Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SEKBANBAŞIMEHMED AĞA

lan bildirilmiştir. Aynı vakfa başkaları tarafından verilen bağışlardan biri 891/1486 ta-rihli olduğuna göre kilise bu tarihten önce mescide çevrilmişti.

Mehmed Ziya (İhtifalci) buradan bahsederken, Sekbanbaşı ibrahim Ağa'nın 8577 1453'te fetih sırasında şehit olduğunu yazmış ve 857 tarihli mezar taşının 1339-407 1923-24 arasında yolun genişletilmesi sırasında Evkaf (sonra Türk ve İslam Eserleri) Müzesi'ne kaldırıldığını, sekbanbaşı-nın kabrinin ise mescidin yan tarafına taşındığım bildirmiştir. Mescidin harabesinin önünde, cadde tarafında bulunan muhteşem mermer bir lahit 1224/1809 tarihli idi. Toprak kaldırılırken ortaya çıkan, alt tarafı eksik, süsleme ve hat sanatı bakımından çok güzel bir mezar taşı ise üslup bakımından 15., en geç 16. yy'a ait olmakla beraber üzerindeki isminden anlaşıldığına göre, kurucuya ait değildir. M. Ziya Bey'in müzede olduğunu haber verdiği taş ise hiçbir sanat değerine sahip olmayıp, ne kitabesinin ifadesi, ne şekli, ne de yazının istifi ve hattı bakımından II. Mehmed (Fatih) dönemine (1451-1481) aittir. Zaten 857/1453 tarihi de yeteri kadar şüphe uyandırır. Bu taş, geçen yüzyılda, belki de mescit Pertevniyal Sultan tarafından ihya edilirken, kaybolan gerçek taşın yerini tutmak üzere uydurulmuş olmalıdır.

Sekbanbaşı ibrahim Ağa Mescidi, Türk dönemi içinde, 19- yy'da harap olmuş ve uzun süre öylece kaldıktan sonra, II. Mah-mud'un (hd 1808-1839) ikinci ikbali ve Ab-dülaziz'in (hd 1861-1876) annesi Pertevniyal Sultan tarafından, II. Mahmud'un son yıllarında (1254/1838) esaslı surette tamir ve ihya ettirilmiştir. Kapısının üstünde bulunan ve bugün nerede olduğu bilinmeyen 14 mısralık manzum kitabede bu durum açıklanmıştı.

Mescidin ihyasından sonra güzel ve bakımlı halini ve ömründeki muntazam hazi-reyi gösteren gravürü Galanakis adlı bir res-

sam tarafından yapılarak, Paspatis'in 1877' de basılan kitabında litografya olarak yayımlanmıştır. Bu resimde de mescidin artık kubbesi olmadığı, üstünün herhalde kiremit kaplı bir çatı ile örtülü olduğu fark edilir. Bu durumu C. Gurlitt de bildirmiştir. Sekbanbaşı ibrahim Ağa Mescidi, 1908' deki büyük yangında tekrar harap olduktan sonra bir daha yapılmamış, uzun yıllar öylece durduktan sonra Atatürk Bul-van'nın düzenlenmesi sırasında 1943'te bulvarın üstüne isabet etmemesine rağmen yıktırılmıştır. Ancak 10 yıl sonra 1953 sonlarında arsasında hayli derine inen temel kazılarına başlandı. Böylece burada, bu eski binanın temelleri ile daha alttaki bazı kalıntılar ve sütun gövdeleri meydana çıkarıldı. Bugün bu tarihi eski eserden hiçbir iz kalmamıştır.

Sekbanbaşı ibrahim Ağa Mescidi'ni bu satırların yazarı, yıkılmasından az önce Aralık 1942 ve Mart 1943'te incelemiştir. Eski kilisenin içten genişliği 7,60 m, apsisler hariç uzunluğu 7 m idi. Dışarı taşkın yarım yuvarlak üç apsisi vardı. Gur-litt'in planında görülen, 1943'te de izleri sezilen son cemaat yeri Türk dönemine ait idi. Orijinal narteksten izler ise ancak toprak altında bulunabilmiştir. Binanın aslında dört sütunlu, haç biçiminde planlı olduğu tahmin edilir. Toprak hafriyatı sırasında bulunan temeller bu görüşü destekler. Çevresinde hayli dağınık mermer parçalar bulunmakla beraber, kilisenin yanında bir manastırın varlığına işaret eden bir ize de rastlanmamıştır.

Burası mescide çevrildiğinde, güney duvarına bitişik olarak kalın gövdeli, tuğla bir minare eklenmişti. Kürsü kısmı, tek sıra taş ve üç sıra tuğladan olan minarenin pabuç kısmı 15. yy minareleri üslubuna uygun olarak üçgenli idi. Yuvarlak, kalın gövdenin ucunda üç sıra tuğla çıkmalardan meydana gelen bir şerefe vardır. Bunun demir parmaklıkları, 1838 tamirinde en azın-