Hukukun temel kavramlari

12.4.Medeni Usul Hukuku 
Medeni usul hukukunun kaynağı, 12.01.2011 tarihinde kabul edilen 6100 sayılı Hukuk 
Muhakemeleri  Kanunudur.  Medeni  usul  hukuku,  kişilerin,  özel  nitelikli  iş  ilişkilerine  ait 
hukuksal düzenlemeler çerçevesinde, aralarında çıkan uyuşmazlıkların çözülmesini ve hakların 
tanınmasını  sağlamak  üzere,  başvurdukları  yargı  yerlerinde  uyulması  gerekli  usulleri 
düzenleyen  hukuk  dalıdır.  Aralarında  hukuksal  uyuşmazlık  bulunan  kişilerin  (bunlara  taraf 
denir), bu uyuşmazlığın çözümünü sağlamak amacıyla açacakları hukuk davasını, hangi tarafın 
(davacı),  kime  karşı  (davalı),  nerede  (yetkili  mahkeme)  ve  hangi  mahkemede  (görevli 
mahkeme)  açacağını,  ilgili  mahkemenin  yargılama  işlevini  yerine  getirirken  uyacağı 
yöntemleri, medeni hukuk kuralları belirler.  
Kişilerin  aralarındaki  uyuşmazlıklar  nedeniyle  ileri  sürecekleri  iddialar,  bir  yargı 
faaliyeti  sonucunda  karara  bağlanır.  Yargılama  süreci,  iddiaların  bir  dava  biçiminde 
mahkemeler önüne götürülmesini, davalarda iddia ve savunmanın izleyecekleri sırayı, delillerin 
ikamesini ve yargısal kararların verilmesini içerir. 
Medeni usul hukuku, konusu bakımından çekişmeli yargı ve çekişmesiz yargı olarak 
ikiye ayrılır. Çekişmeli yargı, taraflar arasında bir öznel hakka dayanan uyuşmazlığın varlığı 
durumunda,  tarafların  talepleri  hakkında  karar  verilmesi  için  açılan  davaları  karara  bağlar. 
Çekişmeli yargıda, mutlaka hak sahibiyle yükümlü arasında bir çekişme, bir tartışma vardır. 
Dava da bu, bu tartışmanın sonuçlandırılması amacına yöneliktir. Örneğin boşanma, taşınmazın 
boşaltılması gibi. 
Çekişmesiz yargıda ise karşılıklı iki taraf ve herhangi bir uyuşmazlık bulunmamaktadır. 
Bu  nedenle  çekişmesiz  yargıda  bir  davadan  değil  bir  yargılama  faaliyetinden  söz  edilir.  Bu 
yargıya,  yasanın  aradığı  evlenme  yaşını  tamamlamamış  bir  kişi  hakkında  evlenme  izni 
verilmesi,  yargısal  erginlik,  gaiplik  kararına  ilişkin  yargılamalar  örnek  olarak  gösterilebilir 
(Bozkurt 2012: 156-157). 
Usul hukukundan söz ederken iki önemli kavram çok önemlidir. Bunlardan biri görev 
diğeri ise yetkidir.  
Görev,  bir  davanın  niteliğine  göre  hangi  mahkemede  açılabileceğini  ifade  eden 
kavramdır.  Bu  anlamda  özel  hukuk  ilişkisinden  doğan  bir  uyuşmazlığa  sulh  hukuk 
mahkemesinin mi yoksa asliye hukuk mahkemesinin mi bakacağına görev kuralları gereğince 
karar verilir. Görev kuralları, kamu düzenine ilişkindir ve mahkemeler tarafından yargılamanın 
her aşamasında, tarafların istemi üzerine veya resen göz önünde tutulur. 
Yetki ise bir davanın hangi yerdeki mahkemede açılacağına ilişkin usul kurallarıdır. Bu 
kurallar, coğrafi alan bakımından hangi yer mahkemesinin davaya bakmakla yetkili olduğunu 

---

309 
 
belirler.  Yetki  kuralları,  genellikle  kamu  düzenine  ilişkin  değildir.  Bu  nedenle  bir  itiraz 
durumunda inceleme konusu olur (Bozkurt 2012: 158).