Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

NAZARLIK

Eski İstanbul'da nazarın(->) olumsuz etkilerine karşı başvurulan en etkili yöntemlerden biri nazarlıktı.

Nazarlık yoluyla kişiye, canlıya veya bir eşyaya yönelen bakışların başka bir nesneye yöneleceğine inanılır, bu şekilde nazar değmenin önüne geçilebileceği düşünülürdü. Bu amaçla çeşitli malzemeler ile hazırlanan nazarlıklar vücudun veya eşyanın görünen bir yerinde bulunduruluyordu.

Nazara daha fazla uğrayabileceklerine inanılan yeni doğmuş bebekler ve loğusalar için nazar takımları hazırlanırdı. Loğusayı ve çocuğu nazardan korumak için önceden hazırlanan nazar takımlarının içinde "Ümm-i Sıbyan Duası Muskası", Hint karıncası boynuzu, gümüşlenmiş kurt dişi, yedi delikli ve pençe şeklindeki mavi boncuklar, sarımsaklar bulunur; nazar takımı loğusanın başucuna konulurdu. Loğusayı al basmasından korumak için bir şişe geçirilmiş soğan, sarmısak ve mavi boncuk, kırmızı gaz boyamasına sarıla-

Çeşitli nazarlıklar. Nazım Timuroğlu, 1994

rak loğusa yatağının başında bulundurulurdu (bak. doğum âdetleri).

Doğacak çocuk için tülbentten yapılan mavi gömlek ve yemeni, yeşil bürümcükten işlemeli duvak, takke ve kırmızı kurdele ile bağlanmış nazar takımı hazırlanır; içine çöreotu serpilerek katlanmış kundakla birlikte bohçalanırdı. Bu bohça üzerine Kuran kesesi konduktan sonra kıbleye karşı bir duvarın üzerine asılırdı.

Çocuk doğar doğmaz, nazarı önleyeceğine inanılan çeşitli malzemeler bir araya getirilerek nazarlıklar hazırlanırdı. Yedi çöreotu, yedi üzerlik, şap ve mavi boncuk kırmızı kurdele ile bağlanarak çocuğun takkesine ve omzuna asılırdı. Laden, şap, mavi boncuk, beş pençe, mercan, iğde dalı, köpeğin azıdişi ve yabani karıncanın boynuzu birbirine bağlanarak nazarlık yapılır ve çocuğun omuz tarafına kundak üzerine iliştirilirdi. Ya da çitlenbik dalı, kırmızı geyik boynuzu, Mahmudiye altını, bir parça fildişi gümüşletilip çocuğun omzuna takılırdı. Kırk bir tane çöreotu üzerine birer "Kulhüvallah" (İhlas Suresi) okunarak bir bez içerisinde çocuğun üzerinde bulundurulurdu.

Bu nazarlıkların yanında çocuğa üzeri elmaslarla süslü veya altından oluşan "Maşallah'lar takılır, çocuğu ve anneyi nazardan korumak için gönderilen hediyelerin arasına birtakım kokulu otlar ve sarmısak konulurdu.

Nazarın diğer canlıları ve eşyaları da etkilediği inancıyla kuş kafeslerinin, yük hayvanlarının ve evlerin üzerinde sarımsak, mavi boncuk gibi nesneler bulundurulurdu.

Eski İstanbul evlerinin cephelerinde en dikkati çeken yere "ya Hafız" veya "Maşallah" yazılı kitabeler, levhalar asılması da eski bir gelenekti. Bibi. M. H. Bayrı, "istanbul'da Doğum ve Ço-