Hamdamov Ulug‘bek Abduvahobovich jahon adabiyoti

Slavyan xalqlari adabiyoti. XX asr belorus adabiyoti.

XX asr boshlaridagi tarixiy sharoit ilg‘or belorus adabiyotining maqsad va vazifalarini belgilab berdi. Yozuvchilar o‘z ijodlarida ijtimoiy taraqqiyotning muhim masalalarini, jumladan, agrar va milliy masalalarni aks ettirdilar.

Yosh belorus adabiyotiga M.Gorkiy ijodining ta'siri katta bo‘ldi. Gorkiy belorus shoirlari ijodini zo‘r qiziqish bilan kuzatar, ulardan yordamini ayamasdi. U ukrain yozuvchisi Kotsyubinskiyga yozgan xatida belorus shoirlari Yanka Kupala va Yakub Kolas she'rlariga yuksak baho bergan edi. Ya.Kupala va Ya.Kolas rus klassik adabiyotining estettk prinsiplariga amal qilib, adabiyotni xalqqa, jamiyat rivojiga xizmat ettirish uchun kurashdilar. Ular hozirgi belorus adabiy tili qoidalarini ishlab chiqib, badiiy ijodda milliy til boyliklaridan barakali foydalandilar. Ya.Kupala vatanparvarlik mavzusida mazmundor she'rlar yaratdi. “Igor polki jangnomasi”ni belorus tiliga tarjima qildi.

Urushdan keyingi yillarda “Palimya”, “Belarus” jurnallari hamda “Adabiyot va san'at” gazetasi belorus adabiyotining faol jarchisiga aylandi. Ya.Kolas, A.Kuleshov, P.Brovka, P.Panchenko, M.Tank, M.Linkov, I.Shamyakin, Ya.Bril, K.Krapiva va boshqalarning asarlari ilk marta shu nashrlarda elga tanilgan.

Ukrain adabiyotining shakllanishi

Ukrainlar sharqiy slavyan xalqlari (rus, belorus) guruhiga kiradi. Ukrain adabiyoti qadimgi rus adabiyoti zaminida shakllandi va rivojlandi. Ukrain shoirlari T.Shevchenko, I.Franko, S.Rudanskiy, P.Mirniy hamda M.Rilskiy va N.Zabilalarning “Igor polki jangnomasi”ga bo‘lgan qiziqishlari juda kuchli edi. Ular bu ajoyib adabiy yodgorlikni ukrain tiliga tarjima qildilar.

Ukrain adabiyotining eng qadimgi namunalari xalq og‘zaki ijodi shaklida yaratilgan. Xalq tomonidan yaratilgan qo‘shiq, ertak, duma (katta hajmdagi epik va liro-epik asarlar), latifa va rivoyatlarda mehnatkash ommaning orzu-umidlari, chet el bosqinchilariga qarshi olib borgan kurashlari, jumladan, 1648-1654 yillarda keng quloch yoygan xalq ozodlik kurashi, 1812 yilgi Vatan urushi voqyealari o‘z aksini topgan.

Ukrain xalqining 1648-1654 yillarda polyak panlariga qarshi olib borgan ozodlik kurashlari Ukrainaning Rossiyaga qo‘shilishi bilan yakunlandi. Ikki xalqning qo‘shilishi ”Kazak yilnomalari” va memuar asarlarda aks etdi. Rus va ukrain adabiyotlari o‘rtasidagi do‘stona munosabatlar shu vaqtdan boshlab yana-da avj oldi. E.Slavinetskiy, S.Polotskiy, F.Prokopovich singari ukrain shoirlari Moskvaga ko‘chib bordilar. Ular o‘z asarlarida jamiyatdagi ijtimoiy qarama-qarshiliklarni aks ettirdilar; yangi adabiy janrlar va shakllarni rivojlantirishga salmoqli hissa qo‘shdilar.