Hastane enfeksiyonlarinin kontrolü ve önlenmesi hazirlayan:ÖĞR. GÖR. GÜlhan kalmuk hastane enfeksiyonları

Dezenfeksiyon: Cansız maddeler üzerinde bulunan patojen mikroorganizmaların yok edilmesidir. Bakteri sporları dezenfeksiyon düzeyine göre azalır

Dekontaminasyon:, Sağlık çalısanının, tıbbi alet ya da malzemeye herhangi bir koruyucu araç kullanmaksızın elle dokunması durumunda risk tasımaması anlamında kullanılan bir terimdir.

Sterilizasyon-Dezenfeksiyon

Tıbbi gereçleri kullanım alanı ve vücutla temasına göre üç kategoriye ayırdı

Kritik aletler:

• 
  Steril vücut boşluklarına, dokulara ve vasküler sisteme giren aletler (cerrahi aletler, kardiyak ve üriner kateterler, implantlar, vb.)
  

Yarı-Kritik aletler:

• 
  Mukoza veya bütünlüğü bozulmuş cilt ile teması olan aletler (endoskoplar, laringoskop bladeleri, ventilatör ve anestezi devreleri, vb.)
  

Kritik olmayan alet ve yüzeyler:

• 
  Bütünlüğü bozulmamış cilt ile temas (sürgüler, yerler, duvarlar, mobilyalar, tansiyon aleti, vb.)
  

Kritik Objeler

• 
  Steril vücut boşluklarına ve vasküler sisteme giren objeler
  
• 
  Cerrahi aletler, implantlar, kardiyak kateter
  
• 
  Steril olmalıdır
  
• 
  Bakteri sporları dahil tüm mikroorganizmalar öldürülmelidir
  
• 
  Sterilizasyon teorik olarak kesin ve mutlak anlamlı olan bir işlemdir
  

Sterilizasyon Çeşitleri

• 
  Buhar sterilizasyonu
  
• 
  Kuru ısı sterilizasyonu
  
• 
  Gaz sterilizasyonu
  
  • 
    Etilen Oksit
    
  • 
    Formaldehid
    
  • 
    Gaz plazma
    
  • 
    Ozon
    
  • 
    Klorindioksit
    
• 
  Radyasyon
  
• 
  Sıvı kimyasallarla sterilizasyon
  

VASKÜLER KATETER BAKIMI ve KORUNMA ÖNERİLERİ

Katater endikasyonları

• 
  Venöz giriş yetersizliği
  
• 
  Uzun süreli total parenteral beslenme veya kemoterapi
  
• 
  Venöz tedavi
  
• 
  CVP takibi yapılması gereken acil durum
  
• 
  
  
  Kateter Enfeksiyonlarında Belirti ve Bulgular
  
• 
  Kızarıklık
  
• 
  Ödem
  
• 
  Tromboflebit
  
• 
  Ateş
  
• 
  Pürülan akıntı
  

KATATER ENFEKSİYONLARI NASIL OLUŞUR ?

• 
  Sağlık çalışanlarının elleri
  
• 
  Birleşme yeri kolonizasyonu
  
• 
  Kontamine sıvı
  
• 
  Takılma sırasında kontaminasyon
  
• 
  Hemotojen yayılma
  

Katater Türleri

• 
  CVP katater
  
• 
  Intravenöz Kataterler
  
• 
  Pulmoner Katater
  
• 
  Diyaliz kateteri
  
• 
  Portlar
  

CVP Kateter Takılırken Uygulanması Gereken Bariyer Önlemleri

CVP kateter uygulaması:

• 
  El yıkama yapılmalı
  
• 
  Steril Gömlek
  
• 
  Steril eldiven
  
• 
  Steril Örtü
  
• 
  Maske Kep kullanılmalı
  
• 
  
  

Kateter Takılırken Uygulanması Gereken Enfeksiyon Kontrol Önlemleri

El Yıkama

• 
  Kateter giriş yeri muayenesi
  
• 
  Kateter takılması
  
• 
  Kateter çıkartılması
  
• 
  Pansuman öncesi
  
• 
  Pansuman sonrası da eller yıkanmalıdır
  

Kateter Takılacak Bölgenin Temizliği

• 
  Deri temizliği
  

%2 klorheksidin

% 10 Povidon İyot

% 70 Alkol ile yapılabilir.

NOT:

Dezenfektanlı banyo Antibiyotikli pomatlar uygulanması önerilmez.

Kateter Takılması ve Bakımında kullanılan aseptik teknik

• 
  Periferik kateterlerin takılması ve bakımı esnasında
  
  • 
    temiz eldiven,
    
• 
  Arter ve santral kateterlerin takılmasında ve bakımında
  
• 
  steril eldiven kullanılmalıdır.
  

Santral Venöz Katater’ takılması ve kılavuz telle değişiminde

• 
  kep,maske,
  
• 
  steril önlük,
  
• 
  steril eldiven
  
• 
  büyük bir steril örtü;
  
• 
  deri antisepsisi için
  

% 2 klorheksidin ( povidin-iyot) kullanılmalıdır.

Pansuman Bakımı

• 
  Şeffaf örtü ( Tegaderm) veya steril gazlı bez kullanılabilir.
  
• 
  Örtü havalanmaya müsait olmalıdır.
  
• 
  Kateter bölgesi nemli bırakılmamalıdır.
  
• 
  Kateter bölgesi her gün kontrol edilmelidir.
  
• 
  Neonatal tiroid üzerine potansiyel etkisi nedeniyle tentürdiyot kullanılmamalı, povidon iyot kullanılabilir
  
• 
  Yara iyileşmesi sonrası pansumana gerek yoktur.
  
• 
  Prematür ve 7 günlükten küçük bebeklerde klorheksidin kullanılması tartışmalı bir konudur
  
• 
  Pansuman değişiminden önce deriye aseton eter vb. uygulanmamalıdır
  
• 
  Umblikal kateter giriş bölgesine antibiyotikli,i pomat veya kremler kullanılmamalıdır.
  
• 
  Umblikal arter kateterlerinden verilen sıvıya düşük doz heperin eklenmesi önerilir. (0.25-1.0 F/ml)‏
  

Pansumanın Değiştirilmesi

• 
  Kateter çıkması ve değişimi
  
• 
  Pansumanın kirlenmesi ıslanması
  
• 
  Kapatma özelliğini kaybetmesi
  
• 
  Kanama olması.
  
• 
  CVP katater bölgelerinde gaz pansuman kirlenme varsa tespit edildiğinde, transparan pansuman her 7 günde bir değiştirilmelidir.
  
• 
  Hemodiyaliz kateterinde her diyaliz sonrası pansumanlar değiştirilmelidir.
  
• 
  Umblikal kateter bakımında povidin iyot içeren solüsyonlar kullanılmalıdır.
  

Öneriler

• 
  Rutin antibiyotik profilaksisine gerek yoktur.
  
• 
  Hub kısmı açılmadan önce antiseptik ile silinmelidir.
  
• 
  Her IV kateter takıldıktan sonra 10 cc SF ile yıkama yapılmalıdır.
  
• 
  Antikoagülan ile yıkama yapılması genel olarak önerilmektedir.
  
• 
  In-line filtre kullanımı önerilmemektedir.
  
• 
  Birden fazla Parenteral tedavisi olan hastalarda kateterlere üçlü musluk takılması tercih edilir
  
• 
  Kullanılan katater uçlarından kan alınmamalıdır.
  
• 
  Yetişkinlerde önce subklavian bölge sonra jugüler veya femoral bölge tercih edilmelidir.
  
• 
  Periferik kateterlere takılma tarihi ve imza atılmalı
  
• 
  Parenteral beslenme sıvıları IV pumplarda verilmesi önerilmemektedir.
  
• 
  Kullanılmadığı sürece tüm musluk sistemlerinin kapakları kapalı tutulmalıdır.
  
• 
  Tek kullanımlık flakonlardan kalan içerik daha sonra kullanılması CDC tarafından önerilmemektedir. Gerekçesi kontaminasyon riskinin artmasıdır. Bu sebeple dikkatli kullanım gerekli !
  
  • 
    BATİKON !!!
    

IV kateter Değişim Süreleri

• 
  Acil şartlarda takılan kateterler 24- 48 saat içinde değiştirilmelidir.
  
• 
  Periferik kateterlerde 72-96 saatte bir değişim yapılmalı.
  
• 
  CVP kateterlerde rutin değişim yapılmaz. Endikasyona bağlı değişim yapılır.
  
• 
  Çocuklarda inflamasyon belirtisi yoksa değiştirmeden kalabilir.
  
• 
  Santral venöz kateterlerde klinik endikasyon yoksa değiştirmek gereksizdir.
  
• 
  Sıvı setleri 72 – 96 saatte bir değiştirilmeli
  
• 
  Kan, kan ürünleri ve lipid uygulamalarında 24 saatte bir set değişimi yapılmalı. Kan ürünleri 4 saatlik askı süresinde verilmelidir.
  
• 
  Umblikal kateter sadece kateter işlevi yapamıyorsa değiştirilmelidir.
  
• 
  Umblikal arter kateterler beş günün üzerinde bırakılmamalıdır.
  

Kateter Çıkarılma Endikasyonları

• 
  Uygun tedaviye rağmen infeksiyon bulgularının 48 saat içinde azalmaya başlamaması
  
• 
  Kan kültürü pozitifliğinin devam etmesi
  
• 
  Tünel enfeksiyonu
  
• 
  Hipotansiyon varlığı
  
• 
  Sepsis, septik trombo flebit
  
• 
  Port cebi absesi
  
• 
  Endokardit gelişme olması
  
• 
  Mikrobiyal üreme; Gram negatif basiller, Candida S.aureus ve Enterokok üremeleri varlığında
  
• 
  Polimikrobiyal bakteriyemi
  
• 
  Periferik emboli varlığı
  
• 
  Kateterde hasar olması vb.
  
• 
  Koagülaz negatif staph. ‘a bağlı katater enfeksiyonları katater çekilmeden yerinde tedavi edilebilir.
  

VENTİLATÖR İLİŞKİLİ PNÖMONİNİN ÖNLENMESİ (VİP)

Mekanik ventilasyon nedir?

• 
  Mekanik ventilasyon yaşamsal bir fonksiyon olan solunum işleminin yapay olarak ventilatör adı verilen bir cihaz yardımı ile sürdürülmesidir.
  

Ventilatör İlişkili Pnömoni

• 
  Solunuma destek olmak veya kontrol etmek amacıyla bir mekanik ventilatör cihazına bağlı olan hastalarda 48 saat sonra gelişen pnömoni, ventilatör ilişkili pnömoni olarak belirtilmelidir.
  
• 
  VİP, hastane infeksiyonları arasında 2.sıklıkta
  
• 
  En sık Hİ’ dan ölüm nedeni pnömoni
  
• 
  MV varlığında 7-21 kat pnömoni riski artar
  
• 
  YBÜ’de yatış süresinde ortalama 4-6 gün, hastanede yatış süresinde ortalama 4-9 gün uzama
  
• 
  Hasta başına » 40.000$ ek maliyet
  
  • 
    Yatış süresinde uzama
    
  • 
    Ek tetkikler
    
  • 
    Tedavi
    
  • 
    Sağlık çalışanların iş yükünde artış
    
  • 
    VİP önemli bir kalite göstergesidir.
    

VİP’NİN Risk Faktörleri

1.Orofaringeal/gastrik floranın ve nazal sinüs sekresyonlarının aspirasyonu

• 
  Bilinç bulanıklığı
  
• 
  Disfaji (nörolojik veya özefageal bozukluk)
  
• 
  Endotrakeal entübasyon
  
• 
  Trakeostomi
  
• 
  Enteral beslenme tüpü (nazo veya orogastrik) yerleştirilmesi
  
• 
  Enteral beslenme
  
• 
  Hastanın yatış pozisyonu
  
• 
  Orofarinkste kolonize mikroorganizmaların aşağı itilmesi
  
• 
  Altta yatan ağır hastalık
  
• 
  Bakterilerin endotrakeal tüp yüzeyine yapışması
  
• 
  Re-entübasyon
  

2.Sağlık personelinin elleri aracılığı ile bulaş

• 
  Trakeal aspirasyon
  
• 
  Ventilatör devresi veya endotrakeal tüpün manipülasyonu
  

Nozokomiyal Pnömoninin Önlenmesi

1- Mikro-organizmaların kaynağını ortadan kaldırmaya yönelik önlemler

• 
  Tedavi ve tanısal invaziv girişimlerde aseptik tekniklere uyulması
  
• 
  Aletlerin uygun sterilizasyon ve dezenfeksiyonunun sağlanması ( Sterilizasyon ve dezenfeksiyon talimatına bakınız)
  

2.El yıkama

• 
  Mutlak uyulması gereken kurallar
  
  • 
    Trakeostomisi olan hastalara temastan önce ve sonra eller yıkanmalı
    
  • 
    Sekresyon ve kanla temas yok ise, hastadan hastaya geçişlerde % 70 izopropil alkol içeren el dezenfektanı kullanılmalı.
    
  • 
    Eller yıkandıktan sonra tek kullanımlık kağıt havlu ile kurulanmalı
    
  • 
    İnvaziv işlerde steril eldiven kullanılmalı
    
  • 
    Hastadan hastaya geçişlerde eldiven değiştirilmeli
    
  • 
    Eldiven çıkarıldıktan sonra eller yıkanmalı
    

3. Enfeksiyona zemin hazırlayan faktörlere yönelik önlemler

• 
  Mekanik ventilatör inspiratör tüpü ile nemlendirici arasına bakteriyel filtre yerleştirilmelidir
  
• 
  Bakteriyel filtreler trakeal sekresyonlarla kirlenme varlığında değiştirilmelidir.
  
• 
  Mekanik ventilatörün iç kısmı hasta ventilatöre bağlı iken rutin olarak sterilize ve dezenfekte edilmemelidir. Yeni hasta bağlantısından önce bu işlem yapılmalıdır.
  
• 
  Hazneli nemlendiricilerde steril su kullanılmalıdır.
  
• 
  Solüsyon üzerine ilave yapılmamalıdır. Nemlendiriciler her hastada değiştirilmelidir.
  

Trakeotomisi Olan Hastalar

• 
  Trakeotomi açılırken asepsi kurallarına uyulmalıdır.
  
• 
  Trakeotomi kanülü değiştirilirken temiz önlük giyilmeli, aseptik teknik kullanılmalıdır.
  
• 
  Takılan trakeotomi kanülü steril olmalı veya dezenfekte edilmiş olmalıdır.
  

Solunum Sekresyonlarının Aspirasyonu

• 
  Solunum sekresyonlarının aspirasyonu sırasında steril eldiven giyilmelidir.
  
• 
  Aspirasyon işleminin endotrakeal tüp içine sıvı verilmeden yapılması tercih edilir.
  
• 
  Çok fazla kurutu olan ve sekresyonları kuruyan hastalarda , aspirasyon 5-15 ml steril sıvı içeren plastik ampuller kullanılmalı, endotrakeal tüp içine ihtiyaç duyulan miktar verildikten sonra steril kateter ile endotrakeal tüp içine girilerek aspirasyon işlemi yapılmalıdır
  
• 
  Önce endotrakeal tüp içi akabinde ağız içi aspire edilmelidir.
  
• 
  Aspirasyon işlemine devam edilmesi gerekiyor ise kullanılan ilk kateter yıkama solüsyonu ile yıkanarak atılmalı, yeni bir steril kateter kullanılarak aynı işlem tekrarlanmalıdır.
  
• 
  Akciğer sekresyonları yeterince temizlendikten sonra yıkama solüsyonunda yıkanan kateter ile ağız sekresyonları aspire edilmeli ve kateter tekrar yıkanarak atılırmalıdır
  
• 
  Kapalı aspirasyon uygulanan hastalarda steril aspirasyon sıvısı kateter haznesine verilir ve uygun teknikle aspirasyon tamamlanır.
  
• 
  Kapalı aspirasyon kateterleri, fonksiyon bozukluğu gelişmesi, kateterin tıkanması, kateter kılıfının delinmesi durumlarında değiştirilmeli, aksi takdirde rutin olarak değiştirilmemelidir
  
• 
  Kapalı aspirasyon temiz non-steril eldiven kullanılarak yapılmalıdır.
  
• 
  Kapalı aspirasyon uygulanan hastalarda ağız içi sekresyonlarının aspirasyonu ayrı steril bir kateterle yapılmalı, yeterli temizlik sağlanamaz ise aynı kateter yıkama solüsyonunda yıkandıktan sonra işlem tekrarlanmalıdır.
  
• 
  Ağız içi sekresyonların aspirasyonu için kullanılan kateterler hasta başında bekletilmemeli ve tekrar kullanılmamalıdır.
  
• 
  Açık veya kapalı aspirasyon yapılan hastalar için yıkama solüsyonu olarak 500 ml’lik plastik veya cam şişeler içindeki steril sıvılar (serum fizyolojik veya su) kullanılmalıdır.
  
• 
  Yıkama solüsyonları sekiz saatten uzun süre kullanılmamalı, solüsyon çok kirlenmiş ise beklenmeden değiştirilmelidir.
  
• 
  Solüsyon kabının üzerine kullanılmaya başlandığı tarih ve saat yazılmalıdır.
  
• 
  Hastane vakum sistemine bağlı sabit aspiratörlerin torbaları işaretli seviyeye kadar dolunca yenisi ile değiştirilmelidir.
  
• 
  Her yeni hasta için mutlaka torba, line, varsa çam ucu değişimi yapılmalıdır.
  
• 
  Mobil aspiratör kullanılması durumunda aspiratör kavanozu doldukça veya 24 saatte bir boşaltılıp temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
  
• 
  Hastanın Solunum Sekresyonlarını Aspire Etmesini Önlemek İçin Yapılması Gerekenler
  
• 
  Kontrendikasyon olmadığı sürece orotrakeal entübasyon, nazotrakeal entübasyona tercih edilmelidir.
  
• 
  Subglottik alanda biriken sekresyonların aspirasyonuna imkan veren dorsal lümenli endotrakeal tüpler tercih edilmelidir.
  
• 
  24 saatten uzun süre entübe kalması beklenen hastalarda dorsal lümenli endotrakeal tüpler tercih edilmelidir.
  
• 
  Endotrakeal entübasyon uygulanan hastalarda cuff basıncı kontrol edilmelidir.
  
• 
  Cuff basıncı düşürülmeden veya endotrakeal tüp çıkarılmadan önce cuff üzerinde birikmiş olan sekresyonlar iyice aspire edilmelidir
  
• 
  Aspirasyon pnömonisi gelişme riski yüksek olan hastalar (mekanik ventilatöre bağlı ve/veya entübe hastalar gibi) bir kontrendikasyon bulunmadığı sürece 30-45^o açıyla yatırılmalıdır.
  
• 
  Beslenmeye başlanmadan beslenme tüpünün yerleşiminin doğru olup olmadığı kontrol edilmeli, bu konuda şüphe var ise tüpün yerinde olduğu doğrulanmadan beslenmeye başlanmamalıdır.
  
• 
  Ağız hijyenine özen gösterilmelidir.