Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RAGIB PAŞA KÖŞKLERİ

Kadıköy İlçesi'nde, Caddebostan Mahal-lesi'nde, Cemil Topuzlu (eski Çiftehavuz-lar) Caddesi'nde, Mabeyinci Ragıb Paşa tarafından yaptırılmış iki köşk ve bir selamlık bulunmaktadır. Köşkler çeşitli tarihlerde yapılan oldukça başarılı restore işlemleriyle iyi durumda günümüze gelmiştir.

Ragıb Paşa 1906-1907'de Caddebostan' da kendisi ve kızı için iki köşk yaptırmak istediğinde birbirine bitişik uygun bir arsa temin edememişti. Bu yüzden iki köşk birbirinden büyük bir koruluk ve bir köşkle ayrılmış durumdadır. Deniz kıyısındaki iki köşkten başka caddenin kara tarafında tek katlı selamlık bulunmaktadır. Bunlardan başka 194.0'h yıllara kadar plaj yolu ile Cemil Topuzlu Caddesi'nin kesiştiği yerdeki ahırlar, yine selamlığın çevresindeki koruluk ile tarlalar, Ragıb Paşa3arazisi içindeydi. Buraları 'halen apartmanlarla yoğun şekilde doldurulmuş olup ilk apart-

manlar yıktırılarak 15 kat civarındaki küçük gökdelenlerin inşasına başlanmıştır.

Köşklerin mimarı A. Jasmund'dur(->). 1906'da İstanbul'daki Mühendis Mekte-bi'nde hocalık yaptığı, Haydarpaşa'daki Mekteb-i Tıbbiye'nin mimarı olduğu, Sirkeci Gan'nın ön projesini hazırladığı ve Ragıb Paşa için Caddebostan'da köşkler yaptığı hakkında dağınık bilgiler vardır. Mühendis Mektebi'ndeki öğrencilerini milli mimarimizi canlandırmaya teşvik etmiş ve Mimar Kemaleddin'e(->) yön vermiştir. Köşkleri yaptıran Ragıb Paşa (1857-1920) Eğriboz'da doğmuş, küçük yaşta İstanbul'a gelmiş, Mülkiye Mektebi'ni bitirdikten sonra II. Abdülhamid'e (hd 1876-1909) mabeyinci olmuştur.

Ragıb Paşa'nın kendisi için yaptırdığı köşk daha büyük olanıdır. Hareketli cephesi, kulesi ve asimetrik planı ile gruptaki öteki yapılardan tamamen farklı görünüştedir. Ragıb Paşa'nın kızı için yaptırdığı köşk ile selamlık ise daha sade dış görünüşleri ile aynı mimari özelliklere sahiptirler.

Ragıb Paşa'nın kızı için yaptırdığı köşk 18.000 m2'yi aşan ve denize kadar uzanan bir koru içinde bulunmakta idi. Köşkün temelleri denize doğru uzanan kayalık bir burun üzerinde olup, istinat duvarı ve mermer korkuluklarla çevrilen bahçe kısmı toprakla doldurulmuş idi. Bu arsa içinde halen 50 civarında dairenin bulunduğu bir dizi apartman yer almaktadır, denizle ilgisi de Caddebostan sahillerinde 1984'te başlatılan dolgu işlemi ile ortadan kalkmıştır. Bu sırada denize uzanan iskelesi de ortadan kaldırılmıştır. Yol tarafındaki bahçe duvarı, bahçedeki büyük havuz ve müştemilat da apartman yapımı sırasında tamamen yıkılmıştır. Köşk bir bodrum ve üç kattan ibarettir. Oda ve salonların balkonları, dikdörtgenler prizması formundaki

yapı kitlesini hareketlendirmektedir. Bir büyük hol ve bir salon ile dört büyük odadan ibaret plan katlarda tekrarlanmaktadır. Köşkün mutfağı bahçe kapısı yanındaki müştemilatta idi. Caddenin karşı tarafındaki selamlık, Ragıb Paşa'nın kızı için yaptırdığı köşke çok benzeyen, tek katlı bir binadır.

Köşklerin mimari ve süsleme bakımından birçok ortak özelliği vardır. Tamamen kagir olan yapıların üst katları ahşap kaplamadır. Ahşap panjurlar ve balkonların dekoratif sütunları ile yapılara tamamen ahşap görünüşü verilmiştir. Başlıca iç süslemeler tavanlar ve bunlara uygun desenli kornişlerdir. Bu süslemelerde bir üslup birliğinden söz edilemez. Alçı üzerine kalem işi, ahşap üzerine oymalı bölümler, tuval üzerine çalışılmış geniş yüzeyler, barok, rokoko, Türk neoklasiği gibi çok farklı üsluplardadır. Tavanların desenlerinin birbirinden farklı olmasına özen gösterilmiştir. Tavanlar tarihlendirme bakımından önemlidir. 1907 yılına ait çeşitli tarihler ve bazı İstanbullu Rum ustaların adları burada okunabilnıektedir. Duvarlarda, kapılarda bezeme olmadığı için tavan süslemeleri daha çok göze çarpmaktadır.

Bibi. Y. Demiriz, "Caddebostan'da, Mabeyinci Ragıp Paşa'nın Kızı için Yaptırdığı Köşk Hakkındaki Bazı Notlar", Semavi Eyice Armağanı, istanbul Yazılan, İst., 1992.

YILDIZ DEMİRİZ