Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Bibi. A. Egemen, istanbul'un Çeşme ve Sebilleri, İst., 1993, s. 676-677.

H. ÖRCÜN BARIŞTA

OSMAN BEY (Tanburi)

(1816, istanbul -1 Ekim 1885, İstanbul) Bestekâr ve tanburi.

Tophane semtinde doğdu. Bestekâr ve tanburi Numan Ağa'nın torunu ve yine bestekâr ve tanburi Zeki Mehmed Ağa'nın oğludur. Padişah musahibi olan babasının aracılığı ve II. Mahmud'un(->) emriyle 8 yaşındayken Enderun'a alındı. Bu kurumda iyi bir musiki eğitiminden geçti. Babası, döneminin en büyük tanburisi olduğu halde hiç kimseye ders vermemekle ünlü olduğu için, tanburu başka üstatlardan çok az faydalanarak, daha çok kendi kendine öğrendi. 1826'da henüz 10 yaşındayken Enderun'da "hanende mülazımı" olarak musiki çalışmalarına devam eden Osman Bey, bir yıl sonra "çavuş" pa-yesiyle, arkadaşları Şehlevendimzade Hanende Rifat Bey ve Haşini Bey'le(->) birlikte hanendeliğe yükseldi. Enderun'da ve musiki çevrelerinde önce hanende olarak adı duyuldu. Ancak, babasının 1846'da

ölümünden sonra hanendeliği bıraktı ve Abdülmecid'in son yıllarında "ser-sazende" sıfatıyla Enderun'daki musiki çalışmalarını sürdürdü. Abdülaziz döneminde de (1861-1876) bu görevine devam eden Osman Bey, saraydaki başarılı musiki çalışmalarından dolayı nişanla ödüllendirildi.

Mevlevî olan Osman Bey, İstanbul'daki mevlevîhanelerin hemen hepsine ve özellikle Galata Mevlevîhanesi'ne(->) devam etmiş, mukabelelerde düzenli olarak tan-bur çalmıştır. Yetiştirdiği öğrencilerin en önde gelenlerinden biri de Yenikapı Mev-levîhanesi(-+) şeyhi Mehmed Celaleddin Dede'dir.

Peşrev, saz semaisi ve şarkı formlarında eser veren Osman Bey, özellikle peşrev türünde Türk musikisi tarihinin en büyük bestekârlarından biridir. Yeni bir anlayış getirdiği bu beste şeklinde en çok "devr-i kebir" usulünü tercih etmesi, eserlerinin, Mevlevî ayinlerinde de çalınabilmesi içindi. 20'ye yakını peşrev, 15 kadan saz semaisi ve bir o kadarı da şarkı olmak üzere 50 civarında eseri günümüze ulaşabilmiştir. Ferahfeza makamındaki saz semaisini, henüz 18 yaşındayken, peşrevini babası Zeki Mehmed Ağa'nın bestelediği İsmail Dede Efendi'nin(->) ferahfeza faslını tamamlamak için bestelemişti. Döneminde yaşadığı padişahlardan birine adadığı "Şâ-henşeh-i Şevket-meâb" mısraıyla başlayan hisarbuselik şarkısı, "methiye" türünün ilgi çekici bir örneğidir. Rast makamından bestelemiş olduğu "Bin can ile sevdim seni" mısraıyla başlayan eseri ise en ünlü sarkışıdır. Eserleri, İstanbul musikisine ve kültürüne mal olmakla kalmayıp, musiki sanatı açısından yön verici nitelik taşıyan Osman Bey'in nihavent peşrevi, Radeglia tarafından çokseslendirilmiştir.

Bir göğüs hastalığından ölen Tanburi Osman Bey'in mezarı, Beşiktaş'taki Yahya Efendi Dergâhı'nın haziresindedir. Yaşadığı dönemin İstanbul'unda, sohbet meclislerinin, nükteleri ve fıkralarıyla en aranılan kişilerinden biri olan Osman Bey,