Hukukun temel kavramlari

12.2.1. Vatandaşlık Hukuku 
Vatandaşlık hukuku, bir kişiyi veya bir şeyi bir devlete bağlayan hukuksal ve siyasal 
bağa tabiiyet, denir. Devlete tabiiyet bağıyla bağlı olan kişiler, gerçek ve tüzel kişilerdir. Aynı 
bağla bağlı olan şeyler ise gemi ve uçaklardır. Gerçek kişiler açısından bu bağa vatandaşlık bağı 
denir. Vatandaşlık hukukunda başlıca şu konular incelenir: Türk vatandaşlığının kazanılması, 
vatandaşlığın kaybı, vatandaşlığın ispatı vb. 
Vatandaşlık,  bir  kişiyi  bir  devlete  bağlayan  hukuksal  bağıdır.  Bu  hukuksal  bağın 
koşulları, egemenlik hakkına dayanılarak devlet tarafından belirlenir. Türkiye Cumhuriyeti de 
bu  yetkisine  dayanarak  kimlerin  vatandaş  kabul  edileceğini  belirlemiştir.  Anayasanın  66. 
maddesine göre: 

---

300 
 
-Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk’tür.  
-Vatandaşlık,  yasanın  gösterdiği  koşullarla  kazanılır  ve  ancak  yasada  belirtilen 
durumlarda kaybedilir.  
-Hiçbir  Türk,  vatana  bağlılıkla  bağdaşmayan  bir  eylemde  bulunmadığı  takdirde 
vatandaşlıktan çıkarılamaz.  
-Vatandaşlıktan çıkarmayla ilgili karar ve işlemlere karşı yargı yolu kapatılamaz. 
Anayasa,  bu  düzenlemesiyle  aynı  zamanda  vatandaşlığa  verdiği  önemi  ortaya 
koymuştur. Çünkü düzenlemede, vatandaşlıktan çıkarmayı çok sınırlamış ve sınırlarını kesin 
bir biçimde belirtmiş. Yine, anayasada idarenin tüm işlemlerinin yargı denetimine tabi olduğu 
diğer  bir  maddede  belirtilmişken,  burada  ayrıca  vatandaşlıktan  çıkama  kararlarının  yargı 
denetimine kapatılamayacağını belirtmiştir. 
Vatandaşlık yalnızca insanlar için söz konusudur. Dolayısıyla şirket, dernek, gemi gibi 
varlıkların  bir  ülkeyle  olan  bağlılığı  vatandaşlık  kavramıyla  değil  tabiiyet  kavramıyla  ifade 
edilir (Sümer 2018: 111). 
Türk Vatandaşlığının Kazanılması 
Türk Vatandaşlık Kanuna göre vatandaşlık doğumla ve sonradan olmak üzere iki yolla 
kazanılır. 
Doğumla Kazanılan Vatandaşlık.  
Doğumla  kazanılan  vatandaşlık,  soy  bağı  ya  doğum  yeri  esasına  göre  kendiliğinden 
kazanılan vatandaşlıktır (Türk Vatandaşlığı Kanunu/TVK, m. 6). 
Soybağı Esasına Dayanılarak Vatandaşlığın Kazanılması 
-Türkiye içinde veya dışında Türk ana veya babadan evlilik birliği içinde doğan çocuk, 
Türk vatandaşıdır (TVK, m. 7/1). 
-Türk  vatandaşı  ana  ve  yabancı  babadan  evlilik  birliği  dışında  doğan  çocuk,  Türk 
vatandaşıdır (TVK, m. 7/2). 
- Türk vatandaşı baba ve yabancı anadan evlilik birliği dışında doğan çocuk ise soy bağı 
kurulmasını sağlayan usul ve esasların yerine getirilmesi halinde Türk vatandaşlığını kazanır 
(TVK, m. 7/3). 
Doğum Yeri Esasına Dayanılarak Vatandaşlığın Kazanılması 
-Türkiye'de doğan ve yabancı ana ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkenin 
vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumdan itibaren Türk vatandaşıdır (TVK, m. 8/1).  
-Türkiye'de bulunmuş çocuk aksi sabit olmadıkça Türkiye'de doğmuş sayılır (TVK, m. 
8/2). 

---

301 
 
Sonradan Kazanılan Vatandaşlık 
Sonradan kazanılan vatandaşlık, yetkili makam kararı veya evlat edinilme ya da seçme 
hakkının kullanılması yoluyla olur (TVK, m. 9/1).  
Yetkili Makam Kararıyla Türk Vatandaşlığının Kazanılması  
-Türk  vatandaşlığını  kazanmak  isteyen  bir  yabancı,  bu  yasada  belirtilen  koşulları 
taşıması durumunda yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığını kazanabilir. Ancak, aranan 
koşulları taşımak vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz (TVK, m. 10/1). 
Yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığının kazanılması şu yollarla gerçekleşir: 
-Genel yoldan vatandaşlığın kazanılması (TVK, m. 11). 
-İstisnai yoldan vatandaşlığın kazanılması (TVK, m. 12). 
-Vatandaşlığın tekrar kazanılması (TVK, m. 13, 14). 
-Türk vatandaşıyla evlenmek suretiyle vatandaşlığın kazanılması (TVK, m. 16). 
Yukarıdaki  durumlardan  birine  sahip  olan  isterse  Türk  vatandaşlığını  kazanmak  için 
idareye başvurabilir. Bu kişileri vatandaşlığa kabul edip etmemek idarenin takdirine kalmıştır. 
Ancak idare bu başvuruyu reddettiğinde ilgili kişi idarenin ret işleminin iptali için idari yargıda 
dava açabilir. Çünkü idarenin ret işlemi yargı denetimine tabi bir işlemdir.