Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

ROBERT KOLEJ BİNALARI

338

339

ROKOKO

Bases: Robert College and the American Uni-versity of Eeirut," Journal of tbe American Ins-titutefor the Study ofMiddle Eastern Civili-zation, c. I, no. l, Spring, 1980, s. 22-37; F. A. Ross-C. L. Fry-E. Sibley, The Near East and American Philanthropy, New York, 1929.

ZAFER TOPRAK

ROBERT KOLEJ BİNALARI

Boğazın Avrupa yakasında ve Rumelihisarı semtindedir.

Hamlin Hail: Robert Kolej'in ilk binası Hamlin Hall'dür. Bugün Boğaziçi Üniversitesi Birinci Erkek Yurdu olarak kullanılan bina, başlangıçta okulun tüm birimlerini kapsayacak biçimde düzenlenmişti. Sınıflar başta olmak üzere, labora-tuvar, yönetim birimleri, kütüphane, müze, revir ve yatakhane mekânları Hamlin Hall'ün değişik bölümlerinde yer alıyordu. 1868'de başlayan yapım 1871'de tamamlandı ve bina öğretime açıldı. Beş katlı Hamlin Hall'ün birinci katında mutfak, kantin, müstahdem yemekhanesi, yatılı öğrencilere ayrılmış lokanta ve bulaşık-hane bulunuyordu, ikinci katta öğrenci ve öğretmen yemekhaneleri, yatakhaneler, öğretmen ve bina amirliği odaları, büyük öğrenciler için sigara salonu bulunuyordu. Diğer katları sınıflar ve çeşitli idari bölümlere ayrılmıştı.

Kolejin kurucusu Cyrus Hamlin, bina yapılmadan önce dört ayrı mimarlık bürosunun projelerini inceledi, ancak hiçbirini tam olarak istenene uygun bulmayarak, binanın mimari planlarını kendisi düzenledi. Hamlin, yapımda en önemli unsur olarak gördüğü yangına karşı dayanıklılığı, Robert'in itirazlarına karşın planda ayrıntılı olarak ele aldı ve düzenlemeyi buna göre uyguladı. Hamlin, tanıdığı bir tüccar aracılığıyla, "yangına dayanıklı binanın" döşemesi için gerekli demir aksamın Ant-werp'ten, koridorlar için dökme demirin ise Glasgow'dan getirilmesini sağladı. Çimento, tuğla ve kumtaşı Marsilya'da bulunan eski bir öğrencisi sayesinde gemilerle istanbul'a yollandı. Hamlin Hail, yangına olduğu kadar depreme karşı da oldukça dayanıklı biçimde yapılmıştı. Rumelihisarı civarında "Kayalar" adıyla bilinen bölge, zengin granit yataklarım içeriyordu. Binanın bu yataklar üzerinde yapılması inşaat aşamasında temel harcamalarının maliyetini yükseltmesine rağmen binaların sağlamlığı konusundaki endişeleri tamamen dağıttı. Cyrus Hamlin, Robert Kolej'in ilk binasını yaparken inşaat ustalarını ve işçilerim bizzat dikkatle seçti ve tüm yapım süresince her biri ile ayrı ayrı ilgilendi. II. Mehmed'in (Fatih) yaptırdığı Rumeli Hi-sarı'nın sağlamlığını örnek alan Hamlin, Ermenileri ve Rum ustaları binanın çeşitli bölümlerinde çalıştırarak, aralarındaki rekabet sayesinde yapımın hızlanmasını sağladı ve çeşitli etnik kökenden 200 işçiyi yapımda görevlendirdi. Sonuçta, bina düşünülenden çok daha hızlı ve ucuza tamamlandı. 1873'te Hamlin Hall'e eklenen geçici bir bina toplantı salonu olarak kullanılmaya başlandı. Bu bina, 1906'da ortadan kalkmıştır.

Albert Long Hail: Hamlin Hall'ün ihtiyaca yetmediğini fark eden Hamlin 1862'de kampusa ikinci bir bina daha yaptırdı. Albert Long ya da Science Hail (Fen Binası) olarak bilinen binanın mimarı Colum-bia Üniversitesi'nden Prof. Alfred Dwight Poster Hamlin'dir. inşaatı ise Mr. Burness adlı bir iskoç işadamı üstlenmiştir. Dönemin istanbul'unun tanınmış simalarından olan R. Burness daha sonra kolejin diğer binalarının yapımıyla da ilgilendi. Dört katlı olan Albert Long Hall'ün birinci katında 2 kimya laboratuvarı, ikinci katında dershaneler, fizik ve fen laboratuvarları, üçüncü katta toplantı salonu, dördüncü katta ise toplantı salonu balkonu ve org dairesi bulunmaktadır. Kolejin hocalarından ünlü Bizantinist Van Millingen'in kız kardeşi Mrs. Davies tarafından döşenen bina, müze ve kütüphane bölümlerini de içermekteydi. Üst katta bulunan bir salonun hareketli bölümleri yoluyla küçük şapele ve okuma odalarına geçiliyordu. Yapımda kullanılan mavi mermer, kampus bölgesinden çıkartılmıştı.

Theodorus Hail New Yorklu Mrs. Oli-via Phelps Stokes tarafından yaptırılan bu bina beş katlıdır. Robert Kolej'in akademi kısmına ayrılan binada ilk iki katta yatılı öğrencilere ait bölümler yer almaktaydı.

Üçüncü katta akademi yönetim birimleri, Akademi gazetesinin basıldığı ofis, dördüncü katta 3.500 ciltlik bir kütüphane bulunmaktaydı. Binanın arkasında akademi öğrencilerine ayrılmış spor sahası vardı. Yine Stokes'un desteğiyle 1929'da buraya üç katlı bir jimnastik salonu eklenmiştir. Theodorus Hail, bugün Boğaziçi Üniversitesi Birinci Kız Yurdu olarak kullanılmaktadır.

Dodge Hail: Cleveland ve Williams H. Dodge tarafından yaptırılan Dodge Hail, 1904'te tamamlanmıştır. Jimnastik salonu olarak kullanılan binada ayrıca bir bow-ling salonu ve bazı dükkânlar bulunuyordu. 1955'te çıkan bir yangın sonucu yanan binanın üçüncü katı 1956'da onarım gördü. Bugün bina Boğaziçi Üniversitesi orta kantinini, beden eğitimi salonunu, bazı yönetim birimlerini ve bir toplantı salonunu içermektedir.

Washburn Hail: Williams E. Dodge tarafından yaptırılan ve George Washburn' un adıyla 1906'da öğretime açılan bu bina, bugün Boğaziçi Üniversitesi İdari Bilimler Fakültesi binası olarak kullanılmaktadır. İlk açıldığı yıllarda, Washburn Hall'ün birinci katı kantin ve çamaşır-ütü salonu, ikinci katı etüt salonu, üçüncü ve dördüncü katları da sınıflar ve öğretmen odalarına ayrılmıştı. Beşinci katta ise biyoloji ve jeoloji müzesi bulunuyordu. Bu dershaneler Robert Kolej'in lise bölümüne ayrılmıştı.

Anderson Hail: 1913'te öğretime açılan bina bugün Boğaziçi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi olarak kullanılmaktadır. Robert Kolej'in ABD'de bulunan mütevelli heyeti başkanı John Kennedy'nin çabalarıyla toplanan bağışlarla yapılan Anderson Hail, kolejde uzun yıllar öğretmenlik yapan Charles Anderson'un ismiyle

anılmaktadır. Robert Kolej'in akademi kısımlarına tahsis edilen binada ping-pong salonu, fizik laboratuvarı, öğretmen odaları, dershaneler ve yatakhaneler bulunmaktaydı. Anderson Hail dik eğimli çatısı, çatı pencereleri, klasik cephesiyle ABD'de-ki "New England" liselerini andırmaktadır.

Gates Hail: Bugün Boğaziçi Üniversitesi idari bölümlerini içeren Gates Hall'ün yapımı 1911'de başlamış ve 1913'te tamamlanmıştır. Binanın dik yamaç üzerine kurulu olması kot farklarından yararlanarak çeşitli girişlerin kullanılmasına olanak vermektedir.

Social Hail: Cleveland H. Dodge tarafından yaptırılan bu bina 19l4'te hizmete açılmıştır.

John Sloane Hastane Binası: Williams Sloane tarafından desteklenen yapım, 19l4'te sona erdi. iki katlı olan bu bina kolejin özel hastane binası olarak kullanılmıştır.

Van Millingen Hail: Boğaziçi Üniversitesi rektörlük ve idari birimlerinin bulunduğu bu bina 1932'de yapılmıştır. Ünlü Bizantinist Alexander van Millingen'in adıyla açılan bu binada kütüphane, toplantı salonu ve idari bölümler bulunmaktaydı. 1932' de Albert Logn Hall'den bu binaya taşınan Robert Kolej genel kütüphanesi 1930' lu yıllarda 40.000 ciltlik bir koleksiyonu barındırmaktaydı.

Robert Kolej'in 1971'de Arnavutköy Kampusu'na taşınmasıyla bu binalar, kolejin yüksek bölümünün devamı olan Boğaziçi Üniversitesi'ne geçti. Bibi. M. Fincana, The Story of Robert College OldandNew (1863-1982), İst., 1983; C. Hamlin, My Life and Times, Boston, 1893; İ. Polat Haydaroğlu, Osmanh İmparatorluğu'nda Yabancı Okullar, Ankara, 1990; R. Ülke, İstanbul Amerikan Koleji'nin Tarihçesi, ist., 1956; G. Washburne, Fifty Years in Constantinople, Boston, 1909.

BURCU ÖZGÜVEN