Hukukun temel kavramlari

9.1.3.1. Ceza Hukukunun ve Suç Siyasetinin Temel İlkeleri 
Hukuk Devleti İlkesi 
Günümüzde  egemen  olan  ilkeye  göre,  anayasamızda  da  böyledir,  devlet  tüm 
işlemlerinde, eylemlerinde hukuka uygun davranmak zorundadır. 
Türk Ceza Kanununa göre “Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza 
verilemez, güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan, güvenlik tedbirlerinden 
başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunamaz.” Bu düzenlemeden de anlaşıldığı gibi eğer 
bir fiil yasada suç olarak düzenlenmemişse o fiil suç değildir. Yargıç da yasada suç olarak kabul 
edilen fiil için yasada yazılı cezadan başkasını veremez. 
Fiilin işlenmesinden önce bir yasa bulunuyorsa o fiil için bir suç ve ceza olmaz. Suç ve 
cezanın yasada yer alması, zaman itibariyle fiilden önce bulunmalıdır. Bu ilke, suçta ve cezada 
yasallık ilkesi olarak adlandırılır (Hakeri 2015: 32-33). 
Yasallık İlkesinin Sonuçları (Hakeri 2015: 34-39): 
-Suç tespit eden ceza kuralları açık biçimde belirlenmelidir: Buna belirlilik ilkesi denir. 
-Ceza  hukukunda  örf  ve  âdet  hukuku,  doğrudan  doğruya  bir  kaynak  olarak  kabul 
edilmez. 
-İdarenin  düzenleyici  işlemleriyle  (cumhurbaşkanlığı  kararnamesi,  yönetmelik, 
genelge) suç ve ceza konamaz.  
-Yine  kıyas  yoluyla  suç  oluşturulamaz.  Bu  husus  yasada  şu  şekilde  açıkça  ortaya 
konmuştur: “Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç 
ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz.” (TCK, m. 2/3).  
Kıyas Yasağı 
Yasadaki  düzenlemeden  de  açıkça  anlaşıldığı  gibi  kıyas  yoluyla  yeni  suçlar 
oluşturulamaz.  Kıyas  yasağı  cezalarda  olduğu  güvenlik  tedbirlerinde  de  geçerlidir  (Hakeri 
2015: 38). 
Geçmişe Yürüme Yasağı 
Ceza  yasaları  geçmişe etkili  olarak kabul  edilemez ve uygulanamaz. Bunun istisnası, 
failin  yararına  olan  yasanın  geçmişe  yönelik  biçimde  uygulanmasıdır.  Cezaların  geçmişe 
yürümeyeceği  kuralı,  failin  cezasını  artıran  yasa  değişiklikleri  için  de  geçerlidir.  Geçmişe 
yürüme  yasağı,  maddi  ceza  hukuku  alanında  geçerlidir.  Ceza  muhakemesi  (yargılaması) 
hukukunda derhal  uygulama ilkesi  geçerli olduğundan  yargılama hukuku kuralları  yürürlüğe 
girdiği andan itibaren daha önce işlenmiş suçlar için de uygulanır (Hakeri 2015: 39). 
Ölçülülük İlkesi 

---

216 
 
Bu ilkeye göre, ceza, fiilin ağırlığına göre verilmelidir. Diğer bir anlatımla ağır zarara 
yol açan fiile ağır ceza, hafif zarara yol açan fiile hafif ceza verilmelidir. Örneğin bir ekmek 
çalan kişiye verilen cezayla, bir otomobil çalan kişiye aynı ceza verilmemelidir. Keza bir kişiyi 
yaralayanla öldüren kişiye aynı ceza verilmez.  
İnsanilik İlkesi 
Bu  ilke,  anayasamızda  şu  şekilde  düzenlenmiştir  “Kimse,  insan  haysiyetiyle 
bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamaz.” 
Yasa Önünde Eşitlik İlkesi 
Türk Ceza Kanununa göre, “Ceza Kanunun uygulanmasında kişiler arasında ırk, dil, in, 
mezhep,  renk,  cinsiyet,  siyasal  veya  başka  fikir  yahut  düşünceleri,  felsefi  inanç,  milli  veya 
sosyal köken, doğum, ekonomik ve başka toplumsal konumları yönünden ayrım yapılamaz ve 
hiç bir kimseye ayrıcalık tanınamaz.” (m.3/2). 
Kusur İlkesi 
Bu ilke, failin ancak fiili ona yüklenebilecekse cezalandırmasını ifade eder. Fail ancak 
kusurluysa sorumlu tutulabilir, cezalandırılabilir. Kişinin taksir düzeyinde dahi kusuru yoksa 
cezalandırılamaz. 
Ceza Sorumluluğunun Kişiselliği İlkesi 
“Ceza  sorumluluğu  şahsidir.”  (Anayasa,  m.38).  “Ceza  sorumluluğu  şahsidir.  Kimse 
başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.” (TCK, 20/1). 
Bu  ilkenin  diğer  bir  sonucu  şu  şekilde  düzenlenmiştir  “Tüzel  kişiler  hakkında  ceza 
yaptırımı  uygulanamaz.  Ancak,  suç  dolayısıyla  kanunda  öngörülen  güvenlik  tedbiri 
niteliğindeki yaptırımlar saklıdır.” (TCK, 20/2).