Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

PROTESTAN KİLİSELERİ

istanbul'un Protestan kiliseleri esas olarak Ermeni Protestan cemaatine ait kiliselerdir.

İstanbul Ermenileri arasında Protestanlığın yayılmaya başlaması 1820'li yıllara denk düşer. Bu gelişme Ermeni ruhban sınıfı ve cemaati arasında bazı rahatsızlıklara yol açmış, ama istanbul'un Ermeni Protestan cemaati Abdülmecid'in (hd 1839-1861) bir fermamyla Kasım 1850'de bağımsız bir cemaat oluşturma ve ruhani başkanlarını seçme olanağına kavuşmuşlardı.

istanbul'da 5 Ermeni Protestan kilisesi kurulmuştur. Bunlardan Aynalıçeşme, Ge-dikpaşa ve Fincancılar'da yer alan kiliseler günümüzde de ibadete açıktır. Hasköy ve Üsküdar'daki kiliseler ise işlevlerini değiştirmiş ya da yok olmuşlardır. Beyoğlu ilçesi sınırları içinde, Aynalıçeşme'de bulunan Avedaranagan (Evangelist) Amena-surp Yerrortutyun Kilisesi 1846'da ahşap olarak inşa edilmiş, geçirdiği bir yangından sonra da gotik tarzda iki katlı kagir bir bina olarak tekrar inşa edilmiştir. Eminö-nü'nde, Fincancılar'da bulunan Emmanuel Kilisesi, Amerikan misyonerlerine ait olup 1908'de inşa edilen Bible House adlı binada yer almaktadır. Gedikpaşa Protestan

Aynalıçeşme Amenasurp Yerrortutyun Kilisesi'nin giriş cephesinin İsdepan Izmirliyan tarafından çizilmiş rölevesi, 1909. P. Tuğlacı, istanbul Ermeni Kiliseleri, ist., 1991

Kilisesi ise Ermeni Protestan cemaati tarafından 1830'da inşa edilmiş ahşap bir yapıydı. İnşaat izni alınamadığı için uzun yıllar terk edilmiş olarak kaldı. V. Meh-med'in (hd 1909-1918) 1911'de inşa iznini vermesi üzerine, gotik üslupta kagir olarak yeniden yapıldı. Bu bina çeşitli nedenlerle ancak 1921'de ibadete açıldı. Evvelce Hasköy semtinde Ermeni Protestan cemaatine ait bir ahşap kilise bulunuyordu. Bu binanın yerine Halıcıoğlu'ndaki Ermeni mezarlığı karşısında, alt katı okul olarak kullanılmak üzere 1859'da kagir bir bina inşa edilmiş ve böylece Halıcıoğlu Protestan Kilisesi kurulmuştur. Bina, bu semtte Ermeni Protestan cemaatine mensup kimse kalmayınca terk edilmiş, I. Dünya Savaşı sırasında da Halıcıoğlu'ndaki Surp Isdepanos Ermeni Kilisesi ve yanındaki Nersesyan Okulu askeri ihtiyaçlar için tahsis edildiğinden semtin Ermeni okulu olarak kullanılmıştır. Ermeni Protestan cemaatinin bir de Üsküdar'da Amerikan Okulu bahçesinde ahşap bir kilisesi bulunmaktaydı. Bu bina daha sonra yıkılarak kagir olarak inşa edilmiş ve eğitim ihtiyaçlarına tahsis edilmiştir. İstanbul'un önemli bir Protestan kilisesi de, Angilikan Kilisesi adıyla da bilinen Kırım Kilisesi'dir(->). Bibi. Tuğlacı, Ermeni Kiliseleri, 315-322.

istanbul