Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Konstantinopels

Padişah bina nazırı olarak darüssaade ağasının kâtibi Derviş Efendi'yi görevlendirmiş, Derviş Efendi, Ali Ağa adında birini bina emini olarak seçmiş, o da "fen ve sanatında maharet-i tammı olan neccar kalfalarından kar-ı azmude (çok deneyimli) Semyon nam zimmi'yi kalfa tahsis eylemiştir". Bu Simeon Kalfa'nın sarayın mimar ocağında çalışıp çalışmadığı da belli değildir. 1753'te İstanbul'da bulunan mimar Le Roi anılarında, caminin Rum mimarının kubbenin geometrisinin doğru olması için uyguladığı basit kontrol sistemini övmüştür. Ahmed Efendi, padişahın caminin bir resmini istediğini, bunun üzerine kendisine "çehar duvar bir resim ettürülüp getirilmiş" olduğunu, fakat sultanın bunu beğenmeyerek "mücessem tersim" ferman olunduğunu, bunun üzerine "yek kubbe ve dununda sütun sikleti olmayub taba-kat ve mahfmelleri ve derun ve birun'u (içi ve dışı) elyevm ne surette ise bir kebir levha üzerine beine resm-i resimi suretyab olunub iraet ve suret-i hey'eti makbul-ü şehriyar-ı alicenab olmuştur" diyor. Padişahın beğendiği bu "mücessem" resmin bir perspektif mi, yoksa maket mi olduğu konusunda kesin bir kanıya ulaşmak zordur. Osmanlı mimarisinde projenin nasıl hazırlandığı konusunda şimdiye kadar açık bir bilgi edinilmediği için bu yorum önemlidir. Fakat bu mücessem "tersim"in bir kebir levha üzerinde bulunuşu, bir maketten çok bir perspektif olduğu kanısını vermek-

tedir. İstanbul'da 18. yy'ın ortalarında yapı perspektifleri yapıldığı, Topkapı Sara-yı'nda(->), örneğin III. Osman Köşkü'nün duvarlarında görülmektedir. Fakat bir yapının içini de gösteren bir resmin (perspektifin) bir yerli mimar tarafından hazırlanması için gerekli bir çizim geleneğinin varlığı da kuşkuludur.

Cami: Bu camide namaz mekânının ana strüktürü tek kubbeyle örtülü klasik dörtgen baldakendir. Dikdörtgen yerine bir elips havası veren poligonal avlu cami tasarlanırken barok modellerden esinlendiğini göstermektedir. Ne var ki Nu-ruosmaniye'de herhangi bir barok yapı planına özenilmemiştir. Fakat planlamasına ve ayrıntılarına egemen olan eğrisel biçimler, katlı silmeler ve payandalı sürekli duvarlar barok üslubun açık özelliklerini yansıtır. Rokoko bezemenin yerli ustaların elinde ulaştığı yerel tat gibi, bu cami de bir Osmanlı barok yapısıdır. Osmanlı mimarının Batılıyı yakaladığı bir yapıdır. Aslında eğrisel biçim, Osmanlı mimarisine yabancı değildir. Büyük camilerin en büyük özellikleri alt yapının doğruları ile örtü sistemlerinin eğrileri arasındaki karşıtlığın yarattığı gerilimdir. Başka bir deyişle Sinan'ın elinde büyük Osmanlı camii zaten barok özellikler taşır. Fakat bu eğrisel biçimin özel bir üsluplaşmasından değil, mekânın dinamizminden elde edilen ve sadece Osmanlı mimarisine özgü bir mekân zenginliğidir. Nuruosmaniye'de getirilen