Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RASATHANE-İ ÂMİRE

1868'de istanbul'da kurulan gözlemevi. Bugünkü Kandilli Rasathanesi'nin(-») temelini oluşturmuştur.

Osmanlı Devleti'nde ilk rasathane 1578' de III. Murad döneminde (1574-1595) Müneccimbaşı Takiyeddin Efendi tarafından Tophane Bayırı'nda kurulmuştur (bak. İstanbul Rasathanesi).

istanbul Rasathanesi'nin 1580'de yıkılmasından tam 288 yıl sonra 1868'de, Abdülaziz'in emri ile Maarif Nezareti'nin bir şubesi olarak kurulan Rasathane-i Âmire bu konudaki ikinci büyük adımdır. Ra-

sathane-i Âmire'nin yeri Beyoğlu'nda bugünkü İstiklal Caddesi üzerinde, Della Su-dda Eczanesi'nin hemen karşısındaydı. Burası önceleri bir astronomi rasathanesi olmayıp, bir meteoroloji merkez büro-suydu. Gözlemler ise 74 m yükseklikteki Pera Tepesi üzerinde yapılıyordu. ,1872' de yayımlanan Rasathane Salnamesi'nde, gezegenler, kuyrukluyıldızlar, yıldız zamanının güneş zamanına dönüştürülmesi, enlem ve boylam tayini gibi konulardan bahsedilmesinden anlaşıldığına göre, bu yıllarda rasathane bir astronomi merkezi olma yönünde çalışmalar içine girmişti.

Maarif Nezareti'nin talimatı uyarınca Osmanlı topraklarındaki vilayet ve kazalarda görev yapan maarif müdürleri ve öğretmenleriyle, telgrafhane memurları, Rasathane'ye önemli gök olaylarını ve depremleri bildirmekle yükümlüydüler. 1875'te Viyana'da toplanan uluslararası meteoroloji ve astronomi kongresine buradan temsilci gönderilmişti. Kongre kararları uyarınca Avrupa ülkelerindeki çeşitli gözlemevleri ile resmi ilişkiler kuruldu.

Daha sonra Maçka Topçu Okulu'nun karşısında bulunan bir binaya taşınan Rasathane-i Âmire, burada Tezelzülat-ı Araziye (Yer Sarsıntıları) adıyla bir merkez kurmuş ve buraya depremin merkezini, şiddetini, yayılma alanını ve süresini ölçen aletler yerleştirmişti. Rasathane, her yıl hava tahmin özetleri ile Osmanlı topraklarındaki depremlere ve bunların etkilerine ilişkin raporlar yayımlıyordu. Namaz vakitlerinin belirlenip duyurulması, Ay ve Güneş tutulmasının hesaplanması, Tophane ve Dolmabahçe'deki kulelerin saatlerinin ayarlanması Rasathane-i Âmire'nin başlıca işleri arasındaydı. Ayrıca İstanbul'un hava durumu, düzenli olarak Paris, Roma, Viyana, Belgrad, Atina, Sofya, Odessa ve Moskova gözlemevlerine bildirilirdi.

Rasathane-i Âmire 12 Nisan 1909'da yaşanan Otuz Bir Mart Olayı(->) sırasında tümüyle tahrip edildikten sonra yerine 1911'de, gökbilimci Fatin Hoca (Gökmen) tarafından Kandilli Rasathanesi kuruldu.

AYŞE HÜR