Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SFRANTZES, GEORGİOS

(1401, Konstantinopolis [?]- 1477/1478, Kerkira [Korfu]) Bizanslı diplomat ve tarihçi.

1413-1477 arasını kapsayan tarih eseri ile tanınır. Konstantinopolis'in Osmanlılar tarafından kuşatılmasına (1453) şahit olan üç Bizans tarihçisinden biri olarak (diğerleri M. DukasH ve L. Halkokondiles'tir[->]) eseri paha biçilmez bilgiler içerir.

Limnili bir aileden gelen Sfrantzes II. Manuel(->) zamanında (1391-1425) saraya girdi. Manuel'in ölümü üzerine onun oğlu Mora Prensi Konstantinos'un (XI) maiyetine katıldı. Bu dönemde Osmanlı sarayına, Gürcistan'a, Trebizond'a (Trabzon), Mora'ya ve Ege adalarına elçi olarak sayısız seyahatler yaptı, Patras ve Mistra'ya yönetici oldu. 1448'de VIII. İoannes'in(-») ölümü üzerine tahtın asıl vârisi Mora Despotu Konstantinos ile kardeşi Selimbria (Silivri) Beyi Demetrios arasında taht yüzünden çıkan anlaşmazlığı Osmanlılar lehine körükleyen Osmanlı Sultam II. Murad'a Konstantinos tarafından gönderilen heyetin başında Sfrantzes bulunuyordu. 31 Ekim 1448'de II. Murad'ın sarayına giden Sfrantzes, Konstantinos'un haklarını öylesine iyi savunmuştu ki, 6 Ocak 1449'da Mora'ya döndüğünde değerli hediyelerle taltif edildi. İmparatorluk sarayında pek çok unvanın sahibi olan Sfrantzes, 1450'lere gelindiğinde "megas logothetes" (başbakan) unvanını taşıyordu, ayrıca imparatorun en yakın dostu, akıl hocası ve sırdaşıydı.

1452'de Konstantinopolis'i Osmanlılara karşı korumak karşılığında, Macar Kralı Hünyadi'nin istediği Misivri ve Silivri'nin Macar nüfuz alanı ilan edilmesini sağlayan fermanın bizzat Sfrantzes tarafından hazırlandığı bilinmektedir. 1453'te Konstantinopolis Osmanlılarca kuşatıldığında İmparator XI. Konstantinos (hd 1448-1453) Sfrantzes'i kentin savunmasına katılacak kişilerin kaydedilmesiyle görevlendirdi. Sfrantzes kuşatma boyunca çeşitli komutanlarla imparator arasında irtibatı sağladı. Kuşatmanın her şamasına bizzat şahit olması tuttuğu günlük ve sonradan kaleme aldığı tarih eserini çok değerli kılar. Kendi ifadesine göre, kuşatmanın son gününde Sfrantzes, Romanos Kapısı (Topkapı) yakınındaki bir kuleye Osmanlı sancağının dikilmesi üzerine imparator tarafından o bölgeye gönderildiği için imparatorun surların üzerinde döğüşerek ölmesine şahit olamamıştı.

Kentin düşmesi sırasında ailesiyle Osmanlılara esir düşen Sfrantzes, serbest bırakıldıktan sonra Sırbistan, İtalya ve Ege adalarına seyahatler yaptı, fakat küçük oğlu İo-annes, II. Mehmed'e suikast girişiminde bulunduğu gerekçesiyle idam edildi, kızı Thamar ise sultanın hareminde öldü. Pat-ras'ta hüküm süren son Bizans despotu Thomas'ın maiyetine giren Sfrantzes, Tho-mas ile Osmanlı padişahı arasındaki olumlu ilişkiden yararlanarak Edirne'ye gidip karısını saraydan çıkarmayı başardı. II. Mehmed'in Peleponnes seferini (1460) takiben koruyucusu Thomas'ın İtalya'ya kaçması üzerine Sfrantzes karısıyla beraber Kerkira'ya göç etti ve bir manastıra kapandı. Sfrantzes ünlü kitabını orada yazmaya başladı. Ölüm tarihi kesin bir şekilde bilinmemekle birlikte eserinde anlattığı son olayların 1477'ye ait olmasından hareketle 1477/1478'de öldüğü kabul edilir. 1480' de hayatta olduğuna değinen kaynaklar da vardır.

Sfrantzes Kerkira'da, 1413-1477 arasını kapsayan ve Kronikon Minus (Küçük Tarih) adıyla tanınan vakayinameyi (kronik) ve kısa notlarını toplayarak dört kitaptan oluşan ünlü Kronikon Majus'u (Büyük Kronik) yazdı. Sfrantzes'in Kronikon Mi-nus'lz, saraylı terbiyesine karşın gündelik dili kullanması şaşırtıcıdır. Dili Dukas'ın bilinçli basitleştirmesi ile Kritobulos'un abartılmış arkaikliği arasında olup, bol bol Osmanlıca ve İtalyanca kelime ihtiva eder. Buna karşılık Kronikon Majus'un oldukça farklı bir üslupla yazılması, ayrıca pek çok tarih, bilgi ve mantık hatası taşıması nedeniyle, bazı araştırmacılar söz konusu kitabın, 16. yy'da Monemvasia Piskoposu Makarios Melissenos tarafından (Sfrantzes'in günlüğünden yararlanılarak) yazıldığına inanırlarsa da, en azından şehrin kuşatılmasını anlatan bölümü Sfrantzes'in yazdığı kesin gibidir. Bir saray mensubu olarak geleneksel Bizans görüşüne uygun bir tavır takınan Sfrantzes, ateşli bir Latin ve Osmanlı düşmanıydı ve bu kimliğiyle çağdaşları Osmanlı hayranı Halkokondiles ve Ceneviz dostu Dukas'tan ayrılır. Bibi. G. Sfrantzes, Memorii, 1401-1477, in

anexa Pseudo-Phrantzes: Macarie Melissenos Cronica 1258-1481, (yay. haz. V. Grecu), Bükreş, 1966; G. Sfrantzes. Şehir Düştü, (çev K. Dinçmen), İst., 1993; M. Philippides, 'The Fail ofthe Byzantine Empire: A Chronicle hy George Sphrantzes, 1401-1477, Amherst, 1980; H. Hunger, Die hochsprachlicbeprofane Literatür derByzantiner, Münih, 1978, c. I, s. 494-499; R. Maisano, "L'opera memorialistica di Sfranze dentro e fuori i confini della storia", Italoellenika, Napoli, 1988. c. I, s. 111-122.

AYŞE HÜR