Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

PANAYİA İSODİON KİLİSESİ 212

PANAYİA KİLİSESİ

sinde yer almıştır. 1730 tarihli bir hükümde, "Tekfur Sarayı yakınındaki Arabacılar Meydanı'nda, Çakır Ağa Mahallesi'nde" olduğu belirtilen ve "Meryem Ana" adıyla a-nılan kilisenin yeniden inşası kaydedilir. 1764'te Edimekapı bölgesinde okulu olan kiliselerin bir listesini hazırlayan Patrik Sa-muel, kiliseyi "Panayias Arabacımeydanı" adıyla belirtmiştir. 18. yy'm sonunda S. Hovannesyan, "Aya Panaia" olarak adlandırdığı kilisenin Tekfur Sarayı civarında bulunduğunu ve halkın bu yapıya "Han-çerli" dediğini açıklar. Kitabesine göre 1837'de yeniden inşa edilen kilisenin mimarı Kosta Kalfa'dır.

Mimari: Kilise, doğu-batı doğrultusunda, güneyinde düzgün olmayan dikdörtgen planlı bir yapıdır. Doğuda eksende, dışta yarım yuvarlak apsis çıkıntı yapar. Düzgün olmayan plan, güneybatıda avlu boşluğunun yapıya eklenmesiyle oluşmuştur. Yapıyı doğu-batı doğrultusunda örten iki yüzlü kırma çatı, ek metanın ters yöndeki çatısı ile kırılır. Apsisin örtüsü yarım konik çatıdır. Dışta sıvalı olan yapı, kaba yönü taş ve tuğla ile inşa edilmiştir. Cephelerde tuğla sıraları ve yer yer devşirme malzeme görülür. Yapıyı saçak altında, üstü sıvalı bir içbükey silme dolanır.

Bazilikal plan tipindeki kilisenin naosu üç neflidir. Naos, doğusunda orta nef hizasında içte yarım yuvarlak apsis, batısında kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı narteks ile sınırlanır. Nef ayrımı, beşer taşıyıcının bulunduğu sıralar ile sağlanmıştır. Doğuda birinci taşıyıcılar hizasında belirlenen bema, neflerden bir basamak yüksektir. Güneybatıda eklenen ve naos-ta iki taşıyıcının sınırladığı mekân, galeriye çıkış amacıyla düzenlenmiştir. Narteks üzerindeki galeri, kuzey-güney doğrultusunda, dikdörtgen planlı, orta nef hizasında yarım daire biçiminde çıkıntılıdır.

Naosta nefleri sınırlayan taşıyıcılar arşit-rav ile bağlanır. Ahşap taşıyıcılar, kare kesitli ve köşelerinde boyuna dışbükey silme-lidir. Taşıyıcıların ahşap başlıkları kare biçimindedir. Yapının ahşap örtü sistemi orta nefte basık tonoz, yan nefler ve narteks-te düz tavandır. Apsisin örtüsü içte yarım yuvarlaktır.

Naosa açılan tek giriş, batıda eksende ve basık kemerlidir. Batıda, güneyde eklenen mekâna ve nartekse açılan, yuvarlak kemerli birer giriş vardır. Yapının kuzey ve güneyinde bulunan karşılıklı dört pencere, eş boyutlu ve basık kemerlidir. Kuzeybatıda altta, bir pencere daha vardır. Doğu ve batıda, orta nef hizasında üstte, karşılıklı ve basık kemerli üç pencere yer alır. Batıda, eksendeki girişe simetrik güney yandaki üç, kuzey yandaki iki pencere basık kemerlidir. Narteksteki girişe simetrik birer dikdörtgen pencere ve apsiste eksende bir küçük pencere bulunur. Naosta, apsiste eksende bir, yan neflerin doğusunda kuzeyde iki, güneyde bir niş yer alır. Be-manın kuzeyindeki bir niş yuvarlak kemerli, diğer nişler yarım yuvarlaktır.

Naosun doğusunda üç nefi kapsayan ahşap ikonostasis, kuzeydeki sıranın doğudan dördüncü taşıyıcısına oturan ahşap

ambon ve güneydeki sıranın üçüncü taşıyıcısı önünde bulunan ahşap_ despot koltuğu, beyaz renkte boyalı, oyma ve aplikasyon tekniğinde bitkisel ve geometrik motifler ile bezenmiştir.

Bibi. Inciciyan, İstanbul; Z. Karaca, istanbul'da Osmanlı Dönemi Rum Kiliseleri, İst., 1994; P. Kerameus, "Naoi tes Konstantinoupo-leos kata to 1583 kai 1604", Ho en Konstan-tinoupolei Hellenikos Philologikos Syllogos, XXVIII (1904), s. 118-145; İSTA, III, 1537-1555, 1561-1598; S. Petrides, "Eglises Greccjues de Constantinople en 1652", Echos d'Orient, IV (1901), s. 42-50; Schneider, Byzanz.

ZAFER KARACA