Hukukun temel kavramlari

9.1.3.4. İsnat (Kusur) Yeteneğini Etkileyen Unsurlar 
-Yaş, 

---

221 
 
-Geçici nedenler, 
-Akıl hastalığı, 
-Sağırlık ve dilsizlik. 
Bunlardan bir kısmı isnat yeteneğini tamamen ortadan kaldırırken diğer bir kısmı ise 
isnat yeteneğini azaltır. 
Yaşın Kusur Yeteneğine Etkisi 
Doğumdan itibaren sürekli biyolojik ve psikolojik gelişme içinde olan insan, belli bir 
yaştan sonra ancak toplumu ve değer  yargılarını öğrenerek doğruyu  yanlıştan, iyiyi kötüden 
ayırt edebilir (Soyaslan 2016: 396). Dolayısıyla yaş küçüklüğünün isnat yeteneğini azaltıcı veya 
kaldırıcı  etkisi  bulunmaktadır.  Yasalarımız,  yaşın  isnat  yeteneğine  etkisini  üç  döneme 
ayırmıştır. Bu yaş dönemlerine göre, failin isteme ve anlama yeteneğini dikkate alarak tümüyle 
güvenlik  tedbiri  veya  güvenlik  tedbiri  artı  ceza  ya  da  yalnızca  ceza  yaptırımı  öngörmüştür. 
Yasalarımızın  yaptığı  ayrım şu şekildedir: on iki  yaşına kadar olanlar, on iki ile on beş  yaş 
arasında olanlar, on beş yaşını bitirmiş ancak on sekiz yaşını bitirmemiş olanlar (Soyaslan 2016: 
397). 
Fiili İşlediği Zaman 12 Yaşını Bitirmemiş Olan Küçükler 
“Fiili  işlediği  sırada  on  iki  yaşını  doldurmamış  olan  çocukların  ceza  sorumluluğu 
yoktur.  Bu  kişiler  hakkında  ceza  kovuşturması  yapılamaz;  ancak  çocuklara  özgü  güvenlik 
tedbirleri uygulanabilir.” (TCK, m. 31/1). 
Bu  düzenleme,  doğumdan  on  iki  yaşın  tamamlanmasına  kadar  çocukların  isnat 
yeteneğine  sahip  olmadıklarını  baştan  kabul  etmiştir.  Bundan  dolayı  bu  yaş  grubundaki 
çocukların anlama ve isteme yeteneğine sahip olduklarını araştırmanın anlamı ve gereği yoktur 
(Hakeri 2015: 265). 
Fiili İşlediği Zaman 13-15 Yaş Arasında Olan Küçükler 
“Fiili  işlediği  sırada  on  iki  yaşını  doldurmuş  olup  da  on  beş  yaşını  doldurmamış 
olanların  işlediği  fiilin  hukuki  anlam  ve  sonuçlarını  algılayamaması  veya  davranışlarını 
yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişmemiş olması halinde ceza sorumluluğu yoktur. Ancak 
bu kişiler hakkında çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur.” (TCK, m. 31/2). 
Bu yaş grubunda bulunan çocuklarda isnat yeteneğinin bulunup bulunmaması, küçükte 
algılama  ve  davranışlarını  yönlendirme  yeteneğinin  varlığına  ya  da  yokluğuna  bağlı 
bulunmaktadır.  Algılama  ve  davranışlarını  yönlendirme  yeteneği  yoksa  isnat  yeteneği  de 
yoktur. Dolayısıyla böyle bir çocuğun on iki yaşından küçük olan çocuktan farkı yoktur. Buna 
bağlı olarak da cezalandırılamaz ancak tedbir sorumluluğu söz konusu olur (Hakeri 2015: 267). 
Buna  karşılık  on  iki-on  beş  yaş  arasındaki  çocuğun  davranışlarını  algılama  ve 
yönlendirme yeteneği varsa, yasa isnat yeteneğinin bulunduğunu kabul etmekte ancak bunun 

---

222 
 
pek  dar  bir  ölçüde  bulunduğunu  düşünerek  cezada  indirim  yapılaması  gerektiğini 
emretmektedir (Hakeri 2015: 268). 
Bu yaş grubundaki kişilerin duruşmaları gizli yapılır, tekerrür hükümleri uygulanmaz, 
suçları ve yargılanmalarına ilişkin yayın yasaktır (Özbek vd. 2014: 227). 
Fiili İşlediği Zaman 16-18 Yaş Arasında Olanlar 
“Fiili  işlediği  sırada  on  beş  yaşını  doldurmuş  olup  da  on  sekiz  yaşını  doldurmamış 
olanlar”ın cezasında indirim yapılır (TCK, m. 31/3). 
Yasa,  bu  grupta  yer  alan  küçükler  için  isnat  yeteneğini  kabul  etmekte  ancak  cezada 
indirim yapmaktadır.  
Bu gruptaki küçükler için kamu hizmetlerinden mahrum bırakmaya ilişkin yaptırımlar 
uygulanmaz. Bunlar hakkında verilen kısa süreli hapis cezası, zorunlu olarak para cezasına veya 
güvenlik  tedbirlerinden  birine  çevrilir.  Mahkûm  olunan  hapis  cezası  üç  yıldan  fazla  değilse 
ertelenir. Bu yaş grubundakilerin cezaları çocuk eğitim evlerinde ve çocuk kapalı cezaevlerinde 
infaz edilir. Verilen adli para cezaları ödenmediği takdirde hapis cezasına çevrilmez, tekerrür 
hükümleri uygulanmaz (Özbek vd. 2014: 228). 
Sağır ve Dilsizlik 
Türk Ceza Kanunu, sağırlığın ve dilsizliğin isnat yeteneğini etkilediğini kabul etmiştir. 
Böylece sağırlığın ve dilsizliğin kişinin gelişimini olumsuz yönde etkilemesinden dolayı yirmi 
bir yaşın tamamlanmasına kadar bir indirim öngörülmüştür. Sağırlığın ve dilsizliğin zorunlu bir 
indirim  sebebi  olabilmesi  için,  Türk  Ceza  Kanunun  gerekçesinde  de  belirtildiği  gibi,  bunun 
doğuştan veya küçük yaşta meydana gelmiş olması şarttır (Özbek vd. 2014: 231).  
Yasa,  sağırlığı  ve  dilsizliği  kişinin  eyleminin  hukuksal  sonuçlarını  algılama  ve 
davranışlarını  yönlendirme  yeteneğini  geciktirici  bir  neden  olarak  kabul  etmiştir.  Yirmi  bir 
yaşını  doldurmuş  sağır  ve  dilsiz  akıl  hastası  değilse  normal  kişi  gibi  cezalandırılacaktır 
(Soyaslan 2016: 401). 
Akıl Hastalığı 
Kişinin  eyleminin  sonuçlarını  algılama  ve  davranışlarını  yönlendirme  yeteneğini 
ortadan  kaldıran  diğer  bir  durum  da  akıl  hastalığıdır.  Akıl  hastaları,  normal  kişilere  göre, 
biyolojik  ve  psikolojik  yönden  gelişmemiş  veya  bazı  yetenekleri  aşırı  derecede  gelişmiş 
kişilerdir. Akli  dengesi  bozuk, algılama ve davranışlarını  yönlendirme  yeteneğinden  yoksun 
kişiler akıl hastasıdır. Hastalık sürekli olabileceği gibi geçici de olabilir. Örneğin sara sürekli 
bir  hastalık  değildir.  Önemli  olan,  suçun  kişinin  hasta  olduğu  dönemde  işlenmiş  olmasıdır. 
Öfke, korku, utanç, tutku, kıskançlık, ihtiras gibi iradeyi kontrol altına alabilen dürtüler isnat 
yeteneğini  etkilemedikleri  için  bu  durumların  baskısıyla  suç  işleyen  kimseler  akıl  hastası 
sayılmazlar  (Soyaslan  2016:  402).  Dolayısıyla  bu  durumlarda  suç  işleyenler,  yaptıkları 
fiillerden sorumlu olurlar. 

---

223 
 
Ceza  Kanunumuza  göre  akıl  hastalığı  nedeniyle  işlediği  fiilin  hukuksal  anlam  ve 
sonuçlarını  algılayamayan  veya  bu  fiille  ilgili  olarak  davranışlarını  yönlendirme  yeteneği 
önemli derecede azalmış olan kişiye ceza verilemez. Ancak bunların tedbir sorumluluğu vardır 
(Hakeri 2015: 273).