YksYk keyfiyyYtli portveyn コYrab© istehsal etmYk çn コYrab© isti sulla vY ya birinci iki il mddYtindY gnYコ meydan軋lar©nda istidY yetiコdirirlYr. Bu zaman コYrab©n tYrkibindY YlavY olaraq alifatik, aromatik vY furan s©ra aldehidlYri YmYlY gYlir. ェYrabda mYyyYn dYrYcYdY yanm©コ 銹rYk Ytrinin yaranmas© furan s©ra aldehidlYrinin (furfurol, metil vY ya oksimetilfurfurol) sintezi ilY YlaqYdard©r. ェYrabda xoコagYlYn dad©n, meyvY tYravYtinin olmas© isY temperaturun tYsirindYn YsasYn aromatik aldehidlYrin (siren, sinap, feril, konfiril vY s.) YmYlY gYlmYsi ilY izah olunur.
Respublikam©zda istehsal olunan markal© portveynlYrdYn aコadak©lar© gtYrmYk olar - Atafa aportveyni (spirt 18 h%, コYkYri 13 q/dm3), Alabaコl© aportveyni (spirt 19 h%, コYkYri 12 q/dm3). ヨlkYmizin zm錮lk vY コYrabl©qla mYコl olan rayonlar©nda a 躡hray© vY q©rm©z© portveyn コYrablar© istehsal olunmuコ vY olunmaqdad©r. MYsYlYn, Aam aportveyni (spirt 19 h%, コYkYrlilik 8 q/dm3), DYllYr portveyni (spirt 17 h%, コYkYrlilik 7 q/dm3), Q©z©l コYrbYt (spirt 19 h%, コYkYrlilik 12 q/dm3), Aportveyn 77(spirt 18 h%, コYkYrlilik 10 q/dm3) vY baコqalar©n© gtYrmYk olar.
Madera
Bu コYrab ilk dYfY Portuqaliyan©n Madeyra adas©nda haz©rlanm©コd©r. ェYrab©n ad© da adan©n コYrYfinY uyn olaraq 杜aderaadland©r©lm©コd©r. Madera コYrab©n©n tYrkibindY 19-20 h% spirt, 4-6% isY コYkYr olur. Bizim Ysas mYqsYdimiz madera コYrab©n©n haz©rlanma texnologiyas©ndan bYhs etmYk yox, コYrab©n ünYmYxsus Ytrinin, dad©n©n formalaコmas©nda maderlYコmY zaman© baコ verYn fiziki-kimyYvi vY biokimyYvi proseslYrin mahiyyYtini a輓aqdan ibarYtdir. Madera コYrablar©n©n tYrkibi fenol maddYlYri ilY daha zYngin olur. Maderizasiya zaman© elY texnoloji rejimlYr se輅lir ki, コYrab©n tYrkibindY aldehidlYr, asetallar, mürYkkYb efirlYr, Ytirli maddYlYr vY qeyrilYri nisbYtYn 輟x YmYlY gYlsinlYr. Madera コYrab material© haz©rlamaq çn texnoloji sullardan istifadY olunur. MYsYlYn, zmn daraq hissYsi ayr©ld©qdan sonra Yzinti コirY ilY birlikdY 躡nlYrY vY ya tutumlara yerlYコdirilir, mYdYni maya YlavY olunaraq q©cq©rd©l©r. Q©cq©rmaqda olan YzintiyY 5% saam daraq da YlavY olunur.
循intidY 7-8% コYkYr qald©qda コYrab material©nda 18- 19 h% spirt olmaqla, spirtlYコmY YmYliyyat© apar©l©r vY q©cq©rma prosesi sni olaraq dayand©r©l©r. ェYrab material© nisbYtYn コYffaflaコd©qdan sonra 銹kntdYn ayr©l©r. Sonrak© mYrhYlYdY コYrab material© mxtYlif texnoloji sullar©n kYyilY yetiコdirilir. BYzi kYlYrdY isY madera コYrab material© baコqa cr texnoloji sxem zrY haz©rlan©r. ワzmn dara ayr©l©r, cecY hissY bir ne躡 dYfY s©x©l©r vY ayr©lm©コ コirY q©cq©rma rezervuarlar©na gdYrilir. Q©cq©rmaqda olan コirYdY mYyyYn kondisiyaya uyn コYkYr qald©qda, コirY spirtlYコdirilir. Al©nm©コ コYrab material© madera コYrab©n©n istehsal©nda istifadY olunur. Madera コYrab© istehsal etmYk çn コYrab material© xsusi 躡llYklYrdY gnYコ alt©nda uzun mddYt saxlan©lmaqla, isti ilY tYsir etmYklY, elektrokontakt vY baコqa sullarla iコlYnmYklY haz©rlan©r. Bu sullar©n Ysas mYqsYdi コYrab material©nda maderan©n nYmYxsus Ytrinin, dad©n©n, ekstraktivliyinin YmYlY gYlmYsinY コYrait yaratmaqd©r.
GnYコ meydan軋lar©nda vY yaxud xsusi maderniklYrdY コYrab material© pal©d 躡llYklYrdY uzun mddYt (3 il) saxlan©lmaqla yetiコdirilir. Bu sulun bir s©ra 軋t©コmayan cYhYtlYri vard©r. Proses uzun mddYtli olmaqla yanaコ© itki normas© da 輟x olur. Bu zaman prosesi tYnzimlYmYk 躡tin olmaqla yanaコ© hYm dY ar Yl YmYyi tYlYb olunur. GnYコ alt©nda コYrabda gedYn maderizasiya proseslYrinin kimyYvi Ysaslar© ke輓iコ Sovet alimlYri tYrYfindYn (M.Gerasimov, Z.Kiコkovski, N.Oxramenko, F.MYmmYdov, T.PYnahov vY baコqalar©) geniコ rYnilmiコdir. Madera コYrab©n© iri tutumlu rezervuarlarda fasilYli vY fasilYsiz sullarla da istehsal etmYk mmkndr. Maderizasiya prosesinin getmYsi çn pal©d taxtas©n©n tYrkibindY olan fenol birlYコmYlYrini rolu bkdr. Bu bax©mdan isti sulla iコlYnYn コYrab material© pal©d taxtas© ilY daim tYmasda olur. Bu mYqsYdlY germetik rezervuar©n daxilinY YvvYlcYdYn pal©d taxtas© (300-400 YdYd) quraコd©r©l©r. ェYrab material© rezervuarda 3-4 ay mddYtindY 60-650C temperaturda yetiコdirilir. Bu mddYtdY コYrab material©nda aldehidlYrin, efirlYrin, asetallar©n, monomer fenol maddYlYrinin vY qeyrilYrinin YmYlY gYlmYsi çn ona xsusi qurnun kYyi ilY 250-300 mq/dm3 hesab©nda oksigen YlavY edirlYr. Bu sulla haz©rlanm©コ コYrab material© 30-50% miqdar©nda kupajda istifadY olunur. Kupaj yolu ilY laz©mi kondisiyaya 軋td©r©lm©コ コYrab material© yar©mq butlarda vY ya baコqa tutumlarda, ordinar madera çn 6 ay, markal© madera çn isY 2-3 il mddYtindY yetiコdirilir.
Hal-haz©rda fasilYsiz sulla istYnilYn keyfiyyYtdY madera コYrab© istehsal etmYk olduqca 躡tindir. Bu Ysas onunla YlaqYdard©r ki, fasilYsiz sulla al©nm©コ madera コYrablar©n©n tYrkibindY istYnilYn qYdYr aコ© maddYlYri, aldehidlYr (aromatik vY alifatik) vY baコqalar© YmYlY gYlmir. Pal©d taxtas©n©n iコtirak© olmadan fasilYsiz sulla keyfiyyYtli madera コYrab© haz©rlamaq mmkn deyildir.
Elektrokontakt sulu ilY madera コYrab© istehsal etmYk çn コYrab material©na titan elektrodlar©n kYyi ilY dYyiコYn vY sabit cYrYyanla elektrokimyYvi tYsir edilir. DYyiコYn cYrYyandan コYrab© q©zd©rmaq vY laz©mi maderizYlYコmY temperaturunu tYnzim etmYk çn istifadY olunur.
Sabit cYrYyan isY コYrabdak© suyun elektrolizinY sYbYb olmaqla, atom hal©nda oksigenin al©nmas©na vY onun コYraba gcloksidlYコdirici kimi tYsir gtYrmYsinY Ysaslan©r. Elektroliz zaman© ayr©lan oksigen daha tYmiz olduna gY bu sulla al©nan madera コYrab©n©n keyfiyyYti daha yksYk olur.
Respublikam©z©n コYrab alimi H.FYtYliyev elektrokontakt sulu ilY madera コYrab©n©n istehsal texnologiyas©n©n elmi Ysaslar©n© rYnmiコ vY onu istehsalata tYtbiq etmiコdir. O, müYyyYn etmiコdir ki, madera コYrab material©n© 65-700C temperaturda ç gn elektrokontakt sulla iコlYmYklY keyfiyyYtli madera haz©rlamaq mmkndr.
Texnoloji proseslYrin q©sa tYsvirindYn ayd©n olur ki, madera コYrab©n©n formalaコmas©nda vY yetiコmYsindY oksigenin rolu mühm YhYmiyyYt kYsb edir. ェYrab©n tYrkibindYki ilkin spirtlYrin oksidlYコmYsi nYticYsindY 輟xlu sayda mvafiq alifatik aldehidlYr YmYlY gYlir. Bu prosesi sxematik olaraq etil spirti timsal©nda aコadak© kimi gtYrmYk olar.
H O
H3CィCCH2ィCOH + スO2 。H3CィCCィCOH 。H3CィCC + H2O
OH H
Bu zaman YmYlY gYlmiコ hidratlar dmsz maddYlYr oldundan mvafiq aldehidlYrY 軻vrilirlYr. Madera コYrab material©nda konservlYコdirmY Ymsal©n©n spirt faizinin yksYk olmas© ilY YlaqYdar olaraq onun oksidlYコmYsi prosesi 躡tin gedir. Ona gY dY maderilYコmY prosesi yar©mq 躡llYklYrdY gnYコ alt©nda vY ya isti ilY tYsir etmYklY apar©l©r.
ェYrab©n oksidlYコmYsi zaman© YmYlY gYlmiコ aldehidlYr hidrogenizasiya prosesinY mYruz qalaraq mvafiq spirtlYrY 軻vrilirlYr.
O
R ィC C + H2 。RィCCH2OH
H Spirt
Aldehid
ェYrab material©nda hidrogenizasiya prosesi dzgn tYnzimlYnmYdikdY, onun tYrkibindY mvafiq aldehidlYrdYn ali spirtlYr YmYlY gYlir ki, bu da コYrab©n keyfiyyYtinY pis tYsir gtYrir.
Bu prosesi propil aldehidi timsal©nda aコadak© kimi gtYrmYk olar:
O
CH3ィCCH2ィCC + H2 。CH3ィCCH2ィCCH2OH
H Propil spirti
Propil aldehidi
MYlumdur ki, ali spirtlYr propil, amil, izoamil spirtlYri yksYk toksiki tYsirY malikdirlYr. Onlar©n コYrabda YmYlY gYlmYsi yaxコ© hal hesab olunmur.
Madera コYrablar©n©n formalaコmas©nda nYmYxsus Ytrinin, dad©n©n YmYlY gYlmYsindY aldehidlYrin spirtlYrlY birlYコmYsindYn mvafiq asetallar YmYlY gYlir.
O OR'
RィCC + R'OH 。RィCCィCィCOH
H H
Aldehid Asetal
塾YlY gYlmiコ mvafiq asetallar maderizasiya tonunun yaranmas©nda mhm rol oynay©rlar. Madera コYrab©n©n nYmYxsus Ytrinin, dad©n©n formalaコmas©nda aromatik aldehidlYrin dY YhYmiyyYti bkdr. MaderilYコmY zaman© YmYlY gYlmiコ alifatik aldehidlYrin bir-biri ilY birlYコmYsindYn mvafiq aromatik aldehidlYr YmYlY gYlir.
Bu prosesi sxematik olaraq aコadak© kimi gtYrmYk olar:
R
O
2RィCC=O CィCH R
+ 。 RィCC CィCィCH
H O O O
C
R H
Bundan baコqa maderizasiya zaman© alifatik aldehidlYrin polimerlYコmYsi prosesi dY baコ verir.
Bunu sxematik olaraq aコadak© kimi gtYrmYk olar:
H H H H H H
C=O + C=O + C=O + 。ィCCィCOィCCィCOィCCィCOィC
R R R R R R
ンstinin tYsirindYn dY maderizasiya zaman© polimerlYコmY reaksiyas© dYn prosesY 軻vrilir.
nRCHO (RCHO)n
Texnoloji proseslYrin tYsiri nYticYsindY madera コYrab material©nda aromatik maddYlYrin metabolizm prosesi baコ verir. Aromatik aldehidlYr, spirtlYr vY turコular mxtYlif 軻vrilmYlYrY uayaraq yeni maddYlYrin YmYlY gYlmYsinY sYbYb olur. ェYrabda benzil spirtinin oksidlYコmYsindYn benzol aldehidi, onun da oksidlYコmYsindYn benzoy turコusu YmYlY gYlir.
O
1) C6H5CH2OH + スO 。C6H5ィCC + H2O
benzil spirti H
benzol aldehidi
O O
2) 2C6H5ィCC + スO。2C6H5C
H OH
benzol aldehidi benzoy turコusu
ェYrab material©n© 躡llYklYrdY vY ya i躡risindY pal©d taxtalar olan tutumlarda yetiコdirdikdY pal©d taxtas©n©n vY コYrab©n tYrkibindY olan polimer fenol maddYlYrinin hidrolizindYn 輟xlu sayda sadY aromatik fenol birlYコmYlYri YmYlY gYlir.
Bu zaman YmYlY gYlmiコ hidroxinon oksidlYコYrYk xinona, hallol turコusu pirohallola 軻vrilir.
OH O
+ H2
OH O
Hidroxinon Xinon
COOH OH
OH OH
HO OH 。 + CO2
OH Pirohallol
Hallol turコusu
Maderizasiya zaman© コYrab material©nda pirokatexinin metabolizmi nYticYsindY guman olunur ki, コYrabda az miqdarda adrenalin vY noradrenalin dY sintez olunur. Adrenalin vY noradrenalin bioloji aktiv maddYlYr olub, aromatik aminturコu törYmYli hormonlard©r. ェYrabda onlar©n miqdar© 輟x olduqda insanlarda qan tYzyiqinin artmas©na コYrait yaran©r.
OH OH
OH OH
HOHCィCCH2ィCNHィCCH3 HOHCィCCH2ィCNH2
adrenalin noradrenalin
Maderizasiya zaman© aromatik aminturコular©n hesab©na コYrabda az miqdarda keylYコdirici tYsirY malik pirrolidin, piridin, indol, imidazol xassYli alkaloidlYr dY YmYlY gYlir. Madera コYrab©nda alkaloidlYrdYn 輟x az miqdarda qordeninY, efedrinY, anabazinY, kofeinY, teobrominY tYsadf olunur. Madera コYrablar©n©n nYmYxsus Ytrinin, dad©n©n formalaコmas©nda furan s©ra aldehidlYrinin dY YhYmiyyYti bkdr. Qeyd olundu kimi furan s©ra aldehidlYri コYrab© isti sulla emal etdikdY pentozalar©n vY heksozalar©n hidrolitik yolla par軋lanmas© zaman© YmYlY gYlirlYr. ェYrab©n dad©nda hiss olunan 輟vdar 銹rYyinin yanm©コ Ytri, furan s©ra aldehidlYrinin varl© ilY izah olunur.
BelYliklY, mYlum olur ki, madera コYrab© istehsal©nda maderizasiya zaman© mrYkkYb fiziki-kimyYvi vY biokimyYvi proseslYr baコ verir. Ona gY dY madera コYrab©n©n nYmYxsus Ytrinin, dad©n©n, spesifik xsusiyyYtinin YmYlY gYlmYsi onun tYrkibini tYコkil edYn zvi vY qeyri-zvi maddYlYrin miqdar©ndan 輟x as©l©d©r.
Xeres
Bu n コYrab ilk dYfY ンspaniyan©n cYnubunda yerlYコYn Xeres-de-la Frontera コYhYrindY istehsal olunmuコdur. Ona gY dY コYrab©n ad© コYhYrin コYrYfinY olaraq xeres adland©r©lm©コd©r.
Xeres コYrab material© istehsal olunan zm sortlar©nda コYkYrlilik 18%-dYn az olmamal©d©r. Bu コYrab material©n©n haz©rlanma texnologiyas© asfrY コYrablar© kimidir. Xeres コYrablar© YsasYn ç markada (sfrY, tnd vY desert) istehsal olunur.
CYdvYl 37
S©ra ケ-siXeresin markas© Spirtin miqdar©,
h%-lYェYkYrin miqdar© TitrlYコYn
turコulun miqdar©, q/dm31SfrY xeresi 14-16-4-52Tnd xeresi 19-203,04-53Desert xeresi 18-195-94-6
Xeres コYrablar© istehsal©nda ィC pYrdYli, daxili xereslYコmY, pYrdYsiz, daxili pYrdYli sullardan istifadY edilir. PYrdYli sulla コYrab material© yar©mq 躡llYklYrdY vY ya iri rezervuarlarda pYrdY alt©nda fasilYli vY fasilYsiz olaraq yetiコdirilir. XereslYコmY prosesini 躡llYklYrdY fasilYli sulla apard©qda ar zYhmYt tYlYb olunmaqla yanaコ© hYm dY kimyYvi vY mikrobioloji nYzarYt dY 躡tinlYコir. YksYk keyfiyyYtli xeres コYrab© haz©rlamaq çn mYhコur alimlYrィCke輓iコ Sovet enokimyalar© M.Gerasimov vY N.Saenko コYrab material©n©n xereslYコmYsinin iri rezervuarlarda istehsal©n©n elmi Ysaslar©n© istehsalata tYtbiq etmiコlYr. Onlar sübut etmiコlYr ki, hYcmi 500-800 dal olan 躡llYklYrdY vY ya butlarda yetiコdirilYn コYrablardan keyfiyyYtcY geri qalmayan xeres コYrab© almaq mmkndr. FasilYsiz ax©nda コYrab©n xereslYコmYsi pYrdY alt©nda silindrik konusvari rezervuarlarda apar©l©r. HYr bir rezervuar termometrY, xeres pYrdYsi alt©nda yerlYコYn götrmY q©f©na vY nmunY çn krana malik olur. TYzyiq bak©na doldurulmuコ コYrab material© mYyyYn ard©c©ll©qla rezervuarlara verilir. ェYrab material©n©n zYri xeres mayalar© ilY yoluxdurulur. Temperaturu isY 18-200C-Y nizamlan©r. XereslYコmY baコa 軋td©qdan sonra haz©r xeres qYbuledici rezervuarlardan götürülb, 躡llYklYrdY yetiコdirilir. TYzyiq bak©na yenidYn コYrab material© YlavY edilir vY proses davam etdirilir.
Daxili xereslYコmY sulunun Ysas mahiyyYti ondan ibarYtdir ki, xeres mayalar© コYrab©n btn hYcminY yay©l©r. Mayalar©n コYrab©n btn sYthindY 輟xalmas© çn コYrab material© tez-tez qar©コd©r©l©r. ェYrabda aldehidlYrin YmYlY gYlmYsinY daim nYzarYt edilir. AldehidlYrin miqdar© 350-450 mq/dm3-a 軋td©r©ld©qda proses dayand©r©l©r vY コYrab material© kupaja rlr.
PYrdYsiz sulla xeres コYrab© haz©rlanma texnologiyas©n©n Ysas mahiyyYti ondan ibarYtdir ki, q©cq©rm©コ cavan コYrab material© 14,5-14,6 h%-Y qYdYr spirtlYコdirilir vY baコ© 20% yar©mq saxlan©lm©コ 躡llYklYrdY maya 銹kntsilY birlikdY 18-200C temperaturda 4-5 ay yetiコdirilir. Bu mddYtdY aldehidlYrin miqdar© 350-400 mq/dm3, asetallar 100-120 mq/dm3-a qYdYr yksYlir. Sonra コYrab 銹kntdYn ayr©l©r vY kupaja verilir. Bu sulla xeres tonunun yaranmas© 躡tin vY davams©z olur. PYrdYsiz sulla xereslYコmY prosesi zYif getdiyinY gY コYrab©n ünYmYxsus spesifik xsusiyyYti yaxコ© formalaコm©r.
Daxili-pYrdYli sul isY spirtlYコdirilmiコ コYrab material© maya mYhlulu ilY birlikdY hYcminin 80%-i miqdar©nda tutumlara yerlYコdirilir. Sonra fermentasiya prosesini srYtlYndirmYk mYqsYdi ilY コYraba sni oksigen YlavY edilir. ェYrab material©nda 200-250 mq/dm3 aldehidlYr YmYlY gYldikdY, onu pYrdYli sulla xereslYコmY çn olan qurya ke輅rirlYr. Bu sulla xereslYコmY prosesinin davam etmYsi tYxminYn bir ay mddYtindY olur.
Yuxar©da qeyd olunan sullarla al©nm©コ material kupaj zaman© xeres コYrab©n©n istehsal©nda istifadY olunur. Xeres コYrab material© xeres コYrablar©n©n dad©n©n, buketinin yaranmas©nda xüsusi rol oynay©r. Xeres コYrab©n©n haz©rlanmas©nda kupaj zaman© xeres コYrab material©ndan, yksYk keyfiyyYtli asfrY コYrab©ndan, misteldYn, spirtlYコdirilmiコ コYrab material©ndan vY kolerdYn istifadY olunur.
Kupaj zaman© kondisiyadan as©l© olaraq al©nm©コ xeres コYrab©n©n keyfiyyYtini daha da yksYltmYk çn コYrab isti sulla emal olunur. ンsti sulla emal 400C temperaturda 45 gn mddYtindY apar©l©r. Aコa temperaturda (300C) iコlYdikdY isY bu mddYt 110-120 gn ola bilYr. ンsti sulla iコlYmY zaman© xeres コYrab©n©n kimyYvi tYrkibindY mYyyYn dYyiコikliklYr baコ verir. Bu zaman aldehidlYrin miqdar© azal©r, asetallar©n miqdar© isY 輟xal©r.
Xeres コYrab©n©n haz©rlanmas©nda xeres mayalar©n©n xüsusi rolu vard©r. Xeres mayalar©n©n tYmiz halda al©nmas©nda vY bu mayalar©n xeres コYrab material©nda istifadY olunmas©nda N.Saenkonun 輟x bk xidmYtlYri olmuコdur.
Xeres mayalar©n©n tYsiri nYticYsindY コYrabda xeyli miqdarda yeni fermentlYr sintez olunur. Bu fermentlYrin tYsiri nYticYsindY コYrab©n tYrkibindY mrYkkYb biokimyYvi proseslYr baコ verir. Bu zaman コYrab©n tYrkibini tYコkil edYn zvi turコular©n, azotlu vY fenollu birlYコmYlYrin, vitaminlYrin vY qeyrilYrinin YmYlY gYlmYsi vY par軋lanmas© proseslYri olur. NYticYdY コYrabda aldehidlYrin, asetallar©n, Ytirli maddYlYrin, efirlYrin miqdar© art©r. BelYliklY, コYrab©n dad©nda vY buketindY spesifik xeres tonu yaran©r.
XereslYコmY zaman© 0,3,5 h% spirt azal©r. SpirtlYrin oksidlYコmYsindYn 輟xlu sayda aldehidlYr YmYlY gYlir. Bu zaman etil spirtinin oksidlYコmYsindYn iki atomlu qlikol spirti vY onun da mYyyYn hissYsindYn sirkY aldehidi sintez olunur.
O
CH3ィCCH2OH + スO2 。CH2OHィCCH2OH 。CH3ィCC + H2O
Etil spirti Qlikol spirti H
SirkY aldehidi
ェYrabda olan mxtYlif spirtlYrin oksidlYコmYsi nYticYsindY mvafiq alifatik vY aromatik spirtlYr sintez olunur. Bu prosesi sxematik olaraq aコadak© kimi gtYrmYk olar.
H
RィCCィCH + スO2 。RィCCィCH + スO2 。RィCCOOH
Turコu
OH O
Spirt Aldehid
XereslYコmY zaman© mvafiq spirtlYrdYn sadY efirlYr dY YmYlY gYlir. SadY efirlYrY spirtlYrin anhidridi dY deyilir:
RィCOィCH 。RィCOィCR
Bu prosesi etil spirti timsal©nda aコadak© kimi gtYrmYk olar:
C2H5OH C2H5
O + H2O
C2H5OH C2H5
Bu zaman コYrabda monoefir (CH3ィCOィCCH3), qar©コ©q efirlYr (CH3ィCOィCC2H5) vY qeyrilYri YmYlY gYlir. ェYrab material©n©n oksidlYコmYsindYn YmYlY gYlYn aldehidlYrin bir qismi yenidYn spirtlY birlYコYrYk コYrabda yeni maddYlYrィCasetallar YmYlY gYtirirlYr.
O OR'
RィCC + R'OH 。RィCCィCOH
H H
Asetallar maye hal©nda olub, xoコagYlYn YtirY malikdirlYr. Onlar 輟x asanl©qla temperaturun tYsirindYn hidroliz olunaraq aldehidY vY spirtY 軻vrilirlYr.
OィCC2H5 O
RィCCィCOィCC2H5 + H2O 。 RィCC + 2C2H5OH
H H
Bu prosesdY nYinki etil spirti, hYm輅nin baコqa alifatik vY aromatik aldehidlYr vY spirtlYr dY YmYlY gYlir.
XereslYコmY zaman© aromatik aldehidlYrY nisbYtYn alifatik aldehidlYr daha 輟x sintez olunurlar. Xeres コYrab material©nda aldehidlYrin miqdar© 400-900 q/dm3-Y qYdYr yksYlir. Xeres コYrab©n©n tYrkibindY Yn 輟x sirkY, propion, izoamil, izovalerian, kapril alifatik aldehidlYrinY tYsadf olunur. Aromatik aldehidlYrdYn isY xeres コYrab©n©n tYrkibindY benzoy, darn, vanilin, siren, sinap, konfiril olur. Aromatik aldehidlYr コYrabda meyvYlY-rY uyn Ytir YmYlY gYtirirlYr.
ェYrab©n tYrkibindY u輹cu olmayan turコular (コYrab, alma, limon, quzuqulaq, kYhrYba, fumar vY s.) xereslYコmY zaman© miqdarca azal©rlar. Onlar©n bir qismi etil vY ya baコqa spirtlYrlY birlYコYrYk mrYkkYb efirlYr YmYlY gYtirirlYr. MYsYlYn, sd turコusu etil spirti ilY etillaktat, コYrab turコusu etil spirti ilY birlYコ-dikdY isY コYrab turコusunun etil efiri YmYlY gYlir. Bu prosesi aコadak© kimi gtYrmYk olar:
CH3CHOHCOOH + HOィCC2H5 。CH3CH(OH)COOC2H5 + H2O
sd turコusu etillaktat
HOOCィCCH2OHィCCHOHィCCOOH + HOC2H5 。
コYrab turコusu
。HOOCィCCHOHィCCHOHィCCOOC2H5 + H2O
コYrab turコusunun etil efiri
Bundan baコqa aminturコular©n oksidlYコmYsindYn vY reduksiya olunmas© zaman© yeni aldehidlYr, aminlYr, amidlYr, spirtlYr YmYlY gYlir. Alifatik ali aldehidlYrin oksidlYコmYsindYn コYrabda ali spirtlYr vY digYr birlYコmYlYr YmYlY gYlir. Gndykimi xereslYコmY prosesi zaman© コYrabda mrYkkYb biokimyYvi proseslYr baコ verir. NYticYdY コYrabda spesifik xeres tonu yaran©r. ンspan zYrb mYsYlinY gY sYhYr xoコ Yhval-ruhiyyY, günorta iコtah, axコam yornlu aradan grmYk, yatmazdan qabaq yaxコ© yuxu gmYk çn xeres コYrab© i輓Yk gYrYkdir.
Marsala
Marsala mYhコur ンtaliya コYrab©d©r. Bu コYrab ilk dYfY XVIII YsrdY Siciliya adas©nda yerlYコYn Marsala コYhYrindY yaコayan ingilislYr tYrYfindYn haz©rlanm©コd©r. Onlar cYhd gtYrmiコlYr ki, bu コYrab ンngiltYrYdY mYhコur olan madera vY xeres コYrablar©n© xat©rlats©n.
Hal-haz©rda ンtaliyada dd n marsala コYrab© haz©rlan©r: marsala verjini (xalis), marsala superiori (yksYk, Yla), marsala fine (se輓Y), marsala spesiali (xsusi). HYr bir n marsala コYrab©n©n keyfiyyYti vY xarakteristikas© onun etiketindY qeyd edilir. Marsala コYrab© haz©rlamaq çn ンtaliyada Katarqatto, Qrekaniqo, ンnzoliya, Qrillo zm sortlar©ndan istifadY olunur. Bu sortlardan istifadY etmYklY ç ilkin material haz©rlan©r:
aコYrab material©;
spirtlYコdirilmiコ (sifone) yaxud sulfidlYコdirilmiコ コirY;
qat©laコd©r©lm©コ コirY (kotto).
峻as コYrab material© tam yetiコkYnlik drndY y©lm©コ zmdYn istifadY etmYklY haz©rlan©r. Al©nm©コ コirY 躡llYk vY yaxud dYmir-beton rezervuarlarda q©cq©rd©l©r. Sar© saman© yaxud kYhrYba rYngindY コYrab material© 15-16 h% spirtliyY malik olur.
Sifone soluxdurulmuコ zmdYn haz©rlan©r. ェirY YvvYlcYdYn hYcminin シ-i qYdYr spirt doldurulmuコ 躡llYyY verilir. Haz©r mYhsulda spirtin miqdar© 20-25 h%, コYkYr 10% olur. Sifone ilY bYrabYr 2 q/dm3-Y qYdYr sulfidlYコdirilmiコ vY yaxud qat©laコd©r©lm©コ コirYdYn (65-70% コYkYrli) dY istifadY etmYk olar.
Kotto sulfitlYコdirilmiコ コirYni aq od stndY iri mis qazanlarda qaynatmaqla haz©rlan©r. Qaynad©lma コirYnin baコlanc hYcminin ィi qalana qYdYr davam etdirilir vY saxlanmaya verilir.
Marsala Ysas コYrab material© ilY kotto vY sifonenin kupaj edilmYsindYn al©n©r.
Marsala verjini (xalis). Bu n コYrab haz©rlamaq çn Ysas コYrab material©na kotto, sifone yaxud sulfitlYコdirilmiコ vY ya qat©laコd©r©lm©コ コirY YlavY etmYklY haz©rlan©r. ェYkYrin miqdar©na gY sYrhYd qoyulmur, spirtin minimum miqdar© isY 18 h% qYbul olunur.
Marsala superiori (Yla vY ya yksYk). Spirtin minimum miqdar© 18 h% tYコkil etmYklY, コYkYrin miqdar© ndYn as©l© olaraq dYyiコir. ェYrab©n saxlanma mddYti 2 ildYn az olmur. Marsala tnd-kYhrYba rYngindY olub, xoコagYlYn ac©mt©l dada malikdir.
Marsala fini (se輓Y). Bu n marsala コYrablar© geniコ yay©lm©コd©r. Onun haz©rlanmas©nda kupaja elY miqdarda kotto vY qat©laコd©r©lm©コ コirY YlavY edilir ki, haz©r コYrab©n コYkYrliyi 5%-dYn aコa olmas©n. RYngi Yla marsala コYrab©ndan tnd olur. 熟 az© 4 ay saxlan©l©r.
Marsala spesiali (xsusi). Bu コYrab nisbYtYn yax©n vaxtlarda meydana xm©コd©r. Marsalan©n yaln©z bu nnY saxaroza ilY コYkYrlYコdirmYyY vY mxtYlif YlavYlYr etmYyY icazY verilir. ェYraba dad verYn mxtYlif YlavY mYhsullardanィCbanan, nar©ngi, qYhvY vY qeyrilYrindYn istifadY oluna bilYr. Minimum spirtliliyi 18 h% olur.
Marsala コYrab©n©n kimyYvi tYrkibi, Ytri, dad© madera vY xeres コYrablar©na yax©nd©r. Bu コYrab©n kimyYvi tYrkibi bioloji vY texnoloji xsusiyyYtlYri respublikam©zda vY MDB-dY az rYnilmiコdir. Respublikam©zda Rkasiteli vY Bayan-コirY azm sortlar©ndan istifadY etmYklY yksYk keyfiyyYtli hYm ordinar, hYm dY markal© marsala コYrab© haz©rlamaq çn gYl torpaq-iqlim コYraiti mcuddur.
FYsil 18. DESERT ェ蹴ABLARININ ンSTEHSAL TEXNOLOGンYASININ KンMY酬ン 輯ASLARI
Desert コYrablar 12-16% spirtliyY vY mxtYlif miqdarda コYkYrliyY (%-lY) malik olurlar. TYrkibindYki コYkYrin miqdar©ndan as©l© olaraq onlar aコadak© qruplara bnrlYr:
KYmコirin desert コYrablar© (コYkYrliyi 5-10% olur).
ェirin desert コYrablar (コYkYrliyi 16-20% aras©nda tYrYddd edir). Bu qrup desert コYrablar lYri dY ç yar©mqrupa bnrlYr: muskat, tokay vY q©rm©z© desert (kaqor) コYrablar.
Lik desert コYrablar© (コYkYrliyi 20%-dYn yksYk olur). Bu qrupa Malaqa コYrablar©n© aid etmYk olar.
Desert コYrablar©n©n haz©rlanmas©nda mxtYlif texnoloji sullardan istifadY olunur. Baコqa コYrab nlYrindYn fYrqli olaraq desert コYrablar© haz©rlamaq çn istifadY olunan zm sortlar©n©n コYkYr faizi yksYk (22-35%) olmal©d©r. Desert コYrablar©n©n tYrkibindY コYkYr faizi baコqa コYrablarla mqayisYdY daha 輟x olur. ワzmdY コYkYrlilik az miqdarda olduqda yksYk keyfiyyYtli desert コYrablar haz©rlamaq 躡tin olur.
KYmコirin desert コYrablar
Bu n コYrablar©n haz©rlanmas© çn Yzinti コirY ilY birlikdY vY ya コirY bir ne躡 gn ayr©ca q©cq©rd©l©r. Sni olaraq q©cq©rmaqda olan コirYyY spirt YlavY etmYklY q©cq©rma prosesi dayand©r©l©r vY コYrab material©nda tYbii コYkYr saxlan©l©r. BYzi hallarda kYmコirin desert コYrablar© sfrY vY コirin コYrab materiallar©n©n kupaj olunmas© yolu ilY dY haz©rlan©r. Respublikam©zda kYmコirin desert コYrablar© az istehsal olunmaqla texnoloji proseslYrin kimyYvi Ysaslar© da zYif rYnilmiコdir. Bu コYrablar Fransada, Almaniyada daha 輟x istehsal olunur.
ェirin desert コYrablar
Bu qrupa muskat, tokay vY kaqor コYrablar© aid edilir. Keçmiコ SovetlYr birliyi drndY AzYrbaycanda 輟xlu sayda コirin desert コYrablar© istehsal olunmuコdur. Hal-haz©rda respublikam©zda zm錮lyn inkiコaf© ilY YlaqYdar olaraq コYrab zavodlar©nda コirin desert コYrablar©n istehsal© xeyli geniコlYndirilmiコdir.
Dostları ilə paylaş: |