Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

MAZİME SULTAN YALISI

Boğaziçi'nde Kuruçeşme sahilindeydi.

Abdülaziz'in (hd 1861-1876) ve ikinci kadını Hayrandil Kadın Efendi'nin kızı olan Nazime Sultan, 26 Şubat 1866'da doğdu. 1889'da Ali Halid Paşa'yla evlendi. Nazime Sultan'ın yaşamı hakkındaki bilgiler çelişkilidir. Cemaziyülâhır 1313/25 Kasım 1895'te öldüğü ve II. Mahmud Türbesi'ne gömüldüğünü bildiren kaynaklar varsa da bazı hanedan üyeleriyle birlikte Hicaz demiryolu madalyası aldığını bildiren gazete haberleri (Moniteur Oriental, 28 Ocak 1902) veya ikametine tahsis edilen yalının tecdidini bildiren 1318/1900 tarihli arşiv belgeleri (BOA, İrade Hususi, 545/34) bulunmaktadır. Gerçekte Cünye/Beyrut' ta 1947'de öldü. Şam'daki Sultan Selim Camii haziresinde gömülüdür.

Nazime Sultan Yalısı, yanındaki Naciye Sultan Yalısı(-0 ile birlikte 19. yy'm başında Hibetullah Hanım Sultan'a aitti. Daha da önce Şah Sultan'a ait olan yalı, biri büyük, biri küçük iki yapıdan oluşmaktaydı. Bu yalıların Ortaköy tarafında ve büyük olanı Enver Paşa ile evlenmesi dolayısıyla Naciye Sultan'a; Arnavutköy tarafında ve küçük olanı ise Nazime Sultan'a verilmişti.

Yalının hangi gerekçeyle Nazime Sultan'a verildiği saptanamamıştır ve yapımı ile ilgili olarak değişik tarihler öne sürülmektedir. Bazı yazarlar 1897, bazıları 1905 yılım verirken arşiv belgeleri 1900-1901 tarihlerindeki onarımları veya yenilemeleri bildirmektedir.

Yalı, Raimondo d'Aronco(-») tarafından tasarlanıp inşa edilmiştir. Sedad Hakkı El-dem(-») tarafından verilen bu bilgi dışında yapıyı d'Aronco'nun tasarladığına ilişkin herhangi bir yazılı belgeye ulaşılamamıştır. Nazime Sultan/Halid Paşa ailesinin üyeleri, yapının bir İtalyan mimar tarafından yapıldığını ama adını bilmediklerini belirtmektedirler. Arşiv ve dergilerdeki fotoğrafları ve kartpostallar dışında görsel bir malzeme de bulunamamıştır. Ancak d'Aronco, mühendis Bonelli'ye gönderdiği 17 Şubat 1902 tarihli mektubunda yalıdan çektiği "berbat fotoğrafları" gönderdiğini belirtmektedir. Bu ifade bir ilişkiyi belirtiyor olmalıdır. Ayrıca yapı, o tarihlerde İstanbul'da ancak d'Aronco'nun tasarlayabileceği avant-garde bir çizgiye sahiptir.

Nazime Sultan Yalısı, özünde Boğaziçi'nin bilinen yalı modeline uyan, sahil çizgisinin belirlediği bir yerleşimi, denize yönelmiş uzun ve bol pencereli cephesi önünde dar bir rıhtımı olan iki katlı bir yapıdır. 19. yy'ın sonlarına doğru daha çok sultan sarayları için geliştirilmiş görünen bir şemaya, eşit büyüklükte harem ve selamlık bölümleri olan ve bunları simetrik bir kurgu içinde birleştiren modele uyduğu söylenebilir.

Nazime Sultan Yalısı'mn kuşkusuz bu şemaya çok özgün katkıları olmuş göriin-