Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

OSMAN m KÖŞKÜ

Topkapı Sarayı'nda(->) harem dairesinde, Halic'e bakan bir açıyla Gülhane Parkı'nı ayıran sur duvarlarına oturmaktadır.

Sarayın son yapılarından olan köşkün yapımına, I. Mahmud zamanında (1730-1754) başlanmış ancak 1754-1755 yıllarına rastlayan bitiş tarihinden dolayı III. Osman Köşkü olarak adlandırılmıştır. 18. yy'ın ikinci yarısında, saray alanı içindeki yapılar, sarayı çeviren surların sınırlarına gelecek kadar çoğalmıştı. III. Osman Köş-kü'nü inşa etmek için hünkâr sofası önüne bir asma bahçe yaptırılarak gerekli zemin elde edilmiş, bunun üzerine büyük divanhane ileri çıkacak şekilde, yanyana oda dizileri yerleştirilmiştir. Planda iki yanda yer alan odalar ile divanhane birleştirilme-miş, arada Halic'e bakan manzarayı bölmeyecek balkon şeklinde küçük açıklıklar bırakılmıştır.

İki bölümlü divanhanenin girişi, taşlık ekseninde, enine gelişen dikdörtgen şeklinde bir sofa görünümündedir. Havuzlu bir iç bahçeye bakan sofa girişi, geniş ve ortada dalgalanarak yükselen ahşap bir saçakla örtülüdür. Saçak altında, saçağın dal-galanışına göre uzunlukları farklı pilastrlar dizilidir. Cephenin sağında ve solunda, pilastrlar arasında birbirinin eşi olan, mer-

ı—

III. Osman Köşkü'nün planı. Eldem, Köşkler ve Kasırlar, H

merden, tabanlarının köşeleri pahlanarak dalgalanmış, barok üslupta çeşmeler yer almaktadır. Bu mekândan kapılarla yan odalara geçiş sağlanmıştır. Oturma mekanı, alt sırada, dikdörtgen kesitli 11 pencereyle bol ışık almaktadır. Sürgülü camlar dışarıdan yuvarlak ve kıvrımlı, zarif, demir parmaklıklarla korunmaktadır. Bu pencerelerle aynı düşey eksen üzerinde açılan pencereler, "C" kıvrımları, oval çerçeveleriyle tamamen barok üslubu yansıtmaktadır. Bu pencerelerden ikisi yalnızca çerçeveler içine alınıp kör bırakılmıştır. Dışarıdan, her pencere dizisi, cephe boyunca, İyon başlıklı sütunlarla sınırlandırılmıştır. Söz konusu cephenin en özgün yanı Halic'e yönelik 4,5 m'lik çıkmasıdır. Sarayın iç surlarına dayanan köşeleri pahlı büyük çıkma, 9,5 m kadar aşağıya inen ağaç konsollara oturmaktadır. Cumbayı taşıyan konsolların arası dikine, geniş tahtalarla kaplanarak aralarına ince çubuklar yerleştirilmiştir.

Divanhane o dönemde moda olan barok ve rokoko tarzı süslemelerle bezelidir. Tavan "C" kıvrımlı, ince ve altın varaklı çubuklarla çaprazlama düzenlenmiş, aralara aplike madalyonlar yerleştirilmiştir. Üst pencere dizilerinin aralarında kalan boşluklar yoğun bir biçimde akantus yaprak-. larını andıran bitkiler, madalyonlar ve kemer resimleriyle bezelidir. Alt pencerelerin aralarında yalancı mermer panolar görülmektedir. Yan odalarda yüklükler ve alçı raflar bulunur. Bu mekânlar da yoğun bezelidir. Buradaki alçı ocaklar barok üslubun ince ve zarif bir örneği olarak kabul edilmelidir. Ocakların içi Hollanda'dan ithal edilen çinilerle kaplıdır. Söz konusu yan odalarda, ocakların iki yanına simetrik olarak yerleştirilen duvar resimleri Avru-pa'daki çağdaşlarını anımsatmaktadır. Burada sütunlar ve kemerlerle perspektifli, hayali bir mimari mekân konu edilmiştir. Korniş ve tavan taksimatında altın varak hâkimdir. Yan odalar altta dikdörtgen, üstte oval pencerelerle ışık almaktadır. Arada kalan küçük balkonlar da, zemin-lerindeki renkli taş kakmalarla oldukça özenlidir.