Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

NİKOIAOS (AYİOS) KİLİSESİ

Beyoğlu İlçesi'nde, Galata'da, Karakoy-Tophane arasındadır.

Kilisenin doğusunda Karatavuk Sokağı, kuzeyinde Hoca Tahsin Sokağı, güneyinde Galata Mumhane Caddesi bulunan kilise, etrafı yüksek duvarlarla çevrili avluda yer alır. Avlu duvarı, yapıya doğuda ve kuzey-güney cephelerin batısında bitişiktir. Avlunun kuzeyinde çan kulesi vardır.

Kilise, 1583'te Tryphon ve l604'te Pate-rakis tarafından hazırlanan listelerde yer almıştır. 1652'de istanbul'a gelen Antakya patriğinin kâtibi Paulus, iki kez yanan kilisenin yeniden inşa edildiğini kaydeder. 1669 tarihli Thomas Smith listesinde yer alan ve Gedeon'un 1683 ve 1696'daki varlığını saptadığı kilise, bu dönemde Du Cange'ın hazırladığı listede de belirtilmiştir. 17. yy'in ikinci yarısında Kömürciyan, Galata bölgesinde Rumların üç kilisesi olduğunu kaydederken, înciciyan Galata'da Rumlara ait dört kilise bulunduğunu ve 1804'te "Ay1 Nikola" adıyla inşa edilen yeni kilisenin 1821'de tahrip edildiğini belirtir. Kilise, kitabesine göre 1834'te yenilenmiştir. Narteksteki ayazmanın kitabesi 1867 tarihlidir. Ayios Nikolaos Kilisesi, günümüzde Türk Ortodoks Başpiskoposluğu yönetimindedir.

Mimari: Kilise, doğu-batı doğrultusunda, dikdörtgen planlıdır. Doğuda, orta nef hizasında yarım yuvarlak, yan nefler hizasında ise kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı apsisler dışa çıkıntı yapar. Batıda yer alan ve yapıyı kuzey, güney cephelerinin batı bölümünde saran nar-

Galata'daki Ayios Nikolaos Kilisesi'nin giriş kapısı.

Levent Yalçın, 1994

teks, "U" biçiminde dışa çıkıntılıdır. Nar-teksin güneybatısında, birkaç basamak merdiven ile inilen Ayios Antonios Ayazması yer alır. Kilise, orta nef üzerinde iki yüzlü kırma çatı, yan nefler üzerinde tek yüzlü çatı ile örtülüdür. Narteksin örtüsü batıda ve yan çıkıntılarda iki yüzlü kırma çatıdır. Doğuda orta nef apsisini örten yarım konik çatı, yan apsisler üzerinde kırma çatılar biçiminde uzanır. Dışta sıvalı olan yapı, kaba yönü taş ile inşa edilmiştir. Yapıyı saçak altında içbükey silme dolanır.

Bazilikal plan tipindeki kilisenin na-osu üç neflidir. Naos, doğuda nefler hizasında, içte yarım yuvarlak üç apsis ile sınırlanır. Naosta nef ayrımı yedişer sütun-lu sıralar ile sağlanmıştır. Yan nefler orta neften bir basamak yüksektir. Doğuda ilk sütunlar hizasında belirlenen bema, yan neflerden bir, orta neften iki basamak yüksektir. Batıda narteks üzerinde yer alan galeri, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Galeriye çıkış, nartekste batıda ve kuzeybatıda bulunan merdivenler ile sağlanmıştır.

Naosta nefleri sınırlayan sütunlar arşit-