Hukukun temel kavramlari
Tüzel Kişilerin Ehliyetleri
Yüklə 1,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 5.4. Tüzel Kişilerin Ehliyetleri
Hak Ehliyeti Gerçek kişiler gibi tüzel kişilerin de hak ehliyeti bulunmaktadır. Bununla birlikte cins, yaş, hısımlık gibi yaratılış gereği yalnızca insanlara özgü medeni haklar tüzel kişiler için söz konusu olamaz (TMK, m. 187). Diğer yandan yalnızca tüzel kişilere özgü medeni haklar da vardır. Örneğin üyelerinden aidat isteme, üyelikten çıkarma hakkı gibi. Tüzel kişilerin de gerçek kişiler gibi kişilik hakları vardır. Böylece manevi tümlüklerine, adlarına, sırlarına ve iktisadi tümlüklerine karşı haksız saldırılarda bulunulduğunda TMK’de belirtilmiş olan davaları açabilirler. Fiil Ehliyeti Gerçek kişiler için aranan fiil ehliyetinin koşulları (ergin olmak, ayırt etme gücüne sahip olmak, kısıtlı olmamak), tüzel kişiler için geçerli değildir. Tüzel kişiler fiil ehliyetini yasaya ve kuruluş belgelerine göre gerekli organlara sahip oldukları andan itibaren kazanırlar (TMK, m. 49). Gerçek kişiler fiil ehliyetlerini kendi beyin, ağız ve elleriyle kullanırlar. Tüzel kişiler fizyolojik varlıklar olmadıklarından onların fiil ehliyetini kullanabilmeleri, bazı organlara sahip olmalarına bağlıdır. Bu organlar tüzel kişinin beyni, ağzı ve eli mesabesindedir. Tüzel kişilerin iradesi, bu organlarda oluşur ve üçüncü kişilere onlar aracılığıyla açıklanır. Yoksa organlar tüzel kişinin temsilcisi değildir. Tüzel kişilerin zorunlu ve iradi olmak üzere iki türlü organı bulunur (Akıntürk 2015: 187-188). Zorunlu organlar, bir tüzel kişinin yasanın amir hükmü dolayısıyla mutlaka sahip olması gereken organlardır. Örneğin derneklerde, genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu zorunlu organlardır (TMK, m. 72; Dernekler Kanunu, m. 4). Zorunlu organlardan birinin bulunmaması durumunda o tüzel kişinin (örneğin derneğin) varlığından söz edilemez. Vakıfların tek zorunlu organı vardır o da yönetim kuruludur (TMK, m. 101/3). Tüzel kişilerde isteğe bağlı organlara da yer verilebilir. Bunlara iradi organ denir. İradi organlar, bir tüzel kişinin yasa gereği mutlaka sahip olması gerekmeyen ancak amacına ulaşabilmesi için gerekli görerek bünyesinde yer verdiği organlardır. Örneğin derneklerde haysiyet divanı, istişare kurulu gibi iradi organlara yer verildiği görülmektedir. Tüzel kişiler de gerçek kişiler gibi hukuksal işlem ehliyetine, haksız fiillerden sorumlu olma ehliyetine ve dava ehliyetine sahiptirler (Akıntürk 2015: 188). Dava ehliyetinin bir sonucu 117 olarak tüzel kişiler dava açabilirler dolayısıyla davacı olabilirler, kendilerine karşı dava açılabilir dolayısıyla davalı olabilirler. |