Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

NEYYİR, NEYYİRE

(1903, İstanbul -13 Şubat 1943, istanbul) Tiyatro ve sinema oyuncusu.

Horhor Numune Mektebi'ni bitirdikten sonra Darülmuallimat'ta(->) ve Amerikan Kız Koleji'nde okudu. Okul temsillerinde oynadı. 1923'te Muhsin ErtuğruI'un(->) Ateşten Gömlek adlı filminde Bedia Mu-vahhit'le birlikte rol aldı. Bu film için Kemal Film'in gazetelere verdiği ilana başvuran tek genç kız olmuştu. Aynı yıl girdiği Darülbedayi'de (bugün Şehir Tiyatroları) asıl adı olan Münire Eyüp yerine Neyyire Neyir adını kullanarak ve Othello oyunuyla profesyonel oldu. Bir süre Sadi Fikret Karagözoğlu'nun(->) Milli Sahne'sin-de de oynadıktan sonra 1924'te Ferah Ti-yatrosu'nda(->) kurulan Ertuğrul Muhsin

nantonio Menavino'nun Trattato de'costu-mi et vita de' Turchi (Floransa, 1548) kitabından alınmıştır.

Gabriel d'Aramon, kumandasındaki üç gemi ile birlikte Sinan Paşa'mn 1552 Akdeniz seferine katılmak üzere mayıs ortalarında İstanbul'dan ayrılınca Nicolay da birlikte gider. Osmanlı donanması Napoli Krallığı'na ait kıyıları ateşe verirken Nicolay, Terracina yakınlarında karaya çıkar ve Roma üzerinden Fransa'ya döner.

1557-1558 yıllarında askeri istihbarattan ayrılan Nicolay ancak bu tarihten sonra yazı hayatıyla ciddi bir biçimde uğraşabilecekken 156l'de Catherine de Medicis tarafından krallığın ayrıntılı bir haritasını yapmakla görevlendirilir. Hayatının sonuna kadar ancak 5 eyaleti çizebilecek olan Nicolay, bu projeden ve kostüm gravürlerinin yapılmasında çıkan zorluklardan dolayı seyahat kitabını geciktirmeye mecbur kalır. Nihayet kitabı 15ö7'de Lyon'da Leş navigations, peregrinations et voyagesfa-its en la Turquie adıyla basılır. Kitabın dönemindeki başarısı önemlidir, çünkü 1576 ve 1586 tarihli Fransızca baskılarından başka Almanca (1572, 1576), İngilizce (1585), Felemenkçe (1576) ve İtalyanca (1576, 1577, 1580) çevirileri vardır. Başarı

ve Arkadaşları Topluluğu'nda sahneye çıkarak, Türk tiyatrosunun en verimli dönemlerinden biri olan "Ferah dönemr'nin yaratıcıları arasında yer aldı. Muhsin Er-tuğrul'la evlendikten sonra bir süre onunla birlikte Sovyetler Birliği'nde kaldı. Tiyatro incelemeleri yaptı. 1927'de yeniden Darülbedayi'ye döndü ve ölümüne kadar burada çalıştı. Mart 1941'den başlayarak Muhsin Ertuğrul'la birlikte Perde ve Sahne adlı bir sinema ve tiyatro dergisi çıkardı.

Rol aldığı başlıca oyunlar Hortlaklar (1927), Venedik Taciri (1930), Gölgeler, Mukaddes Alev, Yanardağ (1932), Kafatası, Bir Ölü Evi (1933), Cürüm ve Ceza, Hamlet-(1934), Müfettiş, Tohum (1935), Gülünç Kibarlar, Faust(1936), Kral Lear, Ayaktakımı Arasında (1937), Bir Adam Yaratmak, Macbeth (1938), Anna Kare-nina, Çifte Keramet, Romeo-Jüfyet 0-955), Bulunmaz Uşak (1940), Meşaleler, O Ka-dın(I94l), Yaşadığımız Devir, Kış Masalı (1942) olarak sıralanabilir. Neyyire Neyir, canlandıracağı rollere titiz bir çalışmayla hazırlanan ve sahnelerde unutulmaz kompozisyonlar çizen bir oyuncuydu. Muhsin ErtuğruFun yönettiği Kız Kulesi'nde Bir Facia (1923) ve Ankara Postası (1929) filmlerinde de rol almıştır. L. Verneuil-G. Berr ikilisinden adapte ettiği Kâşif Efendi adlı oyunu Darülbedayi'de oynanmıştır.

Bibi. M. And, Elli Yılın Türk Tiyatrosu, Ankara, 1972, s. 99-102; M. Ertuğrul, Benden Sonra Tufan Olmasın, ist., 1989; A. Madat, Sahnemizin Değerleri, I, İst., 1943, s. 70-74; M. N. Özön-B. Dürder, Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi, ist., 1967, s. 170-171; (Sevengil), Türk Tiyatrosu, I, 120.

RAŞIT ÇAVAŞ

NEYZEN TEVFİK

bak. KOLAYLI, TEVFİK (Neyzen)

Neyyire Neyyir (ayakta) 1931-1932'de Şehir Tiyatroları'nda sahnelenen Doktor İhsan adlı oyunda Bedia Muvahhit ile. Cengiz Kahraman arşivi