Hidrolik enerji de güneş enerjisinin sağladığı hidrolojik çevrim neticesinde oluşan bir enerji kaynağıdır.
Hidrolik enerji de güneş enerjisinin sağladığı hidrolojik çevrim neticesinde oluşan bir enerji kaynağıdır.
Deniz, göl veya nehirlerdeki sular güneş enerjisi ile buharlaşmakta, oluşan su buharı rüzgârın etkisiyle de sürüklenerek, dağların yamaçlarında yağmur veya kar halinde yer yüzüne ulaşmakta ve akarsuları beslemektedir. Böylelikle hidrolik enerji kendini sürekli yenileyen bir enerji kaynağı olmaktadır.
Hidrolik enerji, suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesiyle sağlanan bir enerji türüdür.
Hidrolik enerji, suyun potansiyel enerjisinin kinetik enerjiye dönüştürülmesiyle sağlanan bir enerji türüdür.
Suyun belli bir yükseklikten düşmesi sonucu açığa çıkan enerji, türbinlerin veya su çarklarının dönmesini sağlamaktadır. Elde edilen mekanik enerji, başka amaçlarla kullanılabildiği gibi, türbin hareketi bir jeneratöre aktarılarak elektrik enerjisi de elde edilebilmektedir.
Hidrolik potansiyel, yağış rejimine bağlıdır. Dolayısıyla, hidrolik enerji, iklim şartlarındaki değişimlere karşı hassas bir enerji türüdür.
Hidrolik potansiyel, yağış rejimine bağlıdır. Dolayısıyla, hidrolik enerji, iklim şartlarındaki değişimlere karşı hassas bir enerji türüdür.
Hidroelektrik santraller, diğer enerji üretim türleri arasında en düşük işletme maliyetine, en uzun işletme ömrüne ve en yüksek verime sahiptirler.
Türkiye, 25 adet hidrolojik havzaya ayrılmıştır. Havzaların ortalama yıllık toplam akışları 186 milyar m3 tür.
Anadolu’da ilk baraj, Hititler tarafından MÖ. 1300 yılında inşa edilmiştir.
Anadolu’da ilk baraj, Hititler tarafından MÖ. 1300 yılında inşa edilmiştir.
Dara Barajı, Anadolu’da Mardin’de 6. yüzyılda kurulmuştur ve bu baraj dünyadaki ilk ince kemer tipli baraj olarak kaydedilmiştir.
Osmanlılar zamanında İstanbul’da inşa edilen su taşıma sistemlerinin ve barajların bazıları hala kullanımdadır.
Türkiye Cumhuriyeti dönemindeki ilk baraj 1936 yılında açılan ve Ankara’nın içme suyunu temin amacıyla yapılan Çubuk-1 Barajıdır.
Türkiye’de 1950’lerde yılda sadece 800 GWh enerji üretimi kapasitesi varken, bugün bu oran yaklaşık 400 kat artarak yılda 310.000 GWh düzeylerine ulaşmıştır.
Türkiye’de 1950’lerde yılda sadece 800 GWh enerji üretimi kapasitesi varken, bugün bu oran yaklaşık 400 kat artarak yılda 310.000 GWh düzeylerine ulaşmıştır.
62 GW’a ulaşan kurulu güç ile yılda yaklaşık 360.000 GWh enerji üretimi mümkündür.
Arızalar, bakım onarım, işletme programı politikası, küresel ekonomik kriz, tüketimde talebin azlığı, kuraklık, randıman vb. sebeplerle, kapasite kullanımı % 74 düzeylerinde gerçekleşmektedir.
Hidroelektrik santralar ırmaklara kurulan barajlar üzerinde yapılmaktadır.
Hidroelektrik santralar ırmaklara kurulan barajlar üzerinde yapılmaktadır.
Barajların, elektrik üretiminin yanı sıra;
Yerleşim yerlerinin suyunu karşılama
Sel ve taşkınları önleme
Tarım arazilerini sulama
Balıkçılık
Ağaçlandırmaya katkı
Erozyonu önleme
Turizmi geliştirme
Ulaşım
İklimde yumuşama gibi yararları vardır.
4628 sayılı Kanun gereğince piyasada faaliyet gösterebilmek için EPDK’dan lisans alma zorunluluğu getirilmiştir.
4628 sayılı Kanun gereğince piyasada faaliyet gösterebilmek için EPDK’dan lisans alma zorunluluğu getirilmiştir.
Türkiye’de lisans almış işletmede olan veya incelemesi devam eden projelerin kurulu güç dağılımına bakıldığında, büyük çoğunluğunun 10 MW’ın altında küçük HES’ler olduğu görülür.
DSİ tarafından EPDK’ya ulaştırılmamış olan projelerin de büyük bir bölümü 10 MW ve altında yer almaktadır.
Türkiye’de halen üretilen hidroelektrik enerjinin %71’i kurulu güçleri 100 MW’ın üzerinde 30 adet santralden elde edilmektedir.
Hidroelektrik Santraller, çeşitli kriterlere göre sınıflandırılabilir.
Hidroelektrik Santraller, çeşitli kriterlere göre sınıflandırılabilir.
1. Depolama Yapılarına Göre
Depolamalı (rezervuarlı) HES’ler
Nehir Tipi (regülatör) HES’ler
2. Düşülerine Göre
Alçak düşülü HES’ler (H<10m)
Orta düşülü HES’ler (H= 10-50 m arası)
Yüksek düşülü HES’ler (H>50 m den büyük)
3. Kurulu Güçlerine Göre
3. Kurulu Güçlerine Göre
Çok küçük (mikro) kapasiteli (<100 kW)
Küçük (mini) kapasiteli (100-1000 kW)
Orta kapasiteli (1000-10000 kW)
Büyük kapasiteli (>10000 kW)
4. Ulusal Elektrik Sistemi Yükünü Karşılama Durumuna Göre
Baz Yük HES
Puant (Pik)Yük HES
Hem Baz hem de Puant (Pik)Yük HES
5. Baraj Gövdesinin Tipine Göre
5. Baraj Gövdesinin Tipine Göre
Ağırlıklı Beton Gövdeli Barajlı HES
Beton Kemer Gövdeli Barajlı HES
Kaya Dolgu Gövdeli Barajlı HES
Toprak Dolgulu Gövdeli HES vb.
6. Santral Binasının Konumuna Göre
Yer Üstü HES
Yer Altı HES
Yarı Gömülü veya Batık HES
Baraj gövdesi ve gölü
Baraj gövdesi ve gölü
Nehir suyunun depolanması ve düşünün elde edilmesine hizmet eder.
Su iletim kanalı veya su iletim tüneli (basınçsız tünel) veya enerji tüneli (basınçlı tünel) veya cebri boru vs.
Su iletim kanalı veya su iletim tüneli (basınçsız tünel) veya enerji tüneli (basınçlı tünel) veya cebri boru vs.
Santral binası
Santral binası
İçine türbinler ve yardımcı sistemler ile jeneratörler gibi elektromekanik; koruma, kontrol‐kumanda gibi elektrikli teçhizatın yerleştirilmesine yarayan binadır.
Santral çıkış suyu kanalı
Türbinlerden çıkan suyun nehir yatağına iletimini sağlayan bir tesistir.
Şalt tesisleri
Transformatörler, elektrikli devre kesicileri, ayırıcılar gibi elektrikli teçhizatın monte edildiği bölümlerdir.
Dip savak tesisleri
Dip savak tesisleri
Baraj gölü suyunu gerektiğinde nehir yatağı mansabına bırakmaya yarayan tesislerdir.
Enerji Santrallarının İlk Yatırım Maliyetleri
Enerji Santrallarının İlk Yatırım Maliyetleri
Doğal hayatın devamlılığı açısından, son on yılın ortalama akımlarının en az % 10’ unun mutlaka dere yatağına bırakılması sağlanmalıdır. Ayrıca endemik türlerle ilgili veya balık göçleriyle ilgili gerek görüldüğü takdirde bu oran artırılabilir.
Doğal hayatın devamlılığı açısından, son on yılın ortalama akımlarının en az % 10’ unun mutlaka dere yatağına bırakılması sağlanmalıdır. Ayrıca endemik türlerle ilgili veya balık göçleriyle ilgili gerek görüldüğü takdirde bu oran artırılabilir.
Tespit edilen su miktarına havzadaki diğer ihtiyaçların tespiti amacıyla hazırlatılan mansap su haklarında tespit edilen su miktarı ayrıca ilave edilmektedir.
HES projelerinde mansap suyu miktarının kontrolü amacıyla kurulan, AGİ (debi ölçerlerin) cihazlarının, on-line olarak DSİ Bölge Müdürlükleri tarafından kurdurulması ve anlık izlenmesi sağlanmaktadır.
HES projelerinde mansap suyu miktarının kontrolü amacıyla kurulan, AGİ (debi ölçerlerin) cihazlarının, on-line olarak DSİ Bölge Müdürlükleri tarafından kurdurulması ve anlık izlenmesi sağlanmaktadır.
Sistemin kurulmaması ve cihazların çalıştırılmaması durumunda anlaşmalardan kaynaklanan cezalar verilmektedir.
Bütün projelerde özelliğine göre balık geçitlerinin yapılması sağlanmakta, balık geçidi olmayan projelerin kabulü yapılmamaktadır.
