Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

PAZAR KAYIKLARI

234

235

PAZAR TEKKESİ

halkı korku içindeydi. Ulema, sarayda yapılan bir toplantıda, şehirde silahlı dolaşmanın örfe ve şeriata aykırı olduğu gerekçesiyle Patrona Halil'in uyarılmasını kararlaştırdılar. Diğer yandan yeniçeriler de zorbaların kendilerine yönelik baskılarından yılarak ittifakı bozdular. Patrona Halil, 13 Ekim'de üç bayraklık bir koruma gücü dışında adamlarını silahtan arındırdı ve dağıttı. Ancak, atama işlerine daha çok karışmaya kalkıştı. Buğdan prensliğine soylu olmayan kasap Yanaki'nin atanması için dayattı. Sadrazamlık için önerdiği Boşnak Rüstem Paşa, Karaman valiliği ve Revan serdarlığı ile istanbul'dan uzaklaştırıldı. Patrona Halil, kendisi için kaptan-ı deryalığı, Muslu Beşe için de yeniçeri ağalığını düşünmekteydi.

Ekim 1730 sonlarında Patrona grubu ile ocak ağaları arasındaki sürtüşme ve kavgalar giderek arttı. 5 Kasım'da bir serden-geçtinin bir yeniçeriyi öldürmesi, yeni bir ayaklanma olasılığı doğurdu. Kamuoyu da artık tamamen zorbaların aleyhine dönmüştü. Bunları ortadan kaldırma konusunda I. Mahmud'a cesaret veren Canım Hoca Mehmed Paşa 21 Kasım 1730'da kaptan-ı derya atandı ve gizli olarak zorbaları ortadan kaldırmakla görevlendirildi. Mehmed Paşa'nın planı gereği, ilkin Patrona Halil ve adamları güven verici bir yaklaşımla Iran ve Rusya seferlerine ilişkin toplantıya davet edildiler. Saatlerce süren toplantıda Patrona'nın önerdiği ikinci gizli toplantı kabul edildi. İki gün sonra 25 Kasım'da saraya çağrıldılar. Patrona Halil, Muslu Beşe, Yeniçeri Ağası Kel Mehmed, Sekbanbaşı Urlu Murtaza ile Zülali Hasan Efendi ve istanbul Kadısı İbrahim Efendi, Bâbüsselam'a geldiklerinde toplantının gizliliği ve önemi gerekçesiyle korumasız içeriye alındılar. Padişahın huzuruna çıkacakları neden gösterilerek Bâbüssa-ade'de silahtan arındırıldılar. Sünnet Oda-sı'nda başlayan görüşmelerin sonunda Patrona Halil'e Rumeli beylerbeyliği, Muslu'ya da Anadolu beylerbeyliği tevcih edildi. Zülali Hasan Efendi ile İbrahim Efendi'ye de vezirlik verilerek ilmiye sınıfından çıkarıldılar. Patrona, sadrazamın kendisine kürk giydirmesini doğru bulmayarak padişah huzurunda hilat giymesi gerektiğini ileri sürdü. Bu konu tartışılırken Revan Odası'nda fırsat kollayan Pehlivan Halil Ağa yönetimindeki suikastçılar ansızın içeriye dalıp zorbaları kılıç darbeleri ile parçaladılar. Sünnet Odası kan ve cesetle doldu. Aynı dakikalarda Bâbüsse-lam'da bekletilen korumalar da birer-iki-şer, mansıp tevcih edileceği bahanesiyle içeriye alınıp idam edildiler. Olay dışarıda duyulunca zorba kalabalıkları bir anda paniğe kapılıp dağıldılar ve izlerini kaybettirme çabasına düştüler. Sarayda öldürülenlerin cesetleri de arabalarla meydanlara götürülüp asıldı.

Bibi. Abdi, Abdi Tarihi, (yay. F. R. Unat), Ankara, 1943; Destarî Salih Efendi, Destan Salih Tarihi, (yay. B. S. Saykal), Ankara, 1962; Küçükçelebizade ismail Asım, Tarih, ist., 1282; Tarih-i Raşid, II-IV; Feraizizade Mehmed Said, Gülşen-i Maarif, II, ist., 1252, s. 1248 vd;

Ahmed Refik, Lale Devri, ist., 1932; B. S. Bay-kal "Patrona Halil Ayaklanması ile İlgili Kaynaklar Hakkında", IV. Türk Tarih Kongresi, Ankara, 1952; J. Earl of Sandwich Montague, A voyage performed by the late Earle of Sand-wich round the Mediterranean in the years 1738-1739, Londra, 1799, s. 233 vd; M. Ak-tepe, Patrona isyanı, İst., 1958.

NECDET SAKAOĞLU