Hamar güYƏNƏ polygonatum glaberrimum

Tədqiqatın elmi yeniliyi

Azərbaycan florasında yayılmış hamar güyənə bitkisindən steroid saponinlərin fərdi şəkildə alınması, kimyəvi cəhətdən araşdırılması və kimyəvi-toksikoloji tədqiqi ilk dəfə yerinə yetirilmişdır.

Xammaldan ilk dəfə iki steroid saponin alınmış, onların kimyəvi quruluşları tam müəyyən edilmişdir. Saponinlərdən biri vaxtilə ateroskleroz əleyhinə əvəzolunmayan preparat kimi geniş istifadə olunmuş, hazırda isə xammal ehtiyatı olmadığı üçün istehsalı müvəqqəti dayandırılan diosponinin əsas təsiredici maddəsi olan kavkazosaponindir. İkinci saponin isə Polygonatum Mill. cinsi üçün yeni steroid saponin – pennogenin steroid sapogeninin pentaozididir.

İlk dəfə praktik əhəmiyyətli bioloji fəal maddələr üçün yeni xammal mənbəyi və həmin maddələri əldə etmək üçün əlverişli üsul təklif edilmişdir. Hamar güyənə bitkisindən kavkazosaponinin alınma üsulu haqqında I Avrasiya Patenti alınmışdır (№ 026863, 31 may 2017-ci il), daha sonra hamar güyənə bitkisindən steroid sapogeninlərin alınma üsulu haqqında yeni material təqdim edilmiş və II Avrasiya Patenti alınmışdır (№ 031707, 30 noyabr 2018-ci il).

Kimyəvi quruluşca fərqli saponinin bioloji materialdan təcrid olunmasına təsir göstərən müxtəlif amillərin optimal göstəriciləri ilk dəfə müəyyən edilmiş, yeni təcridolunma üsulu işlənib hazırlanmış və müxtəlif daxili üzvlər timsalında kimyəvi-toksikoloji analiz təcrübəsi üçün yararlı olduğu eksperiment tədqiqatlar əsasında sübut edilmişdir.