Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

1990'ların Başında İstanbul'da Sanayi

İstanbul'da 1989 itibariyle 10'dan fazla işçi çalıştıran işyeri sayısı 3.889'dur. Bunların 2.273'ü 25 kişiden fazla işçi çalıştıran orta ve büyük işyerleridir (Türkiye'deki benzer grupta yer alan toplam işyerlerine oranı yüzde 45). İstanbul'daki imalat sanayii işyerlerinin 1.365'i dokuma, giyim ve deri sanayii dalında, 1.107'si metal eşya, makine, ulaşım aletleri dalında, 458'i kimya, petrol, kauçuk, ürünleri sanayi dalında-dır. Metal eşya ve tekstilde İstanbul Türkiye'nin birinci kenti olma özelliğini korumaktadır.

25 işçiden fazla işçi çalıştıran büyük işletmeler ele alındığında Türkiye çapında yaratılan katma değerde, 1989 itibariyle metal eşya ve otomotivin yüzde 41,2'lik; dokuma-giyim-derinin yüzde 40,ilik; kâğıt ve kâğıt ürünlerinin yüzde 34,4'lük; gı-da-tütün-içkinin yüzde 25'lik payı vardır. Yine imalat sanayiinde 25'ten fazla işçi çalıştıran işletmelerde çalışanların yüzde 30'u İstanbul'dadır. Türkiye'nin en büyük 500 sanayi firmasının işyerleri veya merkezleri İstanbul'da olanlarının sayısı 242'dir. Başka bir deyişle tüm Türkiye'deki en büyük 500 sanayi firmasının yarısı İstanbulludur.

Ancak 1990'ların başlarında kayda değer bir gelişme, İstanbul'un giderek hizmet, turizm, inşaat ve finans sektörlerinde yoğunlaşmasıyla sanayideki payında gözlenen ağır ancak istikrarlı düşüştür. Yine sadece 25'ten fazla işçi çalıştıran sanayi kuruluşlarının yarattıkları toplam katma değerde İstanbul'un payına bakıldığında 1979'da 32,5 civarında olan bu pay, 1986' da yüzde 29,1'e, 1989'da da yüzde 26,9'a düşmüştür.

İstanbul sanayiinin durumunu yansıtabilecek verilere İstanbul Sanayi Odası (İSO) üyelerinin dağılımlarını inceleyerek ulaşmak da mümkündür. Gerek orta ve büyük, gerekse küçük sanayi işletmeleri olarak İstanbul'da 1992 itibariyle İSO'ya üye 7.411 kuruluş bulunmaktadır. Bunların 2.245'i tekstil, konfeksiyon, trikotoj ve tuhafiye üretiminde; 463'ü deri üretiminde, 305'i gıda kolunda, 9ö3'ü kimya, ilaç, temizlik malzemesi, boya, kauçuk vb kimya sanayiinde; 2.338'i metal, madeni eşya, otomotiv, elektrikli ve elektronik eşya üretiminde, diğerleri de cam, toprak, kağıt, mat-baa-klişe dallarında faaldir.