Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi / Journal of Divinity Faculty of Hitit University

Ortaçağ İslâm Dünyasında Teşhir
Sonuç
Netice itibariyle bu çalışmamızda konu edindiğimiz teşhir müeyyidesi, bir 
suçun karşılığı olarak eski bir geçmişe sahip olup İslâm dünyasında Hz. Pey-
gamber döneminden itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Teşhir, İslâm ceza 
ve adalet anlayışında ta‘zir yani takdiri ceza makamına bırakılmış suçlar kap-
samında değerlendirilmiştir. Tanımı ve mevcut örneklerinden hareketle teş-
hirin, suçluyu küçük düşürmek ve ona acı çektirmek suretiyle cezalandırmak; 
suçlunun kabahatini topluma ilan etmek ve pek çok uygulamada ibret-i âlem 
vurgusundan hareketle muhtemel suç ve suçluları engellemek gibi gayelerle 
uygulandığı anlaşılmaktadır. 
Çalışmada müracaat edilen hadiseler muvacehesinde teşhirin, bireye, ka-
muya ve devlete yönelik kimi suç unsurları için bir ceza ve yaptırım olarak 
tatbik edildiği görülmektedir. Bu bağlamda Ortaçağ İslâm devletlerinde, si-
yaset ve ceza makamlarının bireye, devlete ve kamu güvenliğine yönelik ya-
lancı şahitlik, hadis rivayetinde suiistimaller, iftira, Ramazan’da oruç bozma, kadın 
ve erkeklerin birlikte içki içmeleri, hatalı nesep bildirimi, anneye kötü muamele, na-
mazın farzlarını bilmeme, emanete hıyanet etme, insan eti yeme, genel ahlaka aykırı 
davranışlar ile hanedan mensuplarının başkaldırıları, devlet adamlarının isyanları, 
dinî-itikadî bazı oluşumlar, memurların veya emîrlerin görevi kötüye kullanmala-
rı, terör suçları, kamuya yönelik organize suçlar ve hırsızlık gibi fiillerde teşhirin 
uygulandığı müşahede edilmektedir. Ayrıca siyasî ve kişisel hırs ve hislerle 
hasımların ya da düşmanların da alenen teşhir edilerek bertaraf edildikleri 
veya halk nezdinde aşağılanıp hıyanetle damgalandıkları da rastlanan bir du-
rumdur.
Bu şekilde yargı ve siyaset alanında rağbet gören bir ceza/ukubet olan teş-
hirin, diğer ceza türlerinden farklı, bir takım kaide ve hususlara bağlı olarak 
gerçekleştirildiğini de belirtmek gerekir. Buna göre teşhir, öncelikle geniş bir 
halk kitlesi tarafından görülmesi için merkezî/kalabalık bir mekânda ve alenî 
olarak gerçekleştirilmeliydi. Daha rahat görülmesi için de ekseriyetle bir binek 
veya yüksekçe bir platformun üzerinde sergilenmekte ve bu bir tören eşliğin-
de yapılmaktaydı. İkinci olarak zanlı/mahkûma eziyet etmek ve onu aşağıla-
ma gayesi güttüğünden, bunu sağlayacak bazı uygulama ve araçlar söz konu-
suydu. Bu maksatla zanlı/mahkûm, teşhir esnasında bir görevli veya eğitilmiş 
bir maymun tarafından tokatlanıp kırbaçlanmaktaydı. Kişiyi tahkir etmek ve 
hor göstermek için de bazı özel aksesuarlar ve kıyafetler hazırlanmaktaydı. 
Söz gelimi başlarına boncuklarla veya paçavralarla süslenmiş tartûr, kalansuva 
ve bornos adı verilen yün, keçe veya ipekten başlıklar takılmaktaydı. Boyun-
larına, boncuktan, deriden ve kemik dizili gerdanlıklar asılmaktaydı. Kıya-

---

|1186|
Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 2