Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SANDYS, GEORGE

(2Man 1578, York-Man 1664, Kent) ingiliz gezgin.

York başpiskoposunun altıncı ve son oğlu olan Sandys Oxford'da okuduktan sonra Doğu turuna çıktı. Fransa'yı kat edip Venedik'te 20 Ağustos lölO'da gemiye binerek 28 Eylül'de istanbul'a vardı. 17. yy İstanbul'unu anlatan ilk önemli gezgin olan Sandys aynı zamanda kente yeni bir bakışın öncüsüdür. Gerçekten, sonradan tüm gezginlerin kullanacağı bir imaj, ken-. tin dışarıdan göz kamaştırıcı görünüşü ile içine girilince duyulan hayal kırıklığı arasındaki tezata, ilk defa Sandys'in kaleminde rastlanır. Bu hayal kırıklığının nedeni ise, sonraki yazarlarda olduğu gibi, sokakların bakımsızlığı ve evlerin dış görünüşüdür. Bunlar iki katlı bir kısmı kaba taştan, gerisi ise kerpiç ya da ahşaptan yapılmış, çatıları kirpi saçaklı ve damları çoğu zaman düzdür. Bildiğimiz geniş saçaklı kiremit kaplı çatılı evin görüntüsüne uymayan bu tanım aslında, çıkmaları ve saçakları yasak eden kirpi saçak ve taş yapı zorunluluğunu uygulamaya çalışan dönemin nizamlarına uygundur. Evlerin sokağa bakan cepheleri olmayıp, sokakların iki tarafı duvarlarla sınırlanmıştır. Kentte yer yer boş sahalar ve yalnız dükkânlardan oluşan sokaklar (çarşılar) vardır. Bunlar devletin malıdır ve satıcılara kira ile verilir. Ancak, bu yoksul görüntünün ya-nısıra, kent, özellikle servi ağaçlarından dolayı, çok yeşildir.

Kentin herkesçe gezilen ve anlatılan yerleri hakkında bilgi veren Sandys ayrıca, inşa edilmekte olan Sultan Ahmed Külliye-si'nden ve 14 Ekim l607'de 3.000 evi yok eden büyük bir yangından söz eder. Ocak löll sonunda İstanbul'dan denizyoluyla ayrılan Sandys İskenderiye'ye gider ve oradan Kahire, Filistin ve Lübnan'ı gezdikten sonra, yine İskenderiye yoluyla aynı yıl içinde İngiltere'ye döner.

Sandys'in hayatının geri kalan bölümü Amerika ile ilgilidir. İngiltere'ye döner dönmez, bugün ABD'nin bir eyaleti olan Virginia kolonisinin şenlendirilmesi amacı ile kurulan bir şirkette faal bir rol oynar ve 1621'de şirketin muhasebecisi ola-

rak Amerika'ya gider. Orada bir çiftlik işletmeye çalışan ve diğer sömürgecilerle arası açılan Sandys 10 yıl Virginia'da kaldıktan sonra ingiltere'ye geri döner ve Kral I. Charles'ın hizmetine girer.

Doğu yolculuğu izlenimlerinin ilk baskısı I6l5'te A relation ofajoumey begun An: Dom: 1610 containing a description of the Turkish empire, ofAegypt, oftheHoly Land, of the remoteparts ofltaly and Is-lands adjoyning adıyla Londra'da basılır. Bu eser, 17. yy'da İngiltere'de Türkiye konusunda en çok okunan kitaplardan biridir. Bilinen diğer İngilizce baskılar (hepsi Londra'da yayımlanmıştır) şunlardır: 2. bas. 1621, 1622; 3. bas. 1632; 4. bas. 1637; 5. bas. 1652, 1658; 6. bas. 1670; 7. bas. 1673; ayrıca eser 1653 ve 1665'te Felemenkçeye ve l669'da Almanca'ya çevrilmiştir.

STEFANOS YERASÎMOS