Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

M. Baha Tanman

yan yıkık durumdaki cümle kapısının üzerinde tekkenin niteliğini ve tarikat pirinin adını belirten 1145/1732-33 tarihli mülemma bir beytin bulunduğu bilinmektedir. Cümle kapısının solunda, kesme küfeki taşı ile örülmüş olan hazire duvarında, dikdörtgen açıklıklı, mermer söveli yedi adet pencere sıralanır. Tekkenin ikinci banisi Y. Rıza Efendi'nin kabrine isabet eden ortadaki pencere diğerlerinden bir miktar daha geniş ve daha yüksek tutulmuş, ayrıca kısmen celi sülüs, kısmen celi talik hatlı bir ayet levhası ile taçlandırılmış, söz konusu levha kemerli olduğundan duvarın üzerindeki çift meyilli harpuşta da kavisli olarak tasarlanmıştır. Hazire duvarının arkasındaki ilk sırada Y. Rıza Efendi'ye ve yakınlarına ait toplam yedi adet şahide, ayrıca bol miktarda kırık taş bulunur.

En geniş yerinde 25x17 m boyutlarında olan tekke binasının kuzeyi tevhidhane ile türbeye, batısı giriş taşlığına, güneybatısı selamlığa, güneydoğu kesimi ise hareme tahsis edilmiştir. Haremin tek kaüı olan bir kısmı bu yönde kitleden dışarı taşar. Arsadaki eğime uyularak, mekânlar, batıdan doğuya doğru alçalan kademeler üzerinde inşa edilmiştir. Haremin tek katlı kanadı dışında yapı iki katlıdır. Türbenin kuzey ve batı duvarları hariç diğerleri ahşap olarak inşa edilmiştir.

Batı cephesindeki ana kapıyı izleyen taşlığın ortasındaki kuyu bileziği bu mekânın altında bir sarnıcın veya kuyunun bulunduğunu gösterir. Taşlığın batı duvarında, ana girişten başka, bahçeye açılan iki pencere, kuzey duvarında türbeye bakan iki pencere, doğu duvarında tevhidhane kapısı, güneyinde de hem kahve ocağı hem de taamhane olarak kullanılan birim bulunmaktadır. İki kat yüksekliğinde olan tevhidhane kare (9,60x9,60 m) planlıdır. Ortasında mihrabın bulunduğu güney duvarı sağırdır. İkisi doğu duvarında, beşi kuzey duvarında olmak üzere toplam yedi adet pencere mekânı aydınlatmakta, batı duvarında, tevhidhane girişinin yanında, zemini üç basamakla yükseltilmiş olan türbenin açıklığı boyunca ahşap korkuluklar sıralanmaktadır.

Ayinlere tahsis edilen alan iki katlı mahfillerle kuşatılmış, kare kesitli ahşap

dikmelerle taşman hanımlara mahsus fevkani mahfiller kafeslerle, ayinleri izleyen seyircilerin yer aldığı zemin kat mahfilleri ise korkuluklarla donatılmıştır. Tevhidhane ile bir mekân bütünlüğü içinde tasarlanmış olan türbe dikdörtgen (5,40x3,70 m) planlıdır. İki kat yüksekliğindeki bu bölümün, kagir olan batı ve kuzey duvarlarında toplam beş adet pencere dışarıya, ayrıca güney duvarında da bir pencere giriş taşlığına açılmaktadır. Türbe beş adet ahşap sandukayı barındırır.

Giriş taşlığından hareket eden bir me-divenin geçit verdiği selamlık, aynı zamanda mahfil niteliği taşıyan bir sofa ile buna açılan, şeyh odası ve meydan odası olmaları muhtemel iki birimden meydana gelir. Doğu yönünde, Ferah Sokağı'na açılan bağımsız bir girişe sahip harem kesimi oldukça girift bir plan düzeni arz e-der. Rıfaî Asitanesi'nde mutfak bölümü hareme dahil edilmiş, selamlık ve tevhidhane ile harem arasında kapılarla bağlantı kurulmuştur.

Bibi. Çetin, Tekkeler, 588; Aynur, Saliha Sultan, 37, no. 148; Âsitâne, 17; Osman Bey, Mecmua-i Cevâmi, II, 64-65, no. 105; Münib, Mecmua-i Tekâyâ, 13; Raif, Mir'at, 113; th-saiyatll, 20; Zâkir, Mecmua-i Tekâyâ, 77; Vas-saf, Sefine, V, 269; Ergun, Antoloji, II, 410, 683-684; Ziya Şakir, "Tarikatler, Tekyeler", Resimli Tarih Mecmuası, 12 (1950); Konyalı, Üsküdar Tarihi, I, 61, 247-248, 433; L. Thornton, Leş 'Orientalistes Peintres Voyageurs 1828-1908, Paris, 1983, s. 218-219; M. Özdamar, DersaadetDergâhları, ist., 1994, s. 268; Divan Edebiyatı Müzesi, CSR, dosya no. A/168; BOA, Irade-Evkaf, no. 1631/6 (13 Recep 1316/1898); BOA Plan, Proje ve Kroki Katalogu, no. 95 (12 Safer 1287/1870).

M. BAHA TANMAN