Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

REGLA, PAUL DE

(1838, Cezayir - ?, ?) Fransız gezgin.

Asıl adı Paul Andre Desjardin'dir. Hayatı hakkında çok az bilgi vardır. Gençliğinde bir ara askeri hekim olduktan sonra sivil hayata geçip Paris'te bir elektro-terapi enstitüsü kurmuş ve 1869'da bir tıp ve edebiyat dergisi yayımlamaya başlamıştır. 1886-1889 arasında İstanbul'da bulunan Paul de Regla'nın geliş nedeni bilinmemektedir. Büyük bir olasılıkla mesleğini burada da sürdürmüş, ancak II. Abdülhamid'in ilk döneminin saray dedikodularına ve mason olduğu için, V. Murad'ı kurtarma çabalarında bulunan İstanbul'daki mason ortamının girişimlerine karışmıştır. Bundan dolayı Sadrazam Kâmil Paşa'nın hışmına uğramış ve Fransa'ya dönmek zorunda kalmıştır.

Bundan sonra de Regla hayatının en büyük kısmını II. Abdülhamid rejimini suçlayan ve bu arada Fransa'da "kızıl sultan"a karşı olan duyguları kullanarak adını duyurmaya çalışan kitaplar yayımlamakla geçirir. İlk olarak 1889'da La Turquie offici-elle (Resmi Türkiye) adlı kitabı çıkar. Yazara göre Paris'teki Türk Elçiliği ve II. Abdülhamid'in gizli polisi bu kitabın yayımını engellemek üzere çabalarda bulunmuşlar ve bu konuda Fransız makamlarına da başvurmuşlardır. Ancak tüm bu çabalar-

dan doğan skandal kokusu kitabın 1890 ve 1891'de iki baskı daha yapmasına yol açmıştır. Bu başarı da Regla'nın aynı yolda devam etmesine neden olur. 1892'de ikinci kitabı Leş bas-fonds de Constantinople (İstanbul Batakhaneleri) çıkar. Gezi anısı biçiminde olan bu kitapta yazarın tüm skandal avcılığının yamsıra, II. Abdülhamid rejimini eleştirmenin ötesinde, her şeyi küçümseme, hor görme, hattâ yazarın ırkçılığı ve Yahudi düşmanlığı da ortaya çıkar. Daha sonra basılan Leş mysteres de Constantinople (istanbul'un Esrarı) (1897), Lessecrets d'Yıldtz(yıldız'rn Sırlan) (1897), Aupays de l'espionnage (Casusluk Ülkesinde) (1902) adlı eserler hep aynı doğrultudadır. Bu arada V. Murad'ın kurtarılması için mason localarında da konferanslar vermiştir.

Bugün için, kötü bir edebiyattan öteye gitmeyen, Paul de Regla'nın yapıtlarının tek değeri, 19. yy'm sonlarında, Avrupa ve özellikle Fransa kamuoyunda Türkiye hakkındaki değerlendirmelerinin kaynaklarından biri olmasıdır.

STEFANOS YERASİMOS