Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

ORTAKÖY HAMAMI

144

145

ORTAOKULLAR

da birbirine geçilebilen üçer mekân bulunmaktadır. Hünkâr girişi batı cephesinde-dir. Bu düzenleme, açıkça hünkârın denizyoluyla geldiğine işaret eder. Giriş, iki yandan on basamaklı merdivenlerle ulaşılan üç açıklıklı bir portikten verilmiştir. Çift koîlu eliptik ve gösterişli bir merdivenle ulaşılan ikinci katın batı kanadı hünkâr dairesi olarak düzenlenmiştir.

Sirkülasyonun düzenlenmesinde batı kanadının olduğu gibi doğu kanadının da kendine ait bir merdiveni olması planlanmıştır; bu nedenle cami ana girişinden üst kata doğrudan ulaşma olanağı yoktur. Bu düzenlemenin dönemin protokol ve emniyet kurallarına uyularak yapıldığı açıktır.

Yapıda ibadet bölümü ile hünkâr kasrı arasında yüzeylerin ele alınışı ve tasarım konsepti açısından önemli ayrımlar vardır. Cami üzerinde oturduğu rıhtımdan yaklaşık 2 m kadar yükseltilmiştir. Bu subasma-nın bilimindeki basit bir silme takımından sonra beden duvarları başlamaktadır.

Beden duvarlarını oluşturan üç açıklığın üçü de içbükey olarak düzenlenmiştir. Bu özgün neobarok işaret açıklıkların dış uçlarında her cephede dörder tane olmak üzere dörtte biri duvara gömülü kolonlarla pekiştirilmiştir. Kolonların zemin katta yalnızca üst yarılan, galeri katında tamamı yivlidir. Zemin katla galeri katı zengin bir silme takımı ve başlıklar kuşağı ile ayrılmakta; bu silmenin uzantısı aynı zamanda hünkâr kasrının saçak kornişi ile birleşmektedir. Kolonlar galeri katında stilize lotus yapraklarından oluşan başlıklarla son bulmaktadır. Ortadaki iki kolon ayrıca ek tablalar ve tepeliklerle iyice işaret edilmektedir. Bunların taşıyıcı işlevlerinin olmayışını vurgulayan bu düzenleme caminin harim bölümünün maniyerizminin de en önemli göstergesidir. Dolmabahçe Camii'nde olduğu gibi geniş ve yüksek pencereler, Boğaz'ın değişken ışıklarını caminin içine taşımaktadır.

Bu yüzyıla ait başka bazı örneklerde ol-

duğu gibi yapıda da kubbe kasnağı sağırdır. Geleneksel olarak pencerelerin yer aldığı açıklıklar, burada kabartma rozetlerle bezenmiştir.

İbadet bölümlerindeki dekorativizme karşılık hünkâr kasrında kitleler kendi geometrisi içinde ve çok sade tutulmuştur. Buradaki bezeme öğeleri, üzeri basık kemerli pencerelerin çevresindeki sade silmeler ile hünkâr dairesi salonlarının üçgen veya dairesel alınlıklarıdır. 19. yy'da inşa edilmiş başka camilerde de görülen bu farklılık, diğer anlamlarının yanısıra dini ve siyasi iktidar ayrımı kavramının da bir anlatımı sayılabilir.

Bibi. S. Batur, "Ondokuzuncu Yüzyılın Büyük Camilerinde Son Cemaat Yeri ve Hünkar Mahfili Sorunu Üzerine", Anadolu Araştırmaları, S. 2 (1970), s. 97-112; Cezar, Yangınlar, 371; S. Eyice, Ortaköy, Tarih-Sosyal ve Mimari Doku, ist., 1991, s. 11-20; Ayvansarayî, Hadîka, II, 19; F. Kartın, "Ortaköy Camii Tamir ve Onarımı", Rölöve ve Restorasyon, S. l (1974), s. 87-98; C. Kayra-E. Üyepazarcı, ikinci Mahmut'un İstanbul'u, ist., 1992, s. 119; Kuban, Barok, 418; K. Pamukciyan, "Nigoğos Balyan", İSTA, IV, 2090, 2093, 2096; Öz, İstanbul Camileri, II, 51; Şehsuvaroğlu, istanbul, 228.

AFİFE BATUR