Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

ROBERTSON, JAMES

(1813, Middlesex -1888, Japonya) ingiliz hakkak ve fotoğrafçı.

1833-1840 arasında Londra Darphane-si'nde ressam olarak çalıştı. 1840'ta istanbul'a geldi. Bu yıllarda ayar tashihi kararından sonra Darphane-i Amire'de yeni daireler inşasına başlanmış, diğer taraftan da Londra Darphanesi'nde kullanılmakta olan, zamanın en son sistem makineleri ve aletleri sipariş edilmişti. Ayrıca Londra Darp-hanesi'nden makine mühendisi Mr. Moun-tain, terazi dirhem mühendisi Mr. Wor-ren, sikke kalıpları ustabaşısı Mr. Tailor, makinist William, hakkak ve modelci Mr. Roberston ve Paris Darphanesi çeşnicibaşı muavini kimyager Mösyö Maureau, Darphane-i Âmire hizmetine alınarak, yemleme çalışmalarına başlanmış, makineler peyderpey geldikçe yerlerine yerleştirilip, son sistemde bir darphane oluşturularak, 1843 sonlarında para darbına hazır hale getirilmişti.

Osmanlı Darphane kayıtlarından, James Robertson'un daha sonra şef hakkak olduğu anlaşılmaktadır. Darphane'deki gö-

revi ve İstanbul'daki yaşamı, 1840'ta çizdiği ilk madalya ile başlayan Robeıtson, İstanbul'un pek çok fotoğrafını bu tarihten sonra çekmeye başladı. Wet collodion metodu ile yapılan bu fotoğraf çalışmalarında Felice Beato (1825-1903), Robertson'un asistanlığını yaptı. 1851'deise, istanbul'da birlikte, pek çok mimari belgesel fotoğraf çektiler. Fotoğraflar önceleri, Robertson adı ile, bu birlikte çalışma başladıktan sonra da Robertson & Beato veya Robertson & Beato Co. diye imzalandı. 1853'te Robertson'un 20 fotoğrafından oluşan Pho-togmpbic Views of Constantinople albümü hazırlandı. Ayrıca Theophile Gautier'nin Londra'da 1854'te David Bogue tarafından basılan Constantinople of Today adlı kitabında da Robertson'un 8 fotoğrafından yapılan çizimler kullanıldı.

Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1853'te başlayan Kırım Savaşı'na, daha sonra Ruslara karşı Fransa ve 1854'te de İngiltere katıldı. İngiltere, Kırım Savaşı'nm fotoğraflarını çekmesi için, Roger Fenton'u görevlendirdi. Fenton, üzerine "fotoğraf arabası" yazılmış karavanı ile, 1855'te 360' in üzerinde fotoğraf çekti. Kısa ömürlü Collodion plakaların hazırlanmasında büyük güçlüklerle karşılaştı. Fenton resim eğitiminden geçmiş bir kişi olarak, bütün bu güçlükleri yenip, dünya fotoğrafçılığına ilk savaş fotoğraflarım armağan etti. Koleraya yakalanıp ingiltere'ye dönünce, Ağustos 1855'te James Robertson asistanı Felice Beato ile Kırım'a gitti. Burada Sivastopol, Malakof, Balaklava Limanı'nda 60'ın üzerinde fotoğraf çektiler. Robertson ve Beato bunun dışında 1854'te Atina, Malta; 1857'de Kudüs, Kahire, Filistin'in fotoğraflarını çektiler. Robertson, 1856'da Beato'nun kız kardeşi Maria Matilda ile evlendi. Beato ve Robertson 1857'de Uzakdoğu'ya gittiler. Robertson, Hindistan'dan İstanbul döndü. Beato ise Çin'e ve oradan da 1862'de Japonya'ya doğru yoluna devam etti.

Robertson'un Osmanlı Darphanesi için çizdiği son madalyanın tarihi 1876'dır. 1881'de istanbul'dan ayrılarak Japonya'ya gitti ve orada öldü.

ENGİN ÖZENDES

Ayasofya

İmareti'nin

kapısından bir

ayrıntı

(solda) ve

erken rokoko

bezemesinin

örneklerinden

I. Abdülhamid

Çeşmesi.

Doğan Kuban