Hukukun temel kavramlari

3.2.1.3. Hukuki Unsur/Devlet Desteği 
Bu unsur, devletin onayı olarak ifade edilebilir. Daha önce de ifade edildiği gibi, tüm 
örf âdet kuralları hukuk kuralı değildir. Bir geleneğin hukuk kuralı durumuna gelmesi için onun 
uyulması zorunlu bir kural niteliğinde olması gerekir. Bu nitelik iki şekilde gerçekleşir: 
İlk  yolda,  devletin  yetkili  organları  yasa  yaparak  bir  alanı  düzenlerken,  kanun 
hükümlerinin  yetmediği  veya  kapsamadığı  konularda  ve  sorunlarda  örf  ve  âdetin  geçerli 
olacağına gönderme yapar. Bu durumda, o konu veya soruna ilişkin örf âdet, hukuksallaşmış 
yani örf âdet hukuku haline gelmiş olur. Bunun en bilinen örneği Türk Medeni Kanununun 1. 
maddesidir. Bu maddeye göre yargıç, önüne gelen sorunu çözmek için yasada bir düzenleme 
bulamazsa örf ve âdete bakacak ve burada bir kural bulursa bunu uygulayacaktır. 
İkinci  yol, belli bir konudaki düzenleme içinde yer alan bir kanun hükmünde, örf ve 
âdete  doğrudan  bir  yollama  yapılmasıdır.  Örneğin  Türk  Borçlar  Kanununa  göre,  satım 
sözleşmesinde satılan şeyin tartılması ve ölçülmesi, masraflarının alıcıya mı yoksa satıcıya mı 
düşeceği, sözleşmeyle kararlaştırılmamışsa bu konudaki mevcut örf ve âdet uygulanacaktır. 
Yarıcılık sistemi örf ve âdet hukukuna iyi bir örnektir. Buna göre, tarla sahibi tarlasını 
kiraya verirken ürünün bir kısmının kendisine kira karşılığı olarak ödenmesini kararlaştırmışsa, 
ürünün  yarısı  verilir. Ancak Marmara ve Ege bölgesinde zeytin tarımında, ağaçların  bakımı 
kiracıya ait olmak üzere zeytinlik sahibine ürünün üçte biri verilir (Bilgili/Demirkapı 2017: 75). 
Örf Ve Âdet Kuralları Çeşitli Ölçütlere Göre Sınıflandırılabilir (Sümer 2018: 71): 
Ulusal/yerel  veya  bölgesel  örf  ve  âdet:  Ülkenin  her  yerinde  uygulanan  örf  ve  âdet 
kuralları genel; ülkenin bazı bölgelerinde uygulanan örf ve âdet kurallarıysa yerel veya bölgesel 
niteliktedir. Örneğin tarım arazilerinde uygulanan yarıcılık ülke genelinde geçerli geçerli örf 
âdet  kuralıdır.  Türk  Borçlar  Kanununda  yerel  örf  ve  âdet  kurallarına  gönderme  yapılmıştır 
(TBK, m. 376-377).  
Genel/özel örf ve âdet: Tüm meslek alanlarında uygulanan örf ve âdet kuralları genel; 
bir veya bazı mesleklerde uygulanan örf ve âdet kuralı niteliktedir. Örneğin hayvancılığa ilişkin 
bir örf ve âdet kuralı özel örf ve âdet kuralı olarak kabul edilebilir. Buna karşılık işyerinde ara 
dinlenmesi uygulamasına ilişkin örf ve âdet kuralının genel nitelikte olduğu kabul edilebilir. 
Türk Borçlar Kanununda hayvan kirasına ilişkin örf ve âdet özel nitelikte örf ve âdet kuralıdır. 
Ticari/adi örf ve âdet: Ticaretle ilgili olan örf ve âdet kuralları ticari nitelikte; bunun 
dışında kalanlarsa adi nitelikte örf ve âdet kurallarıdır. Fatura veya ticari belgelere ilişkin bir 
örf ve âdet kuralıysa adi nitelikte örf ve âdet kuralına örnek oluşturur. Ticaret Kanununa göre 
“Mahkeme, hakkında ticari bir hüküm bulunmayan ticari işlerde, ticari örf ve âdete, bu da yoksa 
genel  hükümlere  göre  karar  verir.”  (TTK,  m.  1).  Buradan  da  anlaşıldığı  gibi,  ticari  hüküm 
bulunmayan durumlarda ticari örf ve âdet genel hükümlerden önce uygulanır. 

---

61 
 
Hukukun genel ilkeleri de hukukun yazısız kaynakları arasında kabul edilir. Bu ilkeler, 
tüm  dünyada  geçerlidir  ve  ortak  aklın  ürünüdür.  Bunlara,  adalet,  hakkaniyet,  nesafet  örmek 
olarak verilebilir.