lumotlarni taqdim etish usullari
2.11
Bu jadvallarning egasi va kesimi nimalardan iboratligini aniqlab bering. Ular statistik jadvallarning qaysi turiga misol bo‘la olishini ham ko‘rsating
«
2.12
Ikkilamchi guruhlash haqida o‘z fikringizni bayon eting. Bunday guruhlash usuli qanday hollarda qo‘llanadi va qanday tartibda tuziladi
Svodkalash, guruhlash
2.13
Birinchi va ikkinchi masalalarni bajarishda ishlatilgan jadvallar turini aniqlang
Statistik ma’lumotlarni taqdim etish usullari
3
3.1
Har bir korxona haqidagi ma’lumotlar va ularni guruhlash natijasida olingan ko‘rsatkichlar qanday statistik ko‘rsatkichlar turiga misol bo‘la oladi
Statistik ko‘rsatkichlar
3.2
Mutlaq ko‘rsatkichlarning qanday turlarini bilasiz? O‘z fikringizni bayon eting.
«
3.3
Nisbiy ko‘rsatkichlarning qanday turlari bor. Ular haqida o‘z fikringizni bayon eting.
«
3.4
Birlamchi va ikkilamchi taqqoslash deganda nima tushuniladi.
«
4
4.1
Korxonalarni asosiy fondlariga qarab guruhlash natijalariga binoan o‘rtacha bir korxonaga to‘g‘ri keladigan yalpi mahsulot, asosiy fondlar qiymati va ishlovchilar sonini har bir guruh va butun to‘plam bo‘yicha aniqlang
O’rtacha miqdorlar
4.2
Bunday umumiy o‘rtacha ko‘rsatkichlarni tortilgan o‘rtacha arifmetik va tortilgan o‘rtacha garmonik formulalar yordamida aniqlash uchun qanday ma’lumotlardan foydalanish kerak. Guruhlash natijalari asosida bu ko‘rsatkichlarni hisoblang. Buning uchun o‘rtacha arifmetik yoki o‘rtacha garmonik formulasidan foydalanayotganda qaysi ko‘rsatkichni o‘rtalashtirilayotgan belgi qilib va qaysi ko‘rsatkichni o‘rtacha vazni qilib olishingizni asoslang.
«
4.3
Taqsimot qatori natijalari asosida moda va medianani hisoblang.
«
5
5.1
Taqsimot qatoriga asoslanib variatsiya ko‘rsatkichlarini assimetiriya koeffitsientlarini va ekssess koeffitsientlarini hisoblang. Bozor iqtisodiyotini tahlil qilishda bu ko‘rsatkichlardan qanday maqsadlarda foydalanish mumkin.
Dispersiya. Dispersiya turlari
5.2
Boshlang‘ich 20 ta korxona ma’lumotlari asosida mahsulot hajmi uchun variatsiya ko‘rsatkichlarini hisoblang.
«
5.3
Bu korxonalarni mahsulot hajmi bo‘yicha taqsimotini tuzib, uning natijalariga binoan variatsiya ko‘rsatkichlarini va assimetriya, ekssess koeffitsientlarini hisoblang. Nima uchun bu holda olingan natijalar 5.2 masaladagi natijalardan farq qilishini tushuntirib bering
«
6
6.1
Siz tekshirayotgan 20 ta korxona bosh to‘plamdan tasodifiy takrorlanadigan tanlash yo‘li bilan olingan deb hisoblab 0,954 ehtimoli bilan fond qaytimi, mehnat unumdorligi darajasi, fond bilan qurollanish darajasi uchun ularning ishonchli chegaraviy qiymatlarini hisoblang.
Statistik tadqiqotlarda tanlab kuzatishning qo’llanilishi
6.2
Tekshirilayotgan 20 ta korxona bosh to‘plamdan tasodifiy takrorlanmovchi shaklda tanlab olingan deb hisoblab, fond qaytimi mehnat unumdorligi va fond bilan qurollanish ko‘rsatkichlarining 0,954 ehtimoli bilan ishonchli chegaralarini hisoblang.
«
6.3
Tanlanmalarning chegaraviy xatolarini 20 % ga kamaytirish uchun 6,1 va 6,2 masalalar shartiga binoan bosh to‘plamdan qancha korxonalarni tanlab olish kerak.
«
7
7.1
Guruhlar uchun hisoblangan o‘rtacha fond qaytimi va mehnat unumdorligi darajasi orasidagi farqlar muhimligini tasdiqlash uchun ilmiy gipotezalarni narxlang.
Tanlab kuzatish xatosi, tanlanma to’plam zaruriy miqdorini aniqlash va tanlab kuzatish natijalarini tarqatish yo’llari
7.2
Asosiy fondlar bo‘yicha tuzilgan taqsimot qatori normal taqsimotga ega yoki egamasligini xi kvadrat me’zoni yordamida narxlang
«
8
8.1
Boshlang‘ich 20ta korxona ma’lumotlariga asoslanib shaxsiy EHMda asosiy fondlar bilan mahsulot orasidagi bog‘lanishni ifodalovchi to‘g‘ri chiziqli regressiya tenglamasini va korrelyatsiya koeffitsientini hisoblang
O’zaro bog’lanishlarni statistik o’rganish
8.2
Regressiya tenglamasining ozod hadi va regressiya koeffitsientini t-Styudent mezoni yordamida ishonchlilik jihatdan narxlang
O’zaro bog’lanishlar zichligini o’rganish usullari
8.3
Chiziqli korrelyatsiya koeffitsientining ishonchliligini t-Styudent va F-Fisher mezonlari yordamida narxlang
«
8.4
Regressiya koeffitsienti va korrelyatsiya koeffitsientining o‘rtacha kvadratik xatolari va ishonchli chegaraviy xatolarini aniqlang
«
8.5
20ta korxonalarning ishlovchilar soni va mahsulot hajmiga asoslanib korrelyatsiya jadvalini tuzing hamda chiziqli regressiya tenglamasi va korrelyatsiya koeffitsientlarini hisoblang
8.6
Investitsiya hisobiga asosiy fondlarning 30%ga ko‘payishiga erishilsa, o‘rtacha bir korxonaning mahsuloti istiqbol hajmi qaysi chegarada bo‘lishi mumkinligini aniqlang.
