Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

PERTUSIER, CHARLES

(l 779, ? - 1836, ?) Fransız gezgin.

Politeknik okulunu bitirdi. Napoleon döneminde Fransız işgali altında bulunan Dalmaçya'ya gönderildi. 1812-1814 arasında istanbul'daki Fransız Elçiliği'nde görev yaptı. Fransa'ya döndükten sonra askerlik kariyerini sürdürdü ve yarbaylığa kadar yükseldi.

Pertusier'in 2 yıllık istanbul görevinin ürünü Promenades pittoresques dans Constantinople et sur leş rives du Bospho-re, suivies d'une notice sur la Dalmatie (I-III, Paris, 1815) adlı kitapla 1817'de yayımlanan Atlas olmuştur, istanbul ve çevresinde 23 gezinti halinde düzenlenen bu eserde gözlemler, ikinci ve üçüncü elden tarihsel ve coğrafi bilgilerle yazarın politik ve sosyal görüşleri arasında kaybolmaktadır. Birinci ve ikinci gezinti Boğaziçi'ne aittir. Burada özellikle I. Abdülhamid'in kavaklarda ve onların ötesinde Büyük Liman ile Fil Burnu'nda Baron de Tott'un da Garipçe ile Poyraz'da kurduğu bataryalar hakkında bilgiler vardır, iç tarafları da gezen Pertusier, Zekeriyaköy, Uskumruköy, Domuzdere Köyü'nün nüfusunun Rum olduğunu yazar. Bu gezintilerin devamı sayılabilecek 4. gezintide ise Bahçeköy Kemeri, bentler, Kemerburgaz Köyü ve çevresindeki kemerler anlatılmaktadır.

5., 10., 17. ve 22. gezintiler suriçi İstanbul'a ayrılmıştır. Ancak, kentin içerilerine, dönemin gezginlerinin pek uğramadıkları mahallelere kadar gidilmesine rağmen, zamanın kent görünüşü ve hayatı konusunda, bugün bizi ilgilendirecek bilgiler bulunmaz. 6. ve 13. gezintilerde Haliç ve Kâğıthane anlatılarak Kumbaracı Kışlası'ndan ve Mühendishane'den, II. Mahmud'un Kâğıthane'de yaptırmış olduğu yeni köşkten söz edilir. Boğaz çevresini ayrıntılı bir biçimde gezen Pertusier 11. gezintiyi Hünkâr İskelesi ve Tokat Bahçesi yöresine, 21.'yi de Beykoz ve çevresine ayırmıştır. Geri kalanlar ise o dönemde kenti gören herkesçe anlatılan konu ve bölgelere, Kapalıçarşı, Galata-Pera, Adalar, Üsküdar vb ayrılmıştır.

Atlas adı verilen cilt ise aslında bir gravür kitabıdır. Resimler, 1796'dan 1827'ye kadar İstanbul ve Doğu'da bulunan Michel François Preauk tarafından çizilmiş ve gravürler Benedict Piringer (Viyana 1780-Pa-ris 1826) tarafından yapılmıştır. Melling ile Bartlett gravürleri arasında istanbul'a ait en önemli gravürleri içermesine rağmen bu kitapta ne Melling'in netliği ne de Bart-lett'in romantizmi vardır. Görüntüler genel çizgileri ile doğru olmalarına rağmen, ayrıntılar çoğu zaman şişirilmiştir.

Kitapta bulunan 25 gravürden belgesel değeri olanlar şunlardır: III- II. Mahmud'un Kâğıthane'deki köşkü; VII- Halic'in Eyüp'e doğru görünüşü, sağda Kumbaracılar Kışlası, solda, Esma Sultan Sahilsarayı ayrıntılı bir biçimde çizilmişlerdir, VIII- Bebek Kasrı, burada görüntüden çok önemli olan, kasra verilen "Konferanslar Köşkü" adı ve metinde burasının reisülküttabla yabancı elçilerin gö-

247