Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

ORTAOYUNU

146

147

ORTODOKS KİLİSELERİ

mesiyle gelişmiş, son dönemdeki biçimine ulaşmıştır. Başkişileri Kavuklu ile Pişe-kâr'dır. Bunlardan Kavuklu Karagöz'deki Karagöz'ün karşılığı, Pişekâr ise Hacivat'ın karşılığıdır. Bu ikincisi dişi konuşur, bir başka deyişle Kavuklu'ya nükte yapmasını kolaylaştıracak biçimde konuşur. Bunun dışında Kavuklu arkası denilen, ya

İSTANBUL'DA ORTAOYUNU SEYREDİLENBELLİBAŞLI_ YERLER

Makasçılariçi'nde, iskilip Ham, Kadri Paşa Ham, Tavukpazarı'nda Saraç Ham, Esir-pazarı'nda Esirci Tiyatrosu, Sultan Mahmud Türbesi karşısında Hayal ve Kavuklu Tiyatrosu, Divanyolu'nda Arifin Kıraathanesi, Aksaray Yeşiltulumba'da Dilkû-şa Kıraathanesi, Divanyolu'nda meşhur kebapçı Hasan Efendi Lokantası karşısındaki yer, Tahtakale'de Tomruk Sokağı'nda Bahçeli Kıraathane, Defterdar'da Tavukhane'deki tiyatro, Cündi (Cinci) Meydam'nda Enver Efendi'nin oyun yeri, Üsküdar Çarşıboyu Demircileriçi'ndeki oyun yeri, Beşiktaş Fulya Tarlası'ndaki oyun yeri (bu semtte "Ortaoyuncu Sokağı" ile "Meddah İsmet Sokağf'nm bulunması buranın oyun bakımından ünlü bir yer olduğunu göstermektedir).

Açık hava yerlerine gelince; Yedikule dışındaki bostan, Sultanahmet'teki Belediye Bahçesi, Kadırga Meydanı, Göksu, Çubuklu, Moda Burnu, Üsküdar'daki Bağlarbaşı Çiftlik Gazinosu, Sarıkaya Parkı, Çengelköy, Havuzbaşı, Eyüp'te Ortakçılar, Bayrampaşa, Kazıklıbağ, Şifa Havuzu, Kuşdili, Yoğurtçu Çayırı, Fenerbahçe, Kızdtoprak, Kuşdili yakınında Papazın Bağı, Küçükçamlıca Yamacı, Libade, Doğancılar, Haydarpaşa Çayırı, Nuhkuyusu, Bitli Kâğıthane, Koşuyolu Koruluğu, Içe-renköy, Merdivenköy, Mama, Edirnekapı'da Kavas'm Bağı, Yenibahçe'de Kehhal Bağı, Yenibahçe Çayırı, Kumkapı deniz üstündeki gazino, Bakırköy, Kâğıthane Çayırı, Edirnekapı, Sarıyer, Küçüksu, Kestanesuyu, Çırçırsuyu, Hünkârsuyu, Bü-yükdere Çayın, Bentler.

Ayrıca şu tiyatrolarda da ortaoyunu oynanıyordu: Aksaray'da Şekerci Soka-ğı'ndaki tiyatro, Galata'daki Avrupa, Amerika, Kuşlu, Maymunlu tiyatroları, Şehza-debaşı'ndaki Şark Tiyatrosu, Ferah Tiyatrosu, Vezneciler'deki Osman Ağa Tiyatrosu, Cud Efendi Tiyatrosu, Osman Baba Türbesi arkasında Fevziye Kıraathanesi, Ferik Rıfat Paşa arsasındaki tiyatro, Safvet Paşa'mn Gazinosu, Mehmed'in Gazinosu, Hacı Kâmil Efendi'nin arsasındaki tiyatro, Edirnekapı'daki surlara bitişik tiyatro,. Kadıköy'deki Kuşdili Tiyatrosu, Zamboğlu Tiyatrosu, Yoğurtçu Çayırı'nda-ki tiyatro.

METiN AND

1938-1939 öğretim yılında ise istanbul ortaokulları ve mevcutları şu tabloyu vermekteydi:

Erkek ortaokulları: Bakırköy 310, Cağa-loğlu 458, Davutpaşa 381, Emirgân 320, Fatih 417, Gaziosmanpaşa 572, Gelenbe-vi 625, Kadıköy (ikinci) 619, Kasımpaşa (birinci) 320, Kumkapı 762, Nişantaşı 500, Taksim 414, Üsküdar (birinci) 694, Yenika-pı4ll, Zeyrek 216.

Kız ortaokulları: Bakırköy (birinci) 236, Beşiktaş 594, Cibali 197, Çapa 482, Göztepe 335, İstanbul 566, Kadıköy (birinci) 457, Kasımpaşa (ikinci) 182, Nişantaşı 424, Süleymaniye 463, Üsküdar (ikinci) 436.

Muhtelit ortaokullar: Beykoz 385, Beyoğlu 661, Çatalca 169, Eyüp 796, Heybe-liada 143, Kadıköy (üçüncü) 825, Kara-gümrük 364, Pendik 282, Üsküdar (üçüncü) 341.

1938 istatistiklerine göre Türkiye'deki 132 erkek, kız ve karma ortaokuldan 35'i istanbul'daydı. Bunlardan 33'ü belediye sınırları içinde, 2'si (Çatalca ve Pendik) belediye sınırları dışındaydı.

1954-1955'te istanbul'daki bağımsız resmi ortaokullar Bakırköy, Beşiktaş, Beyoğlu, Beykoz, Cibali Kız, Çatalca, Davutpaşa, Eyüp, Fındıklı, Fatih Kız, Fıstıkağacı, Ge-lenbevi, Gaziosmanpaşa, Heybeliada, Ka-ragümriik, Kadıköy, Kasımpaşa, Kartal, Gedikpaşa, Emirgân, Mahmutpaşa, Nişantaşı, Pendik, Şile, Sarıyer, Silivri, Şişli, Üsküdar Yeldeğirmeni, Yalova ortaokulları ile Çapa Uygulama Ortaokulu idi. Ayrıca 12 lisenin bünyesinde de ortaokul bulunuyordu. Yabancı liselerin orta devreleri olduğu gibi Sainte Pulcherie Fransız Kız Ortaokulu, İtalyan. Kız Ortaokulu, İngiliz (High School) Kız Ortaokulu, Bulgar Ortaokulu, Saint Benoit Kız Ortaokulu, Sankt George Avustuıya Kız Ortaokulu ile Ese-yan Ermeni Ortaokulu, Bezciyan Ermeni Ortaokulu, Çöplükçeşme Anarat Higut-yun Ortaokulu, Feriköy Ermeni Ortaokulu ve Merkez Rum Kız Ortaokulu da faaliyetlerini sürdürmekteydi.

1960'tan sonraki hızlı nüfus artışına bağlı olarak kentte de okullaşma sayısında artışlar gözlendi. 1980 sonrasında ise konumu elverişli kurumlardan başlanarak ilköğretim okulları(->) uygulamasına geçildi. Bu nedenle bağımsız ortaokul sayısında görece düşme görülürken ilkokulla birleştirilen ve ilköğretim okulu adını alan okul sayılarında ve mevcutlarında artışlar oldu.

1993-1994 öğretim yılı verilerine göre İstanbul'daki bağımsız 45 ortaokulda 52.708 öğrenci kayıtlıydı. Aynı öğretim yılında akşam ortaokullarının sayısı ise 3'e, toplam öğrenci mevcudu 491'e gerilemiş bulunuyordu. Genel liselerin bünyesindeki 117 ortaokulda ise 72.644 öğrenci, 21 Anadolu lisesinin orta sınıflarında 9.521 öğrenci, ilköğretim okulu kapsamına alınan 478 ortaokulda 228.552 öğrenci okumaktaydı. Buna göre 1993-1994 öğretim yılında istanbul'da bağımsız, liselere bağlı ve ilköğretim okulu kapsamında, 664 kurumda toplam 363.916 öğrenci bulunmaktaydı. 15 azınlık ortaokulunda 1.393,11 özel yaban-

cı ortaokulunda 3.697, 6l özel Türk ortaokulunda 23.234 öğrenci; meslek liselerinin bünyesindeki ortaokullar ile özel eğitim ortaokullarında da 30 kurumda 25.170 öğrenci vardı. Bu sayılara göre 1993-1994 öğretim yılında İstanbul'da 781 kurumda toplam 417.350 öğrenci ortaokul düzeyinde eğitim-öğretim gördü. (Ayrıca bak. eğitim; azınlık okulları; özel okullar; yabancı okullar.)

Bibi. Ergin, Maarif Tarihi, V, s. 1737; H. Â. Yücel, Türkiye'de Ortaöğretim, İst., 1938; R. Serhadoğlu, Büyük İstanbul Albümü, ist., 1955, s. 107 vd; N. Sakaoğlu, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, ist., 1992; istanbul Milli Eğitim Müdürlüğü verileri.

NECDET SAKAOĞLU