Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Bibi. C. E. Arseven, Eski Galata ve Binaları, îst, 1990; Belin, Lattnite; E. A. Dallegio, "Mo-nestere de Sainte Maria de la Misericorde de la Citerna de Pera ou Saint Benoit", Echos d'Ori-ent, S. 33 (1934), s. 59-94; ay, Relatione dello stato della Chiristinanite di Pera a Contanti-nopole, Galata, 1925; S. Eyice, "Rakoçzi Fe-renç'ten Hatıralar", Türk-Macar Kültür Münasebetleri Işığı Altında II. Rakoçzi ve Macar Mültecileri Sempozyumu (31 Mayıs-3 Haziran 1976), 1976, s. 68-124; Müller-Wiener, Bild-lexikon; N. Polvan, Türkiye'de Yabancı Öğretimi, ist., 1952; Schneider-Nomidis, Galata To-poğraphisch-ArchâologischerPlan, İst., 1944. ÖZKAN EROĞLU

SAINT ESPRIT KİLİSESİ

Beyoğlu İlçesi'nde, Harbiye Mahallesi'nde, Cumhuriyet Caddesi üzerindeki Nötre Da-me de Sion Fransız Kız Lisesi(->) avlusun-dadır. Cumhuriyet Caddesi'nin doğusunda, caddeye paralel konumdaki Ölçek Soka-ğı'ndan yapının arka cephesindeki bodrum kata ikinci bir giriş sağlanmıştır.

Saint Esprit Kilisesi ve ek binaları 1844-1845'te İtalyan mimar Giuseppe Fossati(-0 tarafından tasarlanmış ve 1846'da inşa edilmiştir. Daha önce tarla ve mezarlıklarla kaplı olan Harbiye semti, yabancıların mülk edinme hakkına sahip olmasından sonra 19. yy'ın ortalarında yapılanmaya ve canlanmaya başladı. İstanbul'da papanın temsilcisi olarak bulunan Hillereau tarafından yaptırılan Saint Esprit Kilisesi ve Nötre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi binaları bu yapılanmanın bölgedeki ilk örneklerini oluşturur. Kilisenin cadde tarafında papaz semineri açmak amacıyla yaptırılan bina 1856'da Nötre Dame de Sion rahibelerine devredilmiş ve günümüze Nötre Dame de Sion Fransız Kız Lisesi olarak ulaşmıştır. Vatikan'a bağlı olan kilise 20 Ocak 1876'da katedral statüsü kazandı. 8 Ekim 1989'da İtalyan Don Bosco Salezyan rahiplerinin yönetimine verildi.

Kilise tarihi üzerine geniş bir araştırma

SAINT JOSEPH LİSESİ

414

415

SAINT MICHEL LİSESİ

SAINT JOStPH, tliriga par leş Freres deş gccıfes Clmfiemas- CONSTAKTINapLE (lUtfi-Kaııı) . :y. '

Saint Esprit Kilisesi

Cengiz Can, 1992

yapan rahip Vittorio del Giorno, yapının zor şartlarda inşa edildiğini, imkânsızlıklardan dolayı iç dekorasyonun yapılamadığını, sağlam temele oturmadığından da 1865 te meydana gelen bir deprem sonucu önemli hasar gördüğünü ve İstanbullu Katolik Rum mimar Pietro Vitalis tarafından kapsamlı şekilde yenilendiğini bildirmektedir. İnşaat sırasında, kolera salgınından korkan Vitalis'in şantiyeyi bırakması sonucu, yapı İtalyan ustalar Napoleone Bion-di ve oğlu Stefano Biondi tarafından tamamlanmış ve 31 Aralık 1865 yılbaşı gününde tekrar hizmete girmiştir. Yine bu araştırmaya göre kilisenin avluya bakan barok üsluptaki giriş cephesi ve yan geçitler 1913'te müteahhit Giuseppe Micheli-ni tarafından yapılmıştır. Bu faliyetlere V. Mehmed de (hd 1909-1918) maddi katkıda bulunmuştur. Kilise ve lisenin ortak avlusunda yer alan Papa Bonua XV'in anıt heykeli heykeltıraş Quattrini tarafından 1921' de yapılmıştır. Periyodik dini törenlerin devam ettiği yapıda 1991'de iç dekorasyonun restorasyonu yapılmıştır.

Eğimli bir arazide doğu-batı doğrultusunda inşa edilmiş olan kilise, yaklaşık 35xl6 m ölçülerinde, dikdörtgen planlı, üç nefli bir Latin bazilikasıdır. Dış cepheleri sıvalı olan yapı, beşik çatı ile örtülüdür. Güneyine yapı boyunca devam eden 4 m eninde, geçit şeklinde bir ek yapılmıştır. Yapının doğu cephesini oluşturan barok üsluptaki ana giriş, Cumhuriyet Cadde-si'nden lise binası zemin katında bulunan bir geçitle ulaşılan avluya bakar. Naos, batıda nefler hizasında üç adet kare planlı apsis ile sınırlanır. Zengin tezyinatlı bir alların bulunduğu orta apsis yuvarlak büyük bir kemerle düz tavanlı naostan ayrılır. Nefler İyonik başlıklı sekizer sütunla birbirinden ayrılmıştır. Doğuda girişin üzerinden başlayan ve sütunlara taşıtılan galeri, yan nefler üzerinde devam eder. Galeriye

çıkan merdivenler yapının güneyine eklenen geçit şeklindeki bölümdedir. Nefleri ayıran daire kesitli sütunların gövdeleri stük sıvalıdır. Dikdörtgen formundaki vitraylarla bezenmiş pencereler, birisi apsis içinde olmak üzere kuzey cephesindeki motiflerle bezenmiştir.

Eğimden dolayı, batıda Ölçek Sokağı cephesinde kazanılan bodrum katlarında yemekhane ve görevlilerin kullanımında olan odalar vardır. Sade bir anlayışla düzenlenmiş olan Ölçek Sokağı cephesinin batı ucunda çan kulesi yükselir. Kuleye çıkış kuzey apsisin arkasındaki bölümdedir. Cephesinde bir de saat bulunan kule, üst iki katındaki yarım yuvarlak kemerli pencereleri ve üçgen almlığıyla sade bir neorönesans üslubu sergiler. Bodrum katın altında eski kilise görevlilerinin ve kilise cemaatinden önemli şahsiyetlerin mezarları bulunur. Ölçek Sokağı girişinden yükselen bir merdiven kilisenin güney ne-fine bağlanır.

Avluya bakan giriş cephesi aksiyal simetrik bir düzenlemedir. Ana nefi vurgulayan iki kat yüksekliğindeki bu cephe, yatayda geniş kat silmeleri ve düşeyde pi-lasüiarla panolara ayrılmıştır. Zemin katın aksında bulunan giriş kapısının her iki yanındaki panolar üçgen almlıklı dikdörtgen çerçeveler içinde kemerli nişlerle canlandırılmış, üst katta ise orta panoda pi-lastrlar ve bir kemerle vurgulanmış bir çerçeve içinde İncil'den bir sahne betimlen-miştir. Düzenlemeyi tamamlayan eğrisel kanadı yüksek alınlık, cephenin barok üslubunu vurgular. Bu cephe düzenlemesinin iki yanında yan neflerle girişi sağlayan kapılar yer alır.

Bibi. V. del Giorno, "Chroniques de la Basilique Cathedrale Saint Esprit" (yayımlanmamış araştırma), 1965; C. Can, "istanbul'da 19. Yüzyıl Batılı ve Levanten Mimarların Yapılan ve Koruma Sorunları" (Yıldız Teknik Üniversitesi, yayımlanmamış doktora tezi), 1993, s. 151-153-CENGİZ CAN

SAINT JOSEPH LİSESİ

Kadıköy'de Fransızca eğitim veren, Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı özel yabancı okul. Tanzimat Fermanı ile başlayan Avrupalılaşma hareketleri içerisinde yerini alan yabancı dil öğrenme merakı, ilk olarak

20. yy

başından bir

kartpostalda

Saint Joseph

Lisesi.

NunAkbayar

koleksiyonu

Fransa'ya açılınması sebebi ile, Fransız-cayla başladı. Abdülmecid (1839-1861) yabancı bir Avrupa dili olarak Fransızcayı ilk öğrenen padişah oldu.

Fransız okullarının açılması da bu dönemlere rastlar. İlk olarak 184l'de İzmir'e gelen ve 1842'de İstanbul'da Karaköy'deki Saint Benoit papazları tarafından, okullarının ilk sınıflarında ders vermeleri için İstanbul'a çağrılan Fransız din adamlarının (frere'ler), (büyük olasılıkla Fr. Marc ve Fr. Vauthier), Saint Joseph Lisesi'nin temelim 1857'de Beyoğlu'nda İmam Sokağı'nda bulunan Spitzerh Evi'ni kiralayarak açtıkları okul (Institut deş Freres deş Ecoles Chre-tiennes) ile attılar.

Okulun sadece gündüzlü olması ve İstanbul dışında oturan ailelerin çocuklarını kabul edememesi nedeni ile amaçlarına küçük gelen binadan taşınan frere'ler 4 Mayıs 1864'te Moda'da büyük bir bina olan Hotel Baltacı'yı kiraladılar.

Bu dönemlerde, tarihi kesin olmayan bilgilere göre Beyoğlu'ndaki okulda 110 gündüzlü, Moda'dakinde ise 129 yatılı öğrenci bulunmaktaydı.

Mülk sahiplerince dördüncü senenin sonunda kira sözleşmesinin yemlenmemesi üzerine, frere'ler tekrar Beyoğlu İmam Sokağı'ndaki yerlerine dönmeyi düşünürlerken, Yoğurtçu Çeşmesi arsasının satılık olduğunu öğrenerek bu arsanın satın alınması için gerekli parayı temin etmek üzere Fransa ile irtibat kurdular. Papaz Alzon'un teşebbüsleri sayesinde Fransa'dan temin edilen para ile arazi satın alındı ve Babıâli'den burada bir bina yapılması için izin istendi. Söz konusu arsa üzerinde bina yapılmasına dair izin, Emin Paşa'nm Abdü-laziz onaylı fermanı ile 18 Mart 1864'te verildi. Fakat bu sefer de binanın yapılması için lazım gelen paranın temini gerekiyordu.

Bu sırada trajik bir yangın olayları hızlandırdı. 5 Haziran 1870'te çıkan yangın, Taksim ve Beyoğlu'nun yarısının harap olmasına sebep oldu. Birkaç saat içinde yaklaşık 3.000 ev kül oldu. Hemen hemen 20.000 insan evsiz kaldı. 2.000'e yakın kişi de molozlar altında kalarak boğuldular.

İmam Sokağı'ndaki okul, taş yapı olmasına rağmen bu yangından nasibini aldı. Olay akşamı, her şeylerim kaybetmiş, üz-

gün, fakat cesaretlerini yitirmemiş papazlar Kadıköy'deki arazilerine doğru yola koyuldular. Okulun bugünkü yapısının yerinde, bu sırada arazi bekçisinin ve eşeğinin barındığı iki perişan barakadan başka bir şey yoktu. Birkaç ay sonra temin edilen para ile bugünkü binanın yapımına 16 Ağustos 1870'te başlanabildi. 75 günün sonunda l Kasım 1870'te okul derslere başlayabilecek hale getirilmişti. İlk müdür Hu-gon Jean-Pierre (Frere Hugonis) idi. İlk Türk yardımcı müdür (Enver Kemal Sezen) ise 1936'da göreve atandı.

1902'de okulun bünyesinde açılan Ticaret Enstitüsü ile, Maurice Pernot'nun Türkiye üzerine yazmış olduğu 1914 tarihli raporda da belirttiği gibi, Osmanlı İmparatorluğu eğitim merkezlerinin ilklerinden olan okul, öylesine itibar kazandı ki, Ticaret Nazırlığı'nın enstitünün program ve idari yapısını tamamen benimsemesiyle, İstanbul'da Yüksek Ticaret Enstitüsü'nün kurulmasına yol açtı. 1909'da İstanbul'daki Fransız Ticaret Odası'nın himayesine giren bu enstitü 2 yıllık eğitimi ile Saint Joseph müessesesine bağlı Ticaret Mekteb-i Âlisi Ulum-ı Fünun ve Elsine Tedrisi Mektebi olarak, o dönemde İstanbul'da mevcut olan Jeanne d'Arc Koleji'nin idaresine Eylül 1922'de geçene dek eğitim vermeye devam etti.

Dini tarafsızlığı bakımından da dikkat çeken okul, daha 1910'lu yıllarda Müslümanlar tarafından da itibar gören bir eğitim müessesesi oldu.

1912'de Balkan Savaşı'nda, Saint Joseph binasının bir kısmı, cepheden gelen yaralıların tedavisi amacıyla Kızılay tarafından kullanılmıştır. Kadıköy'ün ünlü doktoru Süreyya Paşa da burada bu dönemde görev yapmıştır.

1913'te okulda kurulan otomatik fırın 1940'a kadar okulda bulunanların günlük ekmek ihtiyacını karşılamıştır. Bir parça çikolata ile birlikte yenilen bu ekmeklerin anısına her yıl genellikle mayıs ayının son pazarında okulda toplanılarak geleneksel Petit Pain (Küçük Ekmek) günü kutlanmaktadır.

1970'te 100. kuruluş yılını kutlayan Saint Joseph Lisesi, 1907'de bugünkü şeklini almış olduğunu bildiğimiz geniş binası ve çevresindeki bahçe ve spor alanları ile, günümüz İstanbul'unda birçok okulda bulunmayan imkânlara sahiptir. 50'nin üzerinde basket potası ve çok sayıda voleybol sahası bulunan okul, öğrencilerine verdiği spor eğitimi sayesinde voleybolda ve basketbol-da çeşitli şampiyonluklar kazanmıştır.

Hâlâ eski disiplin düzenini koruyan ve çağdaş eğitim imkânlarını yakından takip eden Saint Joseph Lisesi, 1988'e kadar sadece erkek lisesi olarak eğitim faaliyetlerini sürdürmüş, 1988'den itibaren karma okul olmuştur. Saint Joseph'te eğitim halen kız-erkek karışık olarak ve 2 yıl hazırlık, 3 yıl orta ve 3 yıllık lise kısımları ile devam etmektedir. Tarih, coğrafya gibi sosyal konuların dışındaki her türlü fen ve Fransızcaya ilişkin edebiyat dersleri Fransızca olarak verilmekte, ayrıca İngilizce zorunlu ders olarak okutulmaktadır.

Saint Joseph Lisesi

Serhat Yüce, 1994

Merkezi sınav sistemi ile öğrenci alan okul yaklaşık 700 öğrenciyi bünyesinde bulundurmakta ve her sene yaklaşık 60 öğrenci mezun etmektedir.

Bibi. A. Giz, Bir Zamanlar Kadıköy, ist., 1988, s. 16, 17; I. P. Haydaroğlu, Osmanlı İmparatorluğunda Yabancı Okullar, Ankara, 1993, s. 107, 112-114; Palmares, ist., 1964.

MEHMET YENEN Mimari

Kagir temel üzerine ahşap yapım sisteminde ve iki katlı olan Saint Joseph binası Dr. Esat Işık Caddesi'ne paralel şimdiki merkez binanın yerinde, ancak daha küçük boyutlarda (yaklaşık 38x12 m) tasarlanmıştı. Binaya, 1872'de güney yönündeki kanatlar eklendi. Bina 1872-1895 arasında yıkılarak, 3 katlı ve kagir olarak yeniden inşa edildi. 1906 ve 1907'de kuzey yönündeki kanatların eklenmesiyle Saint Joseph Lisesi günümüzdeki şeklini aldı.

Bahçe girişi, Dr. Esat Işık Caddesi üzerinde, aksiyal-simetrik yerleştirilmiş iki katlı iki giriş binasının ortasında yer alır. Demir parmaklıklı kapıdan başlayarak ortasında Saint Joseph'in heykelinin bulunduğu meydana ve merkez binanın girişine ulaşan yol aksı, yüksek ağaçlar dizisiyle kuvvetlendirilmiştir. İki kollu merdivenle ulaşılan giriş bölümü, dört mermer kolona taşıtılan ve çatıda üçgen alınlıkla bitirilen bir çıkma ile vurgulanmıştır.

Kuzey yönünde 40x58 m, güney yönünde 24x38 m boyutlarında avluları saran ikişer kanat ile iki iç avlu oluşturan yapı "H" harfini andıran bir biçim kazanmıştır. Giriş aksına göre simetrik geometrisi ve cephe biçimlenişi ile güçlü bir kütle vermektedir. Bütününde 3 katlı olan yapının, kuzey kanatlarında çatı arası katları vardır. Ayrıca eğimden dolayı merkez bina ve doğu kanatlarında birer bodrum katı kazanılmıştır. Katlar arası bağlantıyı ana girişin karşısındaki merdiven ve merkez bina ile kuzey kanatlarının birleştiği köşelerdeki merdivenler sağlamaktadır. Merkez bina ve kuzey kanatlarında ortada yer alan koridor boyunca sıralanan mekânlar, dış cephelerde tasarlanmıştır. Güneybatı kanadının tamamı tiyatro ve kilise olarak düzenlenirken, güneydoğu kanadı iç avluya bakan mekânlardan oluşmaktadır.

Tamamen sıvalı cepheler, sade kat sil-meleriyle yatay yüzeylere ayrılmış ve fu-ruşlu saçaklarla bitirilmiştir. Kuzey kanatlarının iç avluya bakan cepheleri, aks-larındaki üçlü pencere düzenleri ve kütlesel estetik çıkmalarla vurgulanmıştır. Çıkma ve bina köşeleri pilastrlarla çerçevelenmiştir. Eşit aralıklı pencere sıraları yapı bütününde dikdörtgen biçimli iken, kuzey kanatlarının zemin ve birinci katlarında basık kemerli ve daha geniştir. Bahçede çeşitli büyüklüklerde binalar yer almaktadır. Merkez binanın güney kanatlan uzantısında, metal gergilerle takviye edilmiş ahşap konstrüksiyon örtü sistemi (polonceau makas sistemi) altında oluşturulan mekânlar, kantin, tuvalet, açık ve kapalı spor sahaları olarak düzenlenmiştir. Basit bir ray sistemi ile denize kadar bağlantısı sağlanan eski fırın binası günümüzde kullanım dışıdır. Eski şarap mahzeni, tavukhane ve ahır binaları güncel işlevlerle okula hizmete devam etmektedir. Bahçenin batısındaki eski bağ alanı, sosyal ve sportif faaliyetlerin yoğunlaşması amacıyla kurulan mezunlar derneğinin kullanımına verilmiştir. Önceden kimya ve fizik laboratuvar-ları olarak kullanılan, bahçenin kuzeydoğusundaki iki yapı ise bu laboratuvarların ana binaya taşınması sonrası dernek ve vakıf kullanımına tahsis edilmiştir. Ayrıca bahçenin kuzey ve doğusunda çamaşırhane, misafirhane, marangozhane ve depolar gibi küçük yapılar bulunmaktadır.

Bibi. E. P. Caporal, "1870-1995 Vers le Cent-Vingt-Cinquieme Anniversaire de Saint-Jo-seph", LeBonPoint, S. 2 (Nisan 1994), s. 9, S. 3 (Mayıs 1994), s. 7.

UZAY YERGÜN

SAINT MICHEL LİSESİ

Şişli Feriköy'de, Abide-i Hürriyet Caddesi ile Arpa Suyu Sokağı'nın kesiştiği yerde bulunan Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı Fransızca eğitim veren özel yabancı okul. Tam adı Saint Michel Fransız Lisesi'dir.

Saint Michel Lisesi'nin karışık bir tarihçeye sahip olması, üç okulun mirasçısı olmasından ileri gelmektedir. Bu okullardan ilki, günümüzdeki Saint Michel Lisesi'ne ismini veren, Beyoğlu Ağa Hamamı Sokağı'nda kurulmuş olan kolejdir. 19. yy bo-

L

SAEVT PEEKKE HANI

416

417

SAEVT PİERRE VE PAUL

G. Fossati'nin çizimiyle Saint Pierre ve Paul Kilisesi'nin kesiti. Cengiz Can fotoğraf arşivi

Saint Michel Lisesi

Brtan Uca, 1994/'TETTV"Arşivi

yunca Beyoğlu'nda yoğunlaşan elçiliklerde görev alan aileler ile Beyoğlu'na yerleşen azınlık ailelerin çocukları için, bu dönemde açılmış olan birçok ücretsiz ilkokul ve ruhani daire okullarından, daha düzeyli bir eğitim istemeleri sonucunda, "Institut deş Freres deş Ecoles Chretiennes" adlı dini bir teşekkülün üyesi olan Frere Jo-nathan Amedee tarafından ücretli, yemekli ve yatısız bir okul açmıştı. 1870'te kurulan bu okulun fermam olmamakla birlikte 18 Aralık 1913 tarihli Osmanlı-Fransız uzlaşmasına bağlı listede adı bulunduğundan varlığı bu sayede tanınmıştır. Okula, Başmelek Saint Michel'in himayesi altına konmuş olduğundan Saint Michel Lisesi adı verilmiş, 20 Eylül 1886'da kolej ismini almıştır.

1970-1971 öğretim yılına kadar erkek lisesi olarak hizmet vermiş olan okul, açıldığı yıl 33 öğrenciyle eğitime başlamıştı. 1911-1912 arasında 27'si Müslüman, toplam 252 olan öğrenci sayısı giderek artmış; 1914'te 350'yi bulmuştu. 1913-1914 öğretim yılında Saint Michel Koleji dokuz sınıflı bir okul olup ilk üç sınıf ilk kısmı; daha sonra gelen dört sınıf orta kısmı; son iki sınıf da ticaret kısmını oluşturmaktaydı. Kolej, I. Dünya Savaşı nedeniyle 1914'te kapanmıştı.

19- yy'da Katolik azınlığın çocuklarının eğitim problemlerine cevap olarak fre-re'lerin okul açma faaliyetleri kapsamında, istanbul'un yeni kurulmuş bir mahallesi olan Feriköy'de, Saint Jean Chrysostome' un adı verilen bir kolej daha açılmıştı. Saint Jean Chrysostome Koleji ilk ve orta kısımları bulunan bir ortaokuldu. Okutulan dersler Saint Michel Koleji'nin müfredatına yakındı. 1912'de 30'u Müslüman 180 öğrencisi olan okula müracaat oldukça yoğun olduğundan, 1912'de yeni bir bina yaptırılması düşünülmüş, fakat I. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla bu proje ertelenmişti. 1918'de Mütareke'den sonra yeniden açılan Saint Jean Chrysostome Koleji binası 1921'de yenilenmiş, daha büyük ve daha iyi donatılmış olarak inşa edilen okul, adını değiştirerek Sainte Jeanne

d'Arc olmuştu. Günümüzdeki Saint Michel Lisesi binası Feriköy'deki bu okulun bi-nasıdır.

1914'te kapanmış olan Beyoğlu Saint Michel Koleji 1918'de yeniden açılmış, 1926'da Türkiye ve Fransa hükümetlerinin vardıkları bir anlaşma sonucunda lise derecesinde bir okul olarak Türk hükümetince tanınmıştır. Saint Michel Lisesi Be-yoğlu'ndaki binasını bırakarak 1936'da Feriköy, Abide-i Hürriyet Caddesi no. 21'de-ki eski Sainte Jeanne d'Arc Fransız Okulu binasına nakledilmiştir.

Saint Michel Lisesi halen hazırlık sınıfları dışında 3 yıl ortaokul, 3 yıl lise olarak öğretim vermektedir. Türk dili ve Türkçe okutulan kültür dersleri dışındaki dersler Fransızcadır. Orta ikinci sınıftan itibaren ingilizce okutulmaya başlanan okula merkezi sınav sistemiyle öğrenci alınmaktadır. 1994-1995 öğretim yılında, orta kısımda 88 kız, 240 erkek, lise kısmında 105 kız, 249 erkek olmak üzere okulda toplam 682 öğrenci vardır.

Mimari

Bina, okul ve kilise bölümlerinden oluşan "L" plan tipindedir. Okul binasının her cephesinde, orta aks üzerinde yer alan birer girişi vardır. Bodrum ve teras katıyla birlikte beş katlı olan binada bodrum katında laboratuvarlar ile yemekhane, teras katında audio-visuel, bilgisayar odaları ve kütüphane, diğer üç katta ise yönetim büroları ve derslikler bulunur. Her katta ana giriş aksına dik konumda yer alan, derslikler ve büroların açıldığı geniş bir koridor bulunmaktadır.

"L" planlı binanın kısa kolu iki katlı olup birinci kat tiyatro salonu, ikinci kat ise Sainte Jeanne d'Arc Kilisesi'dir. Kiliseye giriş okul binası içinden sağlanmakta, alt katın girişleri ise arka bahçeye açılmaktadır. Günümüzde konferans ve sınav salonu olarak kullanılan kilise, beşik tonozla örtülü tek nefli bir yapıdır. Üst örtünün duvar yüzeyi ile birleştiği yerde mekânı testere dişi ve yumurta frizi bordürleri çevreler. Kuzey ve güney duvarları iki kademeli beş pilastrla bölümlere ayrılmış, bu

bölümlerdeki üçer pencerede Jeanne d'Arc'm hayatından önemli sahneler ile okula bir dönem ismini vermiş olan Saint Jean Chrysostome'un tasviri yer almaktadır. G. P. Dagrant imzalı vitraylar 1921 tarihini taşımaktadır. Bu pencereler, melek kabartmalı bitkisel alçı süslemelerden oluşan yuvarlak kemerlerin içinde yer alırlar. Girişin üzerinde bulunan galeri bölümü, benzer alçı süslemelere sahip, iki yandaki birer yuvarlak pencereden ışık almaktadır. Binanın cephelerini, dördüncü kat seviyesinde konsollara oturan geniş bir korniş dolaşmaktadır. Okul binasının ön cephesi, kat aralarını belirten kabartmalarla süslü altı pilastrla bölümlere ayrılmış, her katta kabartma dekorasyona sahip dikdörtgen söveli altışar pencere açılmıştır. Ana giriş kapısı üzerinde, her katta birer balkon yer almaktadır. Kuzey ve güney cephelerinin her katında üçer pencere bulunmakta, ön cephedeki pencere dekorasyonu bu cephelerde de görülmektedir. Ön bahçede Jeanne d'Arc heykelleri, arka bahçede ise çok amaçlı iki açık spor sahası mevcuttur.

Bibi. S. Çelikhan, Şehir ve Bölge Planlaması Yönünden istanbul İlk ve Ona Dereceli Okulları, İst., 1986, s. 326; N. Polvan, Türkiye'de Yabancı Öğretim, İst., 1952, s. 200-206.

YASEMİN SUNER

SAİNT PİERRE HANI

Galata'da Bankalar Caddesi'ne (Voyvoda Caddesi) paralel olarak uzanan Eski Banka Sokağı üzerinde ve Saint Pierre ve Paul Ki-lisesi'nin(->) yakınında bulunmaktadır.

Saint Pierre Hanı, ünlü Fransız şair Andre Chenier'in doğduğu yer olarak bilinir.

Fransızca olarak yayımlanan Stambo-ul adlı gazetenin sahibi ve başyazarı Re-gis Delbeuf, mimar A. Vallaury'ye(->) hazırlattığı bir mermer levhayı, ünlü şairin doğduğu yer olduğuna inandığı için Saint Pierre Hanı'nın ön cephesindeki duvara monte ettirmiştir. Günümüzde aynı yerde duran bu mermer levha üzerinde "Andre Chenier 30 Ekim 1762'de bu evde doğmuştur" ibaresi yer almaktadır. Ancak, Saint Pierre Ham, Andre Chenier'nin doğduğu yer olarak bilinmesine rağmen aslında bu doğru değildir. Saint Pierre ve Paul Kilisesi'nde bulunan ve Rahip Vincen-zo Salvi tarafından kaleme alınan kayıtlardan açıkça anlaşıldığı gibi, bugün Saint Pierre Hanı olarak anılan kagir yapılar, 1771-1775 arasında, yani Andre Chenier'nin doğumundan 9-13 yıl sonra yapılmıştır. Ayrıca, bu inşaatları yaptıran Fransa Elçisi Comte de Saint Priest'in 1768-1784 arasında istanbul'da görev yapmış olması da bu tezi doğrulamaktadır.

Andre Chenier'nin doğduğu ev, büyük bir ihtimalle bugünkü Saint Pierre Hanı'nın yerinde bulunan ve Fransız Ticaret Temsilciliği olarak kullanılan ahşap binalardan biriydi. Bu binalar ise 8 Şubat 1771'de Galata'da çıkan büyük bir yangında yanmıştır.

Hanı oluşturan yapılardan hepsi kesme taştan kagir olarak inşa edilmiştir. Bu yapılardan Eski Banka Sokağı ile Galata Ku-

Saint Pierre Hanı

Uzay Yergün

leşi Sokağı'mn kesiştiği yerde bulunanı 1772'de yapılmıştır. Buna bitişik olan binalardan banka ve lojman olanı 1771'de, tüccarlara mahsus depo olan iki bina ile Voyvoda Caddesi'ne dönen köşedeki yapı da 1775'te inşa edilmiştir.

iki katlı olarak inşa edilmiş olan hanın zemini taş, merdivenleri mermer, merdiven korkulukları ise demirdendir.

Hanın ikinci katı üzerine 1863'ten sonra ilave edilen üçüncü katın duvarı tuğla örgülü olup, üzeri sıvalıdır. Bu kata iniş çıkışı sağlayan merdivenler ise ahşaptandır.

Uzun yıllar Fransız tüccarlarına ve onların bankacılık işlerine merkezlik yapan Saint Pierre Hanı, 1863'te Osmanlı Ban-kası'mn kuruluş yeri olmuştur. Bu nedenle, binanın cephesinde bazı değişiklikler yapılmış, içerideki bazı duvarları kaldırılmış, bazı pencere ve kapılar örülerek yenileri açılmıştır, ikinci katın üzerine ilave edilen kat da bu dönemde yapılmıştır. Osmanlı Bankası'nın hanı terk etmesinden sonra buradaki mekânlar, büro olarak kullanılmıştır.

İki asrı aşkın bir geçmişe sahip olan yapı I. Dünya Savaşı sonrasında önemini kaybeden bu çevrede yalnızlığa terk edilmiştir.

Uzun zamandan beri tarihi değeriyle hiç de bağdaşmayan birtakım atölye ve imalathanelere ev sahipliği yapan Saint Pierre Hanı, bugün çok harap bir durumdadır.

Hanın, Eski Banka Sokağı'na bakan ön cephesindeki iki yuvarlak pencere büyük ihtimalle orijinal olup, üzerindeki demir parmaklıklar ilgi çekicidir. Ayrıca, hanın ön cephe duvarını süsleyen armalar (ikisi Comte de Saint Priest'e ait asalet arması, biri de Fransa kralına ait devlet arması) halen orijinal halini korumaktadır.

Hanın arkasında Saint Pierre ve Paul Kilisesi ile Saint Pierre Okulu vardır.