Hukukun temel kavramlari

13.1.2. İptal Davası/Soyut Norm Denetimi 
Soyut  norm  denetimi  veya  iptal  davası  yoluyla  denetim,  anayasada  belirtilen  kimi 
organların ve kişilerin bir yasa, cumhurbaşkanlığı kararnamesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi 
İçtüzüğü  aleyhinde  doğrudan  doğruya  Anayasa  Mahkemesinde,  esas  ve  şekil  iptal  davası 
açmalarıyla gerçekleşen bir denetim türüdür. Bu durumda, hukuk kuralının uygulandığı somut 
bir dava söz konusu değildir. Anayasaya aykırılık iddiası ve denetimi herhangi bir davayla ilgili 
olmaksızın  soyut  olarak  gerçekleştiğinden  bu  denetim  yoluna  soyut  norm  denetimi 
denmektedir. Bu dava türünde anayasada belirtilen hukuk kurallarının şekil ve esas bakımından 
anayasaya aykırılığı iddia edilir.  İptal davası açma yetkisi cumhurbaşkanına, Türkiye Büyük 
Millet Meclisinde en fazla üyeye sahip iki siyasal parti grubuna ve üye tamsayısının en az beşte 
biri tutarındaki üyelere aittir. Dava açma süresi altmış gündür (Anayasa, m. 150-151). Altmış 
günlük  süre,  hak  düşümü  süresidir.  Süre,  iptali  istenen  hukuk  kuralının  Resmi  Gazete’de 
yayımlanmasında itibaren başlar (Gözler 2010: 426-427).  
Olağanüstü hallerde ve savaş hallerinde çıkarılan  cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin 
biçim ve esas yönünden anayasaya aykırılığı iddiasıyla, Anayasa Mahkemesinde dava açılamaz 
Bir  de  yalnızca  şekil  bozukluğuna  aykırılık  iddiasıyla  normun  iptali  istenebilir.  Bu 
davayı açmaya cumhurbaşkanı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin beşte biri yetkilidir. 
Şekil  bozukluğuna  dayılı  iptal  davası  sadece  yasalara  ve  anayasa  değişikliklerine  karşı 
açılabilir.  Anayasada  bu  durum  şu  şekilde  ifade  edilmiştir:  “Kanunların  şekil  bakımından 
denetlenmesi,  son  oylamanın,  öngörülen  çoğunlukla  yapılıp  yapılmadığı;  Anayasa 
değişikliklerinde  ise,  teklif  ve  oylama  çoğunluğuna  ve  ivedilikle  görüşülemeyeceği  şartına 
uyulup uyulmadığı hususları ile sınırlıdır.” Bu davanın süresi ilgili mevzuatın Resmi Gazete’de 
yayımlanmasından itibaren on gündür (Anayasa, m. 148).