Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RAKIM PAŞA ÇEŞMESİ

Rumelihisan'nda, Baltalimanı Hisar Caddesi ile Arpacı Çeşmesi Sokağı'nın kesiştiği yerde, Hamam Camii'nin mihrap duvarı köşesinde bulunmaktadır.

Büyükçe bir su haznesinin önünde kesme taştan yapılmış olan bu çeşme, Türk klasik mimarisi üslubundadır. 1. H. Tanı-şık'ın istanbul Çeşmeleri adlı eserinde görüldüğü kadarıyla bir zamanlar bu çeşmenin üstü kiremitle örtülü olup, taşları yer yer dökülmüş, musluğu koparılmış ve teknesi de kot seviyesinin altında kalmıştır.

Ancak, son zamanlarda esaslı bir tamir gören çeşmenin taşları yenilenmiş, üstü dışa taşkın bir saçak teşkil edecek şekilde betonla örtülmüş ve yeni bir tekne ilave edilmiştir.

Çeşmenin cephesini her iki yandan zarif birer sütunçe sınırlamakta olup sivri kemerli çeşme nişi ve kitabeyi de iç içe üç silme çerçevelemektedir. Sivri kemerin kilit taşında bitkisel motifli bir rozet bulunmakta, bu kemerin oluşturduğu nişin içinde ise iki adet taş yuvası ve aynataşı yer almaktadır. Çeşmenin 1128/1715 tarihli kitabesi, güzel bir celi sülüsle yazılmış olup sivri kemerin hemen üzerinde yer alır. Yine bu kitabeden anlaşıldığı kadarıyla çeşmenin banisi Rakını Mehmed Paşa, bu çeşmeyi babası İbrahim Efendi'nin anısına yaptırmıştır.

Bibi. Tanışık, İstanbul Çeşmeleri, II, 50; A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, İst., 1993, s. 699; ISTA, VII, 3807; J. Freely, The Bosphorus, İst., 1993, s. 67.

HALUK KARGI

RAKS

Türkçede dans karşılığı bir sözcük yoktur. Arapça "raks" az da olsa dans sözcüğünün yerini tutabilir. İki türlü dans vardır. Biri halk dansları dediğimiz, daha çok dansçıların kendilerine dönük danslarıdır. Bunlar seyirciye yönelik değildir. İkinci tür ise seyirlik danslardır. Bunlar daha çok sanat kaygısıyla yapılan, seyirciye sunulan danslardır. Türkiye yöresel danslar bakımından çok zengin olmakla birlikte İstanbul'a özgü halk dansları günümüze pek kalmamıştır. İkonografya kaynaklarından, özellikle Avrupalıların yaptıkları gravür, tablo, suluboya resimlerden bu danslar üzerine bilgi ediniyoruz. Ayrıca eski seyahat kitaplarında da bazı dağınık bilgiler vardır. Örneğin 18. yy'da ünlü Fransız şairi Andre de Chenier'nin annesinin İstanbul'daki gözlemlerini içeren kitabında Atmeydam'nda(-») kasapların danslarından da söz edilir. Onun anlatımına göre kasaplar sıra halinde dizilip birbirlerini kuşaklarından tutuyorlar; iki baştaki dansçıların elinde uzun bıçaklar diğerlerinin elinde de bıçak ya da kamçı bulunuyordu. Sonra sıra ikiye ayrılıp dans edenler karşı karşıya geçiyorlardı. Bugün Trakya'da "ka-