HəZİNİ “HƏDİSİ-ƏRBƏİN” TƏRCÜMƏSİ

Imız­qan­maq - yu­xu­la­maq, mür­gü­lə­mək, aza­cıq uyu­maq:
Var idi Töv­rit için­də ya­zı­lu,

Tan­rı uyu­maz, həm ımız­qan­maz de­yü.
Qə­dim türk mətn­lə­rin­də rast gəl­mə­di­yi­miz bu fel or­ta çağ­lar türk­dil­li ya­zı­lı abi­də­lə­rin­dən Qüt­bün "Xos­rov və Şi­rin" tər­cü­mə­sin­də və XIV-XVIII əsr­lə­rə aid Os­man­lı ədə­biy­ya­tın­da iş­lən­miş­dir (75, 415; 108, III, 1946-1948). Prof. Ə. Nə­cib bu felin Rəb­ğu­zi­nin "Qi­sə­sül-ən­bi­ya" əsə­rin­də "ımız­ğa bol­maq" şək­lin­də iş­lən­di­yi­ni və onun "ımız" is­min­dən əmə­lə gəl­di­yi­ni qeyd edir (75, 415). Ma­raq­lı­dır ki, bu fel çağ­daş türk dil­lərin­dən heç bi­rin­də iş­lən­mir (75, 415).
Onmaq- düzəlmək, yaxşılaşmaq:
Görəyim heç çarə olurmı ana,

Var ümmidim ki, bu iş bütdən ona.
Mahmud Qaşğari bu sözün “sağ”, “sağ tərəf” mənalarını qeyd etmişdir (I, 41). Qütb Xarəzmi “on” sözünü eyni mənada, həm də “yaxşı” anlamında işlətmişdir ki, sonuncu məna bizim nümunəmizdəki “onmaq” felinə uyğun gəlir. “Onmaq” felinə digər yazılı abidələrdə rast gəlməsək də, onunla eyniköklü “onulmaq” (yaxşılaşmaq) və “onarmaq” (düzəltmək, yaxşılaşmaq, sağalmaq) feli qədim və orta çağlara aid mətnlərdə bol-bol işlənmişdir )DNC 386 (کوچور ص ۹۸. “Onarmaq” felinin Füzulinin dilində işləndiyini qeyd edən Q.Bağırov onun kökündə “on”, “ön” lekseminin dayandığını yazır. Maraqlıdır ki, “onmaq”/”önərmək” feli dilimizin bir sıra şivələrində qorunub saxlanmışdır (R.R, 33).