Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

M. Baba Tanman,

1980

dönem Nakşîliğinin sosyokültürel temellerini güçlendirmiş ve daha sonra bu organizasyona Hekim Çelebi Tekkesi de katılmıştır.

Fatih'teki Emir Buharî Tekkesi'nin ilk postnişini Ahmed Buharî'dir. 1512'de kurulan Ayvansaray'daki Emir Buharî Tekke-si'nin(-0 de meşihatını üstlenmiş ve her iki Nakşî merkezini kendi yönetimi altında birleştirmiştir. Edirnekapı dışındaki üçüncü Emir Buharî Tekkesi'nin(->) ise, Ahmed Buharî'nin vefatından sonra onun adına L Süleyman (Kanuni) (hd 1520-1566) tarafından inşa ettirildiği bilinmektedir.

Ahmed Buharî'nin hilafet verdiği şeyhler arasında Lamiî Çelebi (ö. 1531), Mah-mud Çelebi (ö. 1531) ve Hekim Çelebi (ö. 1566), Nakşiliğin hem orta tabaka, hem de ilmiye sınıfı içinde güçlenmesini sağlayan mutasavvıflardır. Bunlardan Bursalı Lamiî Çelebi, Abdurrahman Camî'nin ünlü eseri Nefebatü'l-Üns'ü Türkçeye çeviren kişi olarak tanınır. Hayatının büyük bir kısmı Bursa'da geçmiş ve daha çok Nakşîliği ilmiye sınıfı mensupları arasında yay-gınlaştırrmştır. Mahmud Çelebi ise tarikatın Ahmed Buharî'den sonra İstanbul'daki en etkin temsilcilerindendir. Buharî'nin kızı Fatma Hanım ile evlenerek şeyhine hem damat olmuş hem de hilafet alarak, Fatih'teki Emir Buharî Tekkesi meşihatım üstlenmiştir. Bu görevinin yanısıra tarikatın Edirnekapı'daki diğer Emir Buharî Tekkesi postnişinliğini de yapan Mahmud Çelebi, 1531'e kadar her iki merkezin ortak yönetimini kendi denetimi altında yürütmüş, bu tarihten sonra söz konusu tekkelerin meşihatı yetiştirdiği halifelerine geçmiştir. Bu halifelerden Abdüllatif Efendi (ö. 1563), aynı zamanda Mahmud Çele-bi'nin damadı olup Fatih'teki Emir Buharî Tekkesi'nde odaklanan Ahmed Buharî kökenli Nakşî kültürünün de son temsilcisidir. Vefatıyla birlikte yerine geçen Seyyid Mehmed Efendi (ö. 1585), hem Alımed Buharî'nin halifelerinden Habib Karamanî (ö. 1496) aracılığıyla Nakşîliği hem de Habib Karamanî'ye intisap eden babası Ce-maleddin İshak Karamanî (ö. 1526) tarafından Halvetî kültürünü kişiliğinde bü-tünleştirmiş bir mutasavvıftır. 16. yy'm sonlarında Nakşî ve Halvetî mistisizmi arasında gerçekleşen bu bütünleşme Fatih'te-

.*!

ki Emir Buharî Tekkesi ile Koruk Tekke-si(->) meşihatlarının Seyyid Mehmed Efendi yönetiminde birleşmesini sağlayacak ve 1563-1585 arasında İstanbul Nakşîliği üzerinde kalıcı bir etki bırakacaktır. Nitekim 18. yy'dan itibaren İstanbul'da Nakşîliğin Müceddidî kolu güçlenirken Ayvansaray'daki Emir Buharî Tekkesi'nde Şeyh Ahmed Efendi (ö. 1736) tarafından Seyyid Mehmed Efendi'nin Nakşî/Halvetî tasavvuf mirasının sürdürülmekte oluşu, bu etkinin tarikat bünyesinde ne ölçüde sağlam bir kültür zeminine sahip bulunduğunu kanıtlamaktadır.

Mahmud Çelebi'nin ikinci halifesi, Menteşevî lakabıyla tanınan Hâce Hali-fe'dir. Mahmud Çelebi'nin ardından Edirnekapı'daki Emir Buharî Tekkesi'nin postnişini olmuş, kendisini Hâce Takyie'ddin Ebubekir-i Simavî (ö. 1557), Hâce Sefer Efendi ve Hâce Hamza Efendi'nin 16. yy'm sonuna kadar süren meşihat dönemleri izlemiştir.

Nakşibendîliğin Ahrarî koluna mensup Musliheddin Mustafa Efendi (ö. 1657), Ahmed Buharî'nin torunuyla evlenmek suretiyle bu güçlü şeyh ailesine dahil olmuş ve Ayvansaray'daki Emir Buharî Tekkesi'nin postnişinliğine atanmıştır. İstanbul Nak-şîliğindeki Ahmed Buharî etkisinin bu tekkede Musliheddin Mustafa Efendi halifeleri Hüseyin Efendi (ö. 1675) ve Yusuf Efendi (ö. 1688) ile sürdüğü, Yusuf Efendi'nin damadı Osman Efendi (ö. 1724) ile son büyük temsilcisini yetiştirdiği görülmektedir. Nitekim Osman Efendi'nin ardından tekke meşihatı Karamanîzade Ahmed Efendi (ö. 1736) aracılığıyla Nakşî/Halvetî etkisine girecek ve onu izleyen Kmmî Ahmed Efendi'nin (ö. 1743) postnişinliğinden sonra ünlü Nakşî şeyhi Mehmed Emin To-kadî (ö. 1745) tarafından Müceddidîliğe bağlanacaktır.

' Ahmed Buharî'nin kurduğu tekke organizasyonuna en son dahil olan Nakşî merkezi, Hekim Çelebi Tekkesi'dir. Ahmed Buharî halifelerinden Hekim Çelebi lakabıyla tanınan Seyyid Mehmed Efendi'nin kendi adına Halıcılar mevkiinde kurduğu bu tekke, Horasan Nakşîliğinin İstanbul'daki uzantısı sayılan Ahrarîliğe sonuna kadar bağlı kalmış, Fatih'teki Emir Buharî Tekkesi meşihatını 1585'te devra-