Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SANAYİ MEKTEBİ

Tanzimat döneminde bir yandan loncaların ortadan kalkmasıyla oluşan boşluğu doldurmak, öte yandan mevcut olan veya yeni kurulan fabrikalara teknik eleman yetiştirmek üzere 1848'de bir sanayi mektebi kurma girişimi yapıldı. Bunun için Zeytinburnu'nda bir bina yapıldı, ancak eğitime başlanamadı. Bu konudaki ciddi ve başarılı adımlar Midhat Paşa'nın Niş ve Tuna valiliği döneminde (1861-1868) atıldı. 1863'te Niş'te, daha sonra Rusçuk ve

Sanayi Mektebi için 17 Kasım 1868'de Şûra-yı Devlet tarafından kuruluş amacını, program ve yönetim esaslarını belirleyen 64 maddelik bir nizamname hazırlandı. Teorik dersler sabahları okulda, pratik dersler ise öğleden sonraları kışın 5, yazın 6 saatten aşağı olmamak kaydıyla okuldaki atölye ve çeşitli işyerlerinde sanat öğretmenlerinin nezaretinde yapılıyordu. Sanayi Mektebi bir yandan yabancı öğretmen ve uzmanlarla kadrosunu takviye ederken, öte yandan da okulu başarı ile bitiren gençler Batı teknolojisini yakından tanımaları amacıyla Avrupa'ya gönderilmekteydi. 26 Aralık 1869 tarihli bir tezkereden anlaşıldığına göre, Sanayi Mektebi öğrencilerinden 20 kişinin çeşitli sanat dallarında eğitim görmek üzere Paris'e gönderilmeleri kararlaştırılmıştır. 14 Mart 1873 tarihli Takvim-i Vekayi'de Viyana'da eğitim gören Sanayi Mektebi öğrencilerinden bahsedilmektedir.

Daha sonraki yıllarda sayıları artarak bütün ülkeye yayılan sanayi mektepleri "Vilayet Sanayi Mektepleri" adı altında genel bir yönetmeliğe tabi tutulmuşlardır. Kısa bir süre için Dahiliye Nezareti ve Maarif Nezareti bünyesine alınmışsa da tev-hid-i tedrisata kadar Ticaret ve Sanayi Nezareti tarafından idare olunmuşlardır.

Bibi. Ergin, Maarif Tarihi, II; A. Giz, "İstanbul'da İlk Sanayi Mektebinin Kuruluşu", istanbul Sanayi Odası Dergisi, S. 35 (15 Ocak 1969), s. 20-22; R. Önsoy, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası, Ankara, 1988.

EMRE DOLEN

D'Aronco'nun

Sultanahmet'teki

Yeniçeri Müzesi

binası.

Erkin Emiroğlu