Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Region Harabeleri

Enis Karakaya, 1993

tepe üzerinde antik duvar kalıntıları görülmesi üzerine burada 1938, 1940-1941, 1946 ve 1948'de İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından yaklaşık 5.000 m2'lik bir alanda yapılan kazı ve araştırmalar sırasında, geç antik ve Bizans dönemlerine tarih-lenen hamam kompleksi, Bizans imparatorlarının yazlık sarayı olduğu tahmin edilen bir yapı ve kilise kalıntıları ile bir mezar odası ortaya çıkarılmıştır. Kazılar sırasında etrafının surlarla çevrili olduğu anlaşılan bu antik yerleşmenin adının Region olduğunu belgeleyecek herhangi bir yazıt ele geçmemesine rağmen seyahatnamelerde adından bahsedilen Region'un burası olduğu konusunda görüş birliği vardır.

Region'un Roma dönemi tarihi hakkında, burasının bir yol istasyonu olduğu dışında antik kaynaklardan herhangi bir bilgi edinilememekle birlikte, burası büyük bir olasılıkla Küçükçekmece Gölü civarındaki diğer küçük yerleşmeler gibi Bizantion'a bağlı bir köy konumundaydı ve göl kenarında, uygun demirleme olanağına sahip, denizdeki fırtınalardan korunaklı bir limanı olması önemini artırıyordu. Seyahatnamelerde adının geçmesi ise anayol güzergâhı üzerinde olmasından dolayıdır. Bazı araştırmacıların İstanbul'un Teodosios Surları'ndaki dördüncü ana kapısı olan yeni Mevlevihane Kapısı'nı Region Kapısı olarak adlandırmak istemelerine rağmen, bu görüş fazla destek bulmamıştır.

6. yy yazarlarından Prokopios I. İüsti-nianos dönemi (527-505) yapı faaliyetlerini ayrıntılı olarak anlattığı eseri Peri ktis-maton'âe (=deaedificiis), Region'a Stron-gilon denilen kaleden gelen yolun İmparator İustinianos tarafından, çamur olmasını önlemek için büyük blok taşlarla kap-lattırıldığmı ve karşı yönlerden gelen iki arabanın geçmesini sağlayacak şekilde genişlettirildiğini yazmaktadır. Prokopios ayrıca, Region'un denizden çok dar bir kıyı parçasıyla ayrılan bir göl kenarında olduğunu ve bu gölün doğal bir kanalla denizle birleştiğini belirtmekte ve burada bulunan ahşap köprünün yerine İustini-anos'un kemerli bir taş köprü yaptırdığını yazmaktadır.

8-9. yy yazarlarından Teofanes(->) de 557 ya da 558'de meydana gelen büyük depremde Region'un büyük ölçüde tahrip olduğuna ve buradaki Ayios Stratoni-

koş ve Kallinikos kiliselerinin de tamamen yıkılmış olduklarına değinmektedir.

Region, İstanbul'u kuşatmaya gelen Avarlar ve Bulgarlar tarafından da tahrip edilmiştir. İmparator VII. Konstantinos (hd 913-959) De Ceremonüs(->) adlı kitabında uzun zaman başkentten ayrı kalan imparatorların dönüşlerinde sarayın ve devletin önde gelenleri tarafından karşılandıkları yerlerden birinin de Region olduğu belirtilmektedir.

Bizans İmparatoıiuğu'nun son yıllarında önemini iyice yitiren Region'un İstanbul'un fethi öncesinde tamamen terk edilmiş olduğu tahmin edilmektedir.

II. Dünya Savaşı sonrasında Küçükçekmece ve çevresinde artan şehirleşme nedeniyle kazılar sırasında ortaya çıkarılan kalıntıların hemen tamamı yok olmuştur. Bugün görülebilenler sadece birkaç granit sütun parçası ile sütun kaidesinden ibarettir.

Bibi. C. J. Jirecek, Die Heerstrabe von Belgrad nacb Constantinopel und die Balkanpâsse, Prag, 1877, s. 55; K. Miller, Mneraria Romana, Römische Reiseıvege an derHand der Ta-bula Peutingeriana, Stuttgart, 1916, s. 527; A. Oğan, "Regium Hafriyatı", Belleten, 3 (1939), s. 437-445; A. Ogan-A. M. Mansel, "Rhegion-Küçük Çekmece Hafriyatı, 1940-1941 Çalışmalarına Dair İlk Rapor", ae, 6 (1942), s. 1-18; A. Oğan, "Küçükçekmece Yakınındaki Regium Şehri Nekropolünde 1946 Yılı Sonbaharında Yapılan Araştırma", ae, 11 (1947) s. 167-168; ay, Region-Küçükçekmece Hafriyatı ve Region Sarayı", ///. Türk Tarih Kongresi 1943, (Ankara 1948), s. 537-543; A. M. Mansel, "Leş fouilles de Rhegion pres d'Istanbul", Actes du VF Congres International d'Etudes Byzanti-nes, Paris, c. II (1951), s. 256-260; S. Eyice, "Ta-rihde Küçükçekmece", GDAAD, 6-7 (1978), 60-67, 85-86.

MUSTAFA H. SAYAR