Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SERVER PAŞA

(1821, İstanbul-10 Nisan 1886, istanbul) Şehremini (7 Mart 1866-6 Temmuz 1870).

Bâb-ı Seraskerî Nizamiye bütçesi Başkâtibi Said Servet Efendi'nin oğludur. Harbiye Nezareti kalemlerinde memurluğa başladı. Viyana ve Paris elçiliklerinde başkâtiplik yaptı. 1858'de hariciye mektupçusu, 1860'ta ticaret müsteşarı, 1863'te ek olarak Altıncı Daire-i Belediye(->) reisi oldu. Hudut komisyonlarında, Süveyş Kanalı'nın geçit nizamnamesini hazırlayan karma komisyonda üye ve başkan olarak bulundu. Girit ayaklanması sırasında vali vekili idi. Yerinde ve zamanında aldığı önlemler nedeniyle hükümet komiserliğine atandı. Girit dönüşü şehreminliğine getirildi.

Server Paşa çağdaş belediyecilik anlayışı doğrultusunda önemli adımlar attı. Her ne kadar 1857'de İstanbul'da belediye hizmetleri yeni bir anlayışla düzenlenmiş, şehremaneti kurulmuş ve 12-20 üyeli bir meclis öngörülmüşse de, yürürlüğe konulan nizamname etkin bir biçimde uygulanamamıştı. Belediye dairelerinin kuruluşu da gerçekleşememişti (bak. belediye).

1868'de hazırlanan Dersaadet İdare-i Belediye Nizamnamesi, belediye hizmetlerini yeniden düzenledi. Altıncı Daire-i Belediye'nin yanısıra diğer 14 daire kuruldu. Server Paşa göreve gelişinden 2 yıl önce yol yapımı ve onarımını üstlenen Isla-hat-ı Turuk Komisyonu'nda(->) elde ettiği ve Avrupa'da edindiği bilgiler sayesinde kentin önemli caddelerini tamamladı. Yenilerini ilave etti.

Ayasofya'nın çevresini düzenledi. Çevredeki eski ahşap binaları yıktı. Yapıyı ortaya çıkardı. Maliye Nezareti'nin önünde iki tarafı yol olmak üzere meydan düzenledi. Bayezid Camii, çevresindeki eski dükkânlar yıkılarak açıldı. Beyazıt'ta Buğdaycılar Kapısı ile Kürkçüler Kapısı arasında gelişigüzel ahşap yapılardan oluşan ada kaldırıldı. Eski Hasan Paşa Karakolu'nun bulunduğu binadan Laleli'ye cadde ile Tophane İskelesi'nden Beyoğlu'na çıkan Boğazkesen Caddesi açıldı. Tophane'den Dolmabahçe'ye kadar olan yol onarıldı, genişletildi.

İstanbul'da ilk tramvay imtiyazı Server

Paşa zamanında verildi. Tramvay yolu açılışı kentin imarına ve yol yapımına önemli katkıda bulundu. Şirket, sözleşme gereğince, şehremaneti tarafından açılan yolların kaldırımlarını yaptı ve tamirini üstlendi. İlk tramvay hatları Azapkapı-Beşiktaş ve Eminönü-Aksaray arasında döşendi. Aynı yıllarda Rumeli ve Anadolu kıyılarının gazla aydınlatılması ve gazhane depoları tesisi için iki imtiyaz verildi.

Server Paşa döneminde kamu mekânlarına önem verildi. Çağdaş bahçe ve parklar düşünüldü. O devirde Taksim'deki Hıristiyan mezarlığı Şişli'ye taşındı ve Taksim Bahçesi düzenlendi. Talimhane ve topçu kışlası çevresindeki toprak düzlenerek bahçe açılmasına girişildi.

Halkın temel besin maddesi olan ekmek için Server Paşa döneminde Ekmekçiler Nizamnamesi hazırlandı. Ekmeğin gramajı, pişirilmesi, satışı düzenlendi. Kent ölçeğinde etkin bir ölçü ve ayar muayenesi ilk defa uygulanmaya sokuldu. Belediyenin gelirini artırıcı düzenlemelere gidildi. Bina vergisinin belediye adına toplanmasına başlandı.

Server Paşa, şehreminliğinden sonra nafıa ve hariciye nazırlığı yaptı. Paris büyükelçiliğine atandı. Bir süre şûra-yı devlet reisliğinde ve ticaret nazırlığında bulundu. Ardından adliye nazırlığına getirildi. Bu görevdeyken öldü. II. Mahmud Türbe-si'nin naziresinde gömülüdür.

ZAFER TOPRAK

SERVERÎ

(?, Bursa -1881 'den önce, İstanbul) Deyişleriyle tanınmış aşuğ.

Asıl adı Krikor'dur. Bursa'da doğmuş ve gençlik yıllarında İstanbul'a gelerek uzun yıllar İplikhane-i Âmire'de(->) ve Fesha-ne'de(->) amele olarak çalışmıştır. İstanbul'da 19. yy'ın son çeyreğinde ün yapmış olan Bîdârî(->), Lîsânî, Nâmî(-*) gibi aşuğlar arasında yetenekli oluşu, duygulu deyişleri ve güzel sesiyle tanınmıştır.

Istepan Gurdikyan, aşuğlarla ilgili bir

trtrifiMr

Ermeni

«• «ı i's u. r1 n. ı1 u «u. i ti av

harfleriyle

Türkçe

basılan

Divançeyi

Merhum

Serueri

Efendi

adlı

kitabın iç kapağı.

M. Sabri Koz koleksiyonu

•L